MOLLA MUHAMMED EMİN EFENDİ VE İDĞAM-I KEBİR HAKKINDA “LÂHİKA” ADLI RİSÂLESİ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 12, 165 - 179, 30.12.2019

Orhan Jasime

Öz

Bu çalışma, XIII. yüzyılın önde gelen kırâat âlimlerinden ve Osmanlı reîsü’l-kurrâlarından olan Molla Muhammed Emin Efendizâde’nin idğam-ı kebir ile ilgili yazmış olduğu “Lâhika li’ş-Şârihi’l-Bâisi’l-Fakir fi İzâhi Bâbi’l-İdğâmi’l-Kebir” adlı risâlesini ele almaktadır. Çalışmada önce müellifin hayatı, ilmî tahsili, babası Şeyh Abdullah Eyyûbî, öğrencileri ve eserleri hakkında genel bir bilgi verilmiştir. Ardından risâlenin ele aldığı “İdğâm-ı Kebir” kavramı tecvid ve kırâat ilmi çerçevesinde mercek altına alınmış ve idğâm-ı kebir konusunda yazılan eserler zikredilmiştir. Son olarak “Lâhika” risâlesi tanıtılmış; risâlenin ismi ve müellife nispeti, konu ve muhtevası ve özelliklerinden bahsedilmiş ve bu risâlenin kaynakları tespit edilmiştir. Böylece bahsi geçen risâlenin müellif ve muhtevası hakkında önemli bilgiler ortaya konmuştur. Zira bu makalenin amacı Molla Muhammed Emin Efendi’yi ve onun “Lahika” risâlesini tanıtmaktır. Muhammed Efendi, önceki kıraat kaynaklarını eserlerinde kullanmıştır. Kendisi de günümüzde eserlerine başvurulan önemli bir âlimdir. Araştırmamızda onun risalesini inceledik; ancak bu risalenin farklı nüshalarını tespit edemedik. Onun hayatı ile ilgili de ayrıntılı bilgilere ulaşamadık.
Anahtar kelimeler: Molla Efendi, Risâle, Lâhika, Tecvid, İdğâm-ı Kebir.

Anahtar Kelimeler

Molla Efendi, Risâle, Tecvid, Lâhika, İdğâm-ı kebir

Kaynakça

• Akdemir, Mustafa Atilla (2015), Kırâat İlmi Eğitim ve Öğretim Metotları, İstanbul: İFAV Yayınları.
• Akdemir, Mustafa Atilla (2015), “Harput Ulemasından Hâmid b. Abdülfettâh el-Paluvî ve Zübdetü’l-İrfân Adlı Eseri”, Elazığ: Fırat Üniversitesi, Harput Uygulama ve Araştırma Merkez, Uluslararası Harput’a Değer Katan Şahsiyetler Sempozyumu.
• Akyüz, Abdullah (2016), Osmanlı’da Kırâat Âlîmleri, (Yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bağdatlı, İsmail Paşa (1951), Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâü’l-Müellifîn ve Âsârü’l-Musannifîn, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Bağdatlı, İsmail Paşa (1972), Îzâhu’l-Meknûn fi’z-Zeyli âlâ Keşfi’z-Zunûn an Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Bursalı, Mehmet Tahir (1333), Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Matbaay-i Amire.
• Çetin, Abdurrahman (2011), "Tecvid", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C. XL, İstanbul: T.D.V Yayınları, s. 253-254.
• Dânî, Ebu Amr b. Said b. Osman (2003), el-İdğamü’l-Kebir, thk. Abdurrahman Hasanü’l-Ârif, Mısır: Âlemü’l-Kutub.
• Feyruzâbâdî, Muhammed b. Yakup (2005), el-Kâmûsü’l-Muhît, thk. Muhammed Naim Arksûsî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• İbn Fâfis, Ebu’l-Hüseyn Ahmed (1979), Mu’cem Mekâyîsü’l-Lüğa, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddîn Muhammed b. Yusuf b. Ali (2016), en-Neşr fi’l-Kırâati’l-Aşr, thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ’, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri, , İFAV Yayınları İstanbul, 2011.
• Kehhâle, Ömer Rıda (1993), Mu’cemü’l-Müellifîn, Beyrut: Dâr İhyâ’u’t-Türâsi’l-Arabî.
• Mersafî, Abdülfettah es-Seyyid Acemî (1982), Hidâyetü’l-Kârî ilâ Tecvidi Kelâmi’l-Bârî, Arabistan: Mektebetü Taybe.
• Molla Efendi, Muhammed Emin (1287), Umdetü’l-Hallân fî Îdâhi Zübdeti’l-İrfân, İstanbul: Karahisarizade Sahaf Esad Matbaası.
• Molla Efendi, Muhammed Emin (1287), Lâhika li’ş-Şârihi’l-Bâisi’l-Fakir fi İzahi Bâbi’l-İdğâmi’l-Kebir, İstanbul: Karahisarizâde Sahaf Esad Matbaası.
• Molla Efendi, Muhammed Emin, Zuhrü’l-Erib fi İzâhi’l-Cemi bi’t-Takrîb, Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi bölümü, No:11. vr. 4-5.
• Molla Efendi, Muhammed Emin (1314), el-Âsârü’l-Mecidiyye fi’l-Menâkıbi’l-Halidiyye, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Öngören, Reşat (2005), “Molla Mehmed Emin Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C. XXX, İstanbul: T.D.V. Yayınları, s. 258-259.
• Saçaklızâde, Muhammed Ebu Bekr Merâşî (2008), Cühdül-Mukil, thk. Sâlim Kaddûrî el-Hamed, Ürdün: Dâr Ammar.
• Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman (1987), el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, çev. Sakıp Yıldız - Hüseyin Avni Çelik, İstanbul: Hikmet Neşriyat.
• Şânkîtî, Emin Muhammed Ahmed (2016), “Mu’cemu A’lâmi’l-Kırâe bi Türkiye”, Me’hedü’l-İmâmi’ş-Şatıbî li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, sayı 22, s. 343- 394.
• Şıkânsî, Ahmed b. Ahmed el-Kayravânî (2008), Umdetü’l-Kâriîn ve’l-Mukriîn, thk. Abdurrazzak Besrur, Tunus, Dârü’s-Selâm.
• Temel, Nihat (2009), Kırâat ve Tecvid Istılahları, İstanbul, İFAV Yayınları.
• Turgut, Ali (1988), “Abdullah Eyyûbî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C. I, İstanbul: T.D.V. Yayınları, s. 102-103.
• Zirikli, Hayrüddîn (2002), El-A’lâm, Beyrut: Dâru’l-İlmi’l-Melâyîn.