EVALUATION OF SUICIDE CRIMES BY COMPARATIVE LAW

Yıl 2020, Sayı: 14, 299 - 318, 30.12.2020

Mehmet Ergün

Öz

The history of suicide events dates back to the early ages of human history. It is certain that many suicide incidents, which started from the early periods of human history and have meant that the law subject / person killed himself/herself, have occurred. Suicide issue it is an issue that is subject to important evaluations in philosophy, sociology, law, religion and moral disciplines. Some societies, and some thinkers and some thought systems see suicide as a direct right. Some societies and some thinkers and some thought systems do not approve of suicide in any way. According to some thinkers, if life has now become difficult and unbearable, one must have the right and liberty to end his life. According to Judaism, Christianity and Islamic religion, killing one’s self is a big sin/crime against God, being and life, and it is an illegal act. Because every suicide event is a crime committed against the Lawgiver, who gives life first and has the only right to take the life he gives, and also against himself, his family, nation, state, and even humanity. Undoubtedly, the sociological, psychological, moral, legal, etc. of suicide events there are sizes. However, in this article, we will evaluate the legal aspect of suicide in terms of comparative law. This is because suicide cases have become widespread in recent times and a sense of social responsibility has made such an important research necessary.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Comparative Law, Suicide, Suicide Crime.

KARŞILAŞTIRMALI HUKUKA GÖRE İNTİHAR SUÇUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

İntihar olaylarının tarihçesi insanlık tarihinin ilk devirlerine kadar uzanır. İnsanlık tarihinin ilk dönemlerinden itibaren başlayıp, günümüze kadar kişinin kendisini öldürmesi anlamına gelen pek çok intihar olayının vuku bulduğu muhakkaktır. İntihar meselesi felsefe, sosyoloji, hukuk, din ve ahlâk disiplinlerinde önemli değerlendirmelere konu olan bir meseledir. Bazı toplum, düşünür ve düşünce sistemleri intiharı doğrudan bir hak olarak görürken, bazıları da intihar suçunu hiç bir şekilde onaylamaz. Bazı düşünürlere göre ise, hayat artık zor ve çekilmez bir hâl aldıysa, kişi hayatını sonlandırma hak ve hürriyetine sahip olmalıdır. Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslâm dinine göre kişinin kendisini öldürmesi Allah’a, varlığa ve hayata karşı işlenen büyük bir günah/suç olup hukuka aykırı bir fiildir. Çünkü her intihar olayı öncelikle hayat veren ve verdiği canı almaya yegâne hakkı olan Şâri‘ Te‘âlâ’ya, ayrıca kişinin kendisine, ailesine, milletine, devletine, hatta insanlığa karşı işlenen bir suçtur. Şüphesiz intihar olaylarının sosyolojik, psikolojik, ahlâkî, hukukî vb. boyutları vardır. Ancak biz bu makalemizde intihar olayının hukukî yönünü mukayeseli hukuk açısından değerlendireceğiz. Zira intihar olaylarının son zamanlarda giderek yaygınlaşması ve sosyal sorumluluk duygusu böyle önemli bir araştırmayı zorunlu kılmıştır.

Anahtar Kelimeler

islam hukuku,, karşılaştırmalı hukuk,, intihar,, intihar suçu.

Kaynakça

• Acar, Halil İbrahim. “Borçlar Hukukunda İradeyi Sakatlayan Sebepler I – Hata”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 14 (1999), 79-109.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû ‘Abdillâh. el-Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1402/1982.
• Akıncı, Şahin. Borçlar Hukuku Bilgisi (Genel Hükümler). Konya: Sayram Yayınları, 9. Baskı, 2016.
• Aldemir, Hüsnü & Aldemir, Musa. Türkçe-İngilizce Hukuki Terimler Sözlüğü. Ankara: Adalet Yayınevi, 1. Baskı, 2018.
• Ali Haydar Efendi (Büyük). Usûl-i Fıkıh Dersleri. nşr. M. Çevik & K. Kemal. İstanbul: Üçdal Neşriyat, Fatih Matbaası, 2. Baskı, 1966.
• Arık, Kemal Fikret. Borçlar Hukuku I (Umumî Hükümler). Ankara: Balkanoğlu Matbaacılık, 1964.
• Atar, Fahreddin. Fıkıh Usûlü. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 7. Baskı, 2008.
• Ayan, Mehmet. Borçlar Hukuku (Genel Hükümler). Ankara: Seçkin Yayıncılık, 11. Baskı, 2016.
• Aybay, Aydın. Borçlar Hukuku Dersleri. İstanbul: Seyran Basımevi, 9. Baskı, 1984.
• Bağdatlı, Selahattin. Hukuk Sözlüğü (AB Hukuku Terimleri İlâveli). İstanbul: Derin Yayınları, 3. Baskı, 2012. Balaban, M. Rahmi. İlim-Ahlâk-İman (Son Asrın İlim ve Fen Adamlarına Göre). Ankara: DİB Yayınları, Gaye Matbaası, 6. Baskı, ts.
• Bilgin, Vejdi. Fakih ve Toplum (Osmanlı’da Sosyal Yapı ve Fıkıh). İstanbul: İz Yayıncılık, bsy., 2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâli Âlisi ve Tefsiri. 8 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayıncılık, bsy., ts.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük İslâm İlmihali. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1984.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhıyye Kâmûsu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
• Buhârî, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed b. İsmâ‘îl. Ṣaḥîḥu’l-Buḫârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Dağcı, Şâmil. İslâm Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiil. Ankara: DİB Yayınları, 2. Baskı, 1999.
• Deschenaux, Henri & Tercier, Pierre. Sorumluluk Hukuku. çev. Salim Özdemir. Ankara: Kadıoğlu Matbaası, 1983.
• Desûkî, Şemsüddîn Muḥammed ‘Arafe ed-Desûḳî. Ḫâşiyetü’d-Desûḳî ‘ale’ş-Şerḥi’l-Kebîr. 6 Cilt. ed. Muḥammed ‘Abdullâh Şâhîn. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 3. Baskı, 2011. Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi, 6. Baskı, 1984.
• Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. b.y.: İz Yayıncılık, 11. Baskı, 1996.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İsḥâḳ es-Sicistânî. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Ebû Zehrâ, Muhammed. İslâm Hukuku Metodolojisi (Fıkıh Usûlü). çev. Abdülkadir Şener. Ankara: Fon Matbaası, 3. Baskı, 1981.
• Ebû Zehrâ, Muḥammed. Uṣûlü’l-fıḳh. Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, by.: bsy., ts.
• Edgü, Ekrem. Borçlar Hukuku (Umumî Hükümler). Ankara: Sevinç Matbaası, 1967.
• Erdem, Hasan Hüsnü. İlâhi Hadisler. Ankara: DİB Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2. Baskı, 1963. Erdoğan, Mehmet. İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi. İstanbul: İFAV Yayınları, 6. Baskı, 2009.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 4. Baskı, 2013.
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Yetkin Yayınları, 22. Baskı, 2017.
• Ergün, Mehmet. “İslâm Hukukunda Hukuka Aykırılık”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (Aralık 2018), 271-294.
• Ersoy, Uğur. “İntihara Yönlendirme Suçu”. TBB Dergisi 136 (2008), 75-140.
• Gölcük, Şerafettin & Toprak, Süleyman. Kelâm. Konya: Tekin Kitabevi, 2. Baskı, 1991.
• Gülal, Hamdi. Ruhi Çöküntü. İstanbul: Bahar Yayınları, 9. Baskı, ts.
• Gümüşhânevî, Ahmed Ziyâüddîn. Ehl-i Sünnet İ‘tikadı. İstanbul: Bedir Yayınevi, 4. Baskı, 1986.
• Günenç, Halil. Büyük Şâfiî İlmihâli. İstanbul: Yasin Yayınevi, bsy., 2013.
• Gündoğmuş, Ümit Naci vd.. “İntihar Girişimlerinde Sağlık Personelinin Adli İhbar Yükümlülüğü”. Adli Tıp Dergisi 18/2 (2004), 38-44.
• Ğamrâvî, Muhammed ez-Zührî. es-Sirâcü’l-Vehhâc Şerhü’n ‘alâ Metni’l-Minhâc. İstanbul: Eser Neşriyat, bsy., ts.
• Haddâdî, Ebû Bekr b. ‘Alî b. Muḫammed el-Ḥaddâdî. el-Cevheretü’n-neyyire ‘alâ Muḫtaṣari’l-Ḳudûrî. 2 Cilt. İstanbul: Fazilet Neşriyat, 1978.
• Hafızoğulları, Zeki & Ketizmen, Muammer. “5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Hayata Karşı Suçlar”. Ankara Barosu Dergisi 66/1 (Kış 2008), 143-154.
• Halebî, İbrâhîm b. Muḫammed el-Ḫalebî. Mülteḳâ’l-ebḥûr. İstanbul: Şirket-i Ṣaḥâfiyye-i ‘Os̱mâniyye Maṭba‘asi, 1316/1898.
• Halebî, İbrâhîm b. Muḫammed el-Ḫalebî. Ḫalebî ṣağîr. İstanbul: Dersa‘âdet, Mahmut Bey Matbaası, 1323/1905.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm’a Giriş. çev. Kemal Kuşçu. Ankara: Nur Yayınları, Gaye Matbaası, 5. Baskı, ts.
• Heyet. El-fetâvâ el-Hindiyye. 6 Cilt. Diyarbakır: el-Mektebetü’l-İslâmiyye - Mehmet Özdemir, 3. Baskı, 1393/1973.
• Heyet. Türk Hukuk Lügatı. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 4. Baskı, 1998.
• Heyet. İlmihal. 2 Cilt. Ankara: TDV Yayınları, 10. Baskı, 2006.
• Hökelekli, Hayati. “İntihar”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 22/351-353. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Huysal, Ayşegül. Türk Ceza Kanunu’nda İntihara Yönlendirme Suçu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• İbn ‘Âbidîn, Muḫammed Emîn. Reddü’l-Muḫtâr ‘ale’d-Dürri’l-Muḫtâr. 8 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
• İbn Âşûr, Muḫammed Ṭâhir. İslâm Hukuk Felsefesi Gaye Problemi (Meḳâṣıdu’ş-Şerî‘ati’l-İslâmiyye). çev. Vecdi Akyüz & Mehmet Erdoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Baskı, 1996.
• İbn Cüzey, Ahmed b. Muhammed el-Kelbî el-Gırnâtî el-Mâlikî. el-Kavânînu’l-Fıkhiyye. by.: bsy., ts.
• İbn Hazm, Ebû Muḥammed ‘Alî b. Aḥmed el-Endelûsî. el-Muḥallâ bi’l-âs̱âr. 12 Cilt. ed. ‘Abdü’l- Ġaffâr el-Bindârî. Beyrût: Dâru’l- Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Baskı, 2010.
• İbn Kudâme, Muvaffuḳuddîn Ebû Muḥammed b. Aḥmed b. ‘Abdillâh. el-Muġnî. 16 Cilt. thk. Muḥammed Şerefuddîn Ḫattâb & es-Seyyid Muḥammed es-Seyyid & Seyyid İbrâhîm Sâdık. Ḳâhire: Dâru’l-Ḥadîs̱, 1425/2004. İbn Mâce, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed b. Yezîd. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm el-Mıṣrî. el-Baḥru’r-râiḳ şerhu Kenzi’d-deḳâiḳ. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 2. Baskı, ts.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed b. el-Ḥafîd. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-mukteṣıd. 4 Cilt. thk. Ferîd ‘Abdü’l-‘Azîz el-Cündiyy. Ḳâhire: Dâru’l-Ḥadîs̱, 1425/2004.
• İbnü’l-‘Arabî, Ebû Bekr Muḥammed b. ‘Abdillâh. Aḥkâmu’l-Ḳur’ân. 4 Cilt. thk. ‘Alî Muḥammed el-Becâvî. b.y.: Dâru’l-Fikr, bsy., ts.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muḥammed b. ‘Abdulvâḥîd b. Mes‘ûd es-Sivâsî. Şerḥu Fetḥi’l-ḳadîr (Netâicu’l-efkâr fî keşfi’r-rümûzi ve’l- esrâr tekmilesi ile birlikte). 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2. Baskı, ts.
• İçer, Zafer. “İntihara Yönlendirme Suçu TCK. md. 84)”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 28/1 (2020), 295-347. İnan, Ali Naim. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Sevinç Matbaası, 1979.
• İzmirli, İ. Hakkı. İslâm Mütefekkirleri İle Garp Mütefekkirleri Arasında Mukayese. sad. S. Hayri Bolay. Ankara: DİB Yayınları, Ayyıldız Matbaası, 6. Baskı, 1981.
• Kal‘acî, Muhammed Revvâs. Fıkıh Lugatı (Arapça-İngilizce-Türkçe). İstanbul: Ocak Yayıncılık, 1. Baskı, 2012.
• Karadâvî, Yûsuf. İslâm Hukuku (Evrensellik-Süreklilik). çev. Yusuf Işıcık & Ahmet Yaman. İstanbul: Nida Yayıncılık, 2. Baskı, 2014.
• Karahasan, Mustafa Reşit. Sorumluluk ve Tazminat Hukuku. Ankara: Sevinç Matbaası, bsy., 1981.
• Karaman, Hayreddin. Fıkıh Usûlü (İslâm Hukûkunun Kaynakları, Metot ve Felsefesi). İstanbul: Ensar Neşriyat, 11. Baskı, 2013.
• Kâsânî, ‘Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd el-Kâsânî. Kitâbu Bedâi‘u’ṣ-ṣanâi‘ fî tertîbi’ş-Şerâi‘. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 2. Baskı, 1394/1974.
• Kaya, Ali. İslâm Hukukunda Bedene İlişkin Zararlar ve Tazmini. Bursa: Emin Yayınları, 1. Baskı, 2007.
• Kaya, Ali. Güncel Fıkhî Konular. Bursa: Emin Yayınları, 1. Baskı, 2013.
• Keskioğlu, Osman. Fıkıh Tarihi ve İslâm Hukuku. Ankara: DİB Yayınları, Ayyıldız Matbaası, bsy., 1984.
• Kılıçoğlu, Ahmet M. Borçlar Hukuku (Genel Hükümler). Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları, 20. Baskı, 2016.
• Köse, Saffet. İslâm Hukukuna Giriş. İstanbul: Hikmet Yayınları, 3. Baskı, 2013.
• Kudûrî, Ebü’l-Ḥüseyn Aḥmed b. Muḥammed el-Ḳudûrî. el-Muḫtaṣar. İstanbul: Fazilet Neşriyat, 1398/1977.
• Ḳur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Açıklamalı Meâli. Heyet. Medine: Ḫâdimü’l-Ḫarameyni’ş-Şerîfeyn Kral Fehd Mushaf Basım Kurumu, 1412/1992.
• Kurtubî, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed b. Aḥmed el-Ḳurṭubî. el-Câmi‘ li Aḥkâmi’l-Ḳur’ân. 20 Cilt. Beyrût: Dâr-u İḥyâ’i’t-Türâs̱i’l-‘Arabî, bsy., 1965-1967.
• Kutup, Muhammed. Problemleri İle Çağımız İnsanı ve İslâm. çev. Ramazan Nazlı. İstanbul: Çile Yayınları, Fatih Gençlik Matbaası, 1979.
• Mahallî, Celâleddîn & Süyûtî, Celâleddîn. Tefsîrü’l-Celâleyn, 2 Cilt. İstanbul: Salâh Bilici Kitabevi Yayınları, bsy., ts.
• Ma‘lûf, Luvîs el-Yesûî. el-Müncid fi’l-lüğa ve’l-a‘lâm. Beyrût: Dâru’l-Maşriḳ, 26. Baskı, 1982.
• Mâverdî, Ebü’l-Ḥasen ‘Alî b. Muḥammed. el-Ḥâvi’l-kebîr şerḥu Muḫtaṣari’l-Müzenî fî fıḳhi meẕhebi’l-İmâmi’ş-Şâfi‘î. 19 Cilt. thk. eş-Şeyḫ ‘Alî Muḥammed Mu‘avviz & eş-Şeyḫ ‘Âdil Aḥmed ‘Abdulmevcûd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 4. Baskı, 1439/2018.
• Mevkûfâtî, Mehmet Efendi. Şerhu’l-Mevkûfâtî. 2 Cilt. İstanbul: Dersa‘âdet, Şirket-i Sahâfiye-i Osmâniyye Matbaası, bsy., 1318/1900.
• Mevsılî, ‘Abdullâh b. Muḥammed b. Mevdûd. el-İḫtiyâr li ta‘lîli’l-Muḫtâr. 5 Cilt. ta‘lîḳ: Şeyḫ Maḥmûd Ebû Daḳîḳa. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1991.
• Molla Hüsrev, Muḥammed b. Ferâmûz. Dürerü’l-ḥükkâm fî şerḥi Ġureri’l-aḥkâm. 2 Cilt. İstanbul: Fazilet Neşriyat, 1970.
• Mübarek, Muhammed. Yarınki Dünya (Özlenen İnsanlık). çev. Hüsamettin Celâl. İstanbul: Duyuran Matbaası, 1976.
• Müslim, Ebü’l-Ḥüseyn Müslim b. el-Ḥaccâc el-Ḳuşeyrî en-Nîsâbûrî. el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Nâcî, Muallim. Lûgat-ı Nâcî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1978.
• Nesâî, Ebû ‘Abdirrahmân Aḥmed b. Şu‘ayb b. ‘Alî en-Nesâî. es-Sünen. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Nomer, Halûk N. Borçlar Hukuku (Genel Hükümler). İstanbul: Beta Yayınları, 13. Baskı, 2013.
• NTV, “İntihar oranları dünyada artıyor, her 40 saniyede bir kişi intihar ediyor, Türkiye’de durum ne?”. Erişim 21 Mayıs 2020. https://www.ntv.com.tr/saglik/dunyada-her-40-saniyede-bir-kisi-intihar-ediyor-turkiyede-durum-ne,DmJ25q8IrkSebAXWdxwTnw.
• Oğuzman, M. Kemal & Öz, M. Turgut. Borçlar Hukuku (Genel Hükümler). İstanbul: Filiz Kitabevi, Fakülteler Matbaası, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 3. Bası, 2000.
• Öner, Necati. Stres ve Dini İnanç. Ankara: TDV Yayınları, 1985.
• Reisoğlu, Safa. Türk Borçlar Hukuku (Genel Hükümler). İstanbul: Beta Yayınları, 25. Baskı, 2014.
• Remlî, Şemsüddîn Muḥammed b. Aḥmed b. Hamza el-Enṣârî. Nihâyetü’l-muḥtâc ilâ şerhi’l-Minhâc. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, bsy., 1435-1436/2014.
• Sâbık, Seyyid. Fıḳhu’s-sünne. 3 Cilt. Mısır: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, Dâru’l-Ḥadîs̱, ts.
• Sâbûni, Nûreddin. Mâturîdiyye Akaidi. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: DİB Yayınları, 3. Baskı, 1982.
• Sâmî, Şemseddîn. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1978.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: DİB Yayınları, 4. Baskı, 2005.
• Semerkandî, ‘Alâuddîn Ebû Bekr Muḥammed b. Aḥmed. Tuḥfetü’l-fuḳahâ. 4 Cilt. thk. el-İmâm Muḥammed el-Muntaṣır Billâh el-Kitânî & Vehbe Muṣṭafâ ez-Zuhaylî, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Baskı, 1438/2017.
• Serahsî, Şemsü’l-Eimme Muḥammed b. Aḥmed b. Ebî Sehl es-Seraḫsî. el-Mebsûṭ. 30 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1403/1982-1983.
• Şa‘bân, Zekiyüddîn. İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh). çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 19. Baskı, 2014.
• Şâfi‘î, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed b. İdrîs. el-Ümm. 9 Cilt. thk. Muḥammed İbrâhîm el-Ḥifnâvî. Kâhire: bsy., Dâru’l-Ḥadîs̱, 1429/2008.
• Şen, Cemalettin. Bilinç ve Etkisi (İslâm Hukukunda Bilincin Hak ve Sorumluluklara Etkisi). Bursa: Emin Yayınları, 2010.
• Şentürk, Recep. “İsmet”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 23/137-138. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Şevkânî, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed. Neylü’l-evṭâr şerḥu Münteḳa’l-aḫbâr min eḥâdîs-i Seyyidi’l-Aḫyâr. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1973.
• Şeybânî, Ebû ‘Abdillâh Muḫammed b. Ḥasen. el-Aṣl. 6 Cilt. thk. eş-Şeyḫ Aḥmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Baskı, 1438/2017.
• Şîrâzî, Ebû İsḥâk İbrâhîm b. ‘Alî b. Yûsuf el-Firûzâbâdî. el-Mühezzeb. 3 Cilt. thk. eş-Şeyḫ Zekeriyyâ ‘Umeyrât. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 4. Baskı, 1438/2017.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muḥammed b. Aḥmed el-Ḫatîb eş-Şirbînî. Muġni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti me‘ânî elfâẓı’l-Minhâc. 6 Cilt. thk. M. Muḥammed Tâmir & Şeyḫ Şerîf ‘Abdullâh. Kâhire: Dâru’l-Ḥadîs̱, bsy., 1427/2006.
• Şoman, ‘Abbâs. ‘Ismetü’t-dem ve’l-mâl fi’l-fıḳhi’l-İslâmî. Ḳâhire: ed-Dâru’s̱-S̱eḳâfiyyetü li’n-neşr, 1. Baskı, 1419/1999.
• Şürünbülâlî, Ebu’l-İḫlâṣ Ḥasen b. ‘Ammâr b. ‘Alî. Merâḳi’l-felâḥ bi-imdâdi’l-Fettâḥ şerḥu Nûri’l- îzâḥ ve necâti’l-ervâḥ. İstanbul: Dersa‘âdet Kitabevi, 1985.
• Tabbara, Abdülfettâh. İlmin Işığında İslâmiyet. çev: Mustafa Öz. İstanbul: Kalem Yayıncılık, Yelken Matbaası, 2. Baskı, 1981.
• Tahtâvî, Aḫmed Râfi‘. Ḥâşiyetü’t-Taḥtâvî ‘alâ Merâḳi’l-felâḥ şerḥu Nûri’l-îzâḥ. Mısır: Matba‘a-i Muṣṭafâ Muḫammed, bsy., 1356/1937. Tandoğan, Halûk. Türk Mes’uliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdî Mes’uliyet). İstanbul: Vedat Kitapçılık, 1961 Yılı Birinci Basımdan Tıpkı Basım, 2010.
• Tekinay, Selâhattin Sulhi vd.. Tekinay Borçlar Hukuku (Genel Hükümler). İstanbul: Filiz Kitabevi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 6. Bası, 1988.
• Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muhammed b. ‘Îsâ b. Servet. el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Turan, Şerafettin. Türk Kültür Tarihi (Türk Kültüründen Türkiye Kültürüne ve Evrenselliğe). Ankara: Bilgi Yayınları, Olgaç Matbaası, 1. Baskı, 1980.
• Türk Ceza Kanunu, İstanbul: Beta Yayınları, 12. Baskı, 2015.
• Uludağ, Süleyman. İslâm’da İrşat. İstanbul: Marifet Yayınları, Er-Tu Matbaası, 1984.
• Uludağ, Süleyman. Bayezid-i Bistami Hayatı-Menkıbeleri-Fikirleri. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Unat, Faik Reşit. Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 6. Baskı, 1988.
• Yavuz, Yunus Vehbi. Çağdaş Fıkıh Problemleri. Bursa: Feyiz Yayınları, bsy., 2008.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dîni Kur’ân Dili Türkçe Tefsir. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, bsy., 1982.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Alfabetik İslâm Hukuku ve Fıkıh Istılâhları Kâmûsu. 5 Cilt. haz. Sıtkı Gülle. İstanbul: Eser Neşriyat, 1997.
• Yenişehirli, Şeyhü’l-İslâm Abdullah Efendi. Behçetü’l-fetâvâ ma‘an-nuḳûl. İstanbul: Dâru’t-Ṭıbâ‘ati’l-‘Âmire, 1266/1850.
• Yeniterzi, Emine. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî. Ankara: TDV Yayınları, 4. Baskı, 2001.
• Yıldız, Kemal. İslâm Sorumluluk Hukuku (Akit Dışı Sorumluluk). İstanbul: Seçil Ofset Matbaacılık, 2. Baskı, 2013.
• Zebîdî, Zeynüddîn Ahmed b. Ahmed. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi. 12 Cilt. çev. Ahmed Naim & Kâmil Miras. Ankara: DİB Yayınları, Başkanlık Basımevi, 7. Baskı, 1981.
• Zeydân, ‘Abdülkerîm. el-Vecîz fî uṣûli’l-fıḳh. Bağdat: Dersa‘âdet, 6. Baskı, ts.
• Zeydân, Abdülkerîm. Fıkıh Usûlü. çev. Ruhi Özcan. İstanbul: MÜİFV Yayınları, bsy., 1993.
• Zihni, Hacı Mehmed Efendi. Nimet-i İslâm. İstanbul: Sönmez Neşriyat, bsy., ts.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıḳhu’l-İslâmî ve edilletühû. 10 Cilt. Dımaşḳ: Dâru’l-Fikri’l-Mu‘âṣır, 34. Baskı, 1435/2014.