İBN KEMAL’İN TAGYÎRU’T-TELHİS ADLI RİSÂLESİ EDİSYON-KRİTİK

Yıl 2021, Sayı: 15, 6 - 22, 30.06.2021

Ramazan Ege

Öz

İbn Kemal’in, Arap dili ve belagatı dahil, bir çok alanda kitap ya da risâleleri bulunmaktadır. Bu eserler, çoğunluğu Arapça olmak üzere, üç dilden birisiyle; Türkçe, Arapça ya da Farsça olarak kaleme alınmıştır. Tagyîru’t-Telhîs, İbn Kemal’in risâlelerinden birisi olup konusu belagattır. Tagyîru’t-Telhîs adı içinde geçen et-Telhis, Hatib el-Kazvînî tarafından telif edilmiş olup asırlardan beri medreselerde ders kitabı olarak okutulmaktadır. Risalede et-Telhis’in giriş kısmında yer alan bazı kelime ve terimlerin açıklamaları yapılmaktadır. Bu esnada başta Kur’an olmak üzere hadis, şiir, mesel vb. kaynaklardan da yararlanılmıştır. Muhtemelen, öğrencilerin, alanla ilgili bir takım ön bilgilerle donatılarak daha sonra işlenecek olan ağır belagat konularını kolayca kavramaları hedeflenmiştir. Makale Türkçe ve Arapça olmak üzere iki bölümden meydana gelmektedir. Türkçe bölümü bir giriş, iki ana başlık ve bir sonuçtan oluşmaktadır. Burada İbn Kemal’in hayatı ve eserleri hakkında özet bilgiler verilmekte; üzerinde çalışılan Tagyîru’t-Telhîs ile ilgili değerlendirmelerde bulunulmaktadır. Arapça bölümünde ise nüshaların da yardımıyla edisyon-kritiği yapılan Tagyîru’t-Telhis’in Arapça metni sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Tagyîru’t-Telhîs, el-belâgatu, el-fasâhatu, en-nazmu, el-meânî, el-beyan

Kaynakça

• Abdi-Zâde, Hüseyin Hüsameddin. Amasya Tarihi. 6 Cilt. İstanbul: 1927.
• Alak, Musa. Kemalpaşazâde’nin Şerhu Tağyîri’l-Miftah Adlı Eserinin Tahkik ve Tahlili. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Âşıkpaşa-zâde, Derviş Ahmed Âşıkî.Tevârîh-i Âli ‘Osman. İstanbul: 1332.
• Atsız, Nihal. “Kemalpaşaoğlu’nun Eserleri”. Şarkiyat Mecmuası VI. (1966), 71-112, VII (1966), 83-135.
• Benli, Mehmet Sami. “Miftâhu’l-ulûm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005, 30/20-21.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. 3 Cilt. İstanbul: 1333.
• Câhiz, Ebû ‘Osman ‘Amr b. Bahr b. Mahbub el-Kinânî. el-Beyan ve’t-tebyin. thk. ‘Abdusselam
• Muhammed Harun. 4 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, 7. Basım, 1418/1998.
• Ege, Ramazan. İbn Kemâl’in Esrâru’n-nahvi ve Dönemindeki Arap Dili Filolojik Çalışmalarına Kısa Bir Bakış. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002).
• Gürkan, Necdet. “Kemal Paşazâde (873/1469-940/1534)’nin Arap Dili Ve Edebiyatına Katkıları Ve Bu Dile Yaklaşımı”. Marife 9/2 (Güz 2009), 135-165. https://doi.org/10.5281/zenodo.3344068
• Kaçar, Mücahit. “Muhtasar Bir Belagat Metni: Mefhûmu’t-Telhîs”. Journal of Turkish Language and Literature. Volume: 1 Issue: 2, Autumn 2015, (45-64).
• Kâtip Çelebi, Keşfu’z-zunun ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünun, 2 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-‘Arabiyy, 1360/1941.
• Kızıklı, Zafer. “Sîbeveyhi’nin el-Kitab’ında Belagat Biliminin Temelleri”. Nüsha VI/Sayı: 23 (2c.) (Güz 2006), 49-60.
• Mecdî Mehmed Efendi. Hadâiku’ş-Şakâik. nşr. hzr. Abdulkadir Özcan. 5 Cilt, İstanbul: 1989/1409.
• Mehmed Süreyyâ. Sicill-i Osmânî. İstanbul: 1308.
• Ménage, V. L. “Kemâl Pasha-Zâde, or İbn(-i) Kemâl”. The Encyclopaedia of Islam: New Edition. Prepared by a Number of Leading Orientalists. ed. E. Von DONZEL, B. LEVIS and C. H PELLAT. 13 Vol. Leiden: E. J. BRILL, 1997.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr ‘Amr b. ‘Osman b. Kanber. el-Kitab. thk. ‘Abdusselam Muhammed Hârun. 5 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, 3. Basım, 1408/1988.
• Taşköprüzâde, ‘Isamuddin Ebu’l-Hayr Ahmed b. Mustafa. eş-Şekâiku’n-nu‘mâniyye fî ‘ulemâi’d-devleti’l-‘Osmâniyye. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-‘Arabiyy, 1395/1975).
• TURAN, Şerafettin. “Kemalpaşazâde”, TDV İslâm Ansiklopedisi. (Ankara: TDV. İslam Ansiklopedisi Yayınları, 2002), 25/238-240, https://islamansiklopedisi.org.tr/kemalpasazade♯1(07.11.2020).