İslâm Hukuku ve Sağlık Açısından Mazmaza, İstinşâk ve İstinsâr’ın Önemi

Yıl 2021, Sayı: 16, 182 - 197, 31.12.2021

Mehmet Ergün

Öz

Ağız ve burun kişinin dış etkenlere maruz kalan organlarının en başında gelir. Çünkü bakteri, virüs ve mikropların birikmesine ve yuvalanmasına uygun olan ortamı sağlayabilen yapılarının yanında, ayrıca ağız ile burundan sürekli besin maddeleri ve hava alındığından dolayı bu organlarda bu zararlı organizmalar çokça kümeleşebilir. Bu nedenledir ki, ağız ve burnun sık aralıklarla temizlenmesi kişisel hijyen ve sağlık açısından çok faydalı ve gereklidir. Bundan dolayıdır ki, Sünnet, ağız ve burun gibi insan sağlığı bakımından çok önemli olan organların yıkanmasını sadece namaz vakitleri ile sınırlandırmamıştır. Öyle ki, Hz. Peygamber (s.a.v.) kendileri ağız ve burun hijyenine çok dikkat ettikleri gibi, ümmetine de bunu çokça ikaz etmişlerdir. Hatta O hem gece uykusundan kalktığında ve hem de çarşı-pazardan evine döndüğünde ilk yaptığı şey ağız temizliği olurdu. Başta ağız ve burun temizliği olmak üzere, insan kişisel temizliğine dikkat etmezse bazı hastalıklara yakalanabilir, bağışıklık sistemi zayıflayarak sağlığı bozulabilir, hayat kalitesi düşebilir. Bu da kişiyi Allah Teâlâ katında sorumlu kılabilir. Zira dine göre, kişi sağlığını korumakla yükümlüdür. Modern tıbbın bilimsel veri ve bulgularına göre, düzenli bir şekilde yapılan ağız ve burun temizliği bakteri, virüs ve mikroplardan korunmak için en az el hijyeni kadar önemli koruyucu tedbirlerdir. Bundan başka her medeni insan ve dini hassasiyeti olan kişi bilir ki, ağız ve burun temizliğine dikkat etmeyen kişi hem melekleri hem de çevresindeki insanları rahatsız edebilir. Bu sebepledir ki, İslâm dininde abdest ve gusül sırasında ağzın su ile iyice çalkalanarak yıkanması, burun içine verilen suyun da şiddetlice çekilerek burnun mükemmel bir şekilde temizlenmesi emredilmiştir. Özellikle insanın sağlığına ve yaşam kalitesine olan katkıları ve diğer bir takım hikmetleri sebebiyle mazmaza, istinşâk ve istinsâr işlemlerinin üçer defa yapılması hem Hz. Peygamber’in (s.a.v.) hem de önceki peygamberlerin (a.s.) âdetleri olup mükemmel birer temizlik şeklidirler. İşte bu incelememizde “İslâm Hukukuna Göre Mazmaza, İstinşâk ve İstinsâr’ın Önemi” meselesini modern tıbbın bilimsel bulgu ve verilerinden yararlanarak ele alacağız.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Mazmaza, İstinşâk, İstinsâr, Gargara, Nazal Yıkama.

Kaynakça

• Abfen Farma. “Nazal Yıkama Nedir?” Erişim 12 Ağustos 2021. https://www.burunyikama.com.tr/nazalyikama.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982.
• Akit. “Saatte 160 km. hızla püskürüyoruz!” Erişim 28 Ağustos 2021. https://www.yeniakit.com.tr/haber/saatte-160-km-hizla-puskuruyoruz-542493.html.
• Buhârî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. İsmâ‘îl. Ṣaḥîḥu’l-Buḫârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Canan, İbrahim. Hz. Peygamber’in Sünnetinde Terbiye. Ankara: DİB Yayınları, Gaye Matbaası, 1980.
• Çantay, Hasan Basri. Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. 3 Cilt. İstanbul: 1985.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İsḥâḳ es-Sicistânî. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Hürriyet, “Gargara konusu yine gündemde.” Erişim 9 Ağustos 2021. https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/osman-muftuoglu/gargara-konusu-yine-gundemde-41523076.
• İbn ‘Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-muḫtâr ‘ale’d-Dürri’l-muḫtâr. 8 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
• İbn Kudâme, Muvaffuḳuddîn Ebû Muḥammed b. Aḥmed b. ‘Abdillâh. el-Muğnî. 16 Cilt. Ḳâhire: Dâru’l-Ḥadîs̱, 2004.
• İbn Nüceym, Zeynülâbidîn b. İbrâhîm el-Mısrî el-Hanefî. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 2. Baskı, ts.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. el-Ḥafîd. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-mukteṣıd. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 5. Baskı, 1981.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. ‘Abdulvâhîd b. Mes‘ûd es-Sivâsî. Şerhu Fethi’l-kadîr (Netâicu’l-efkâr fî keşfi’r-rümûzi ve’l- esrâr tekmilesi ile birlikte). 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2. Baskı, ts.
• Kal‘acî, Muhammed Revvâs. Fıkıh Lugatı (Arapça-İngilizce-Türkçe). İstanbul: Ocak Yayıncılık, 2012.
• Kâsânî, ‘Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd. Kitâbu Bedâi‘u’s-ṣanâi‘ fî tertîbi’ş-Şerâi‘. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 2. Baskı, 1974.
• Kehlânî, Muhammed b. İsmâ‘îl. Sübülü’s-selâm şerhu Bulûği’l-merâm min edilleti’l-ahkâm. 4 Cilt. Beyrût: Dâr-u İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 4. Baskı, 1960.
• Malatya Objektif. “Bir gün gelecek inanmayanlar da abdest alacaklar!” Erişim 11 Ağustos 2021. http://www.malatyaobjektif.com/abdestin-korunma-sistemine-verdigi-saglik-nimetleri/9289/
• Mâlik b. Enes. el-Muvaṭṭa’. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Merğînânî, Burhânüddîn ‘Alî b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerḥu Bidâyeti’l-mübtedî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1990.
• Mevsılî, ‘Abdullâh b. Muhammed b. Mevdûd. el-İḫtiyâr li ta‘lîli’l-Muḫtâr. 5 Cilt. Ta‘lîḳ: Şeyḫ Mahmûd Ebû Daḳîḳa. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1991.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmûz. Dürerü’l-ḥükkâm fî şerḥi Ğureri’l-aḥkâm. 2 Cilt. İstanbul: Fazilet Neşriyat, 1970.
• Müslim, Ebü’l-Ḥüseyn Müslim b. el-Ḥaccâc el-Ḳuşeyrî en-Nîsâbûrî. el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Namaz Sitesi. “Abdestin Sağlığa Faydaları.” Erişim 11 Ağustos 2021. https://www.blog.namazsitesi.com/abdestin-sagliga-faydalari.html.
• Nesâî, Ebû ‘Abdirrahmân Ahmed b. Şu‘ayb b. ‘Alî en-Nesâî. es-Sünen. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Polat, Ahmet. “Hikmet-i Teşri‘ Bağlamında Abdest ve Namazın İnsan Sağlığı ile İlişkisi”. Academic Platform Journal of Islamic Research 4/3 (2020), 386-418.
• Sâbık, Seyyid. Fıḳhu’s-sünne. 3 Cilt. Mısır: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, Dâru’l-Ḥadîs̱, ts.
• Sahnûn, ‘Abdüsselâm b. Sa‘îd et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 6 Cilt. thk. ‘Âmir el-Cezzâr - ‘Abdullâh el-Minşâvî. Kâhire, Dâru’l-Hadîs, 2005.
• Semerkandî, ‘Alâuddîn. Tuhfetü’l-fukahâ’. 4 Cilt. thk. el-İmâm Muhammed el-Muntasır Billâh el-Kitânîm - Vehbe Mustafâ ez-Zuhaylî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2017.
• Serahsî, Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. el-Mebsûṭ. 30 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982-1983.
• Şâfi‘î, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 9 Cilt. thk. Muhammed İbrâhîm el-Hıfnâvî. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, bsy., 2008.
• Şevkânî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed. Neylü’l-evṭâr şerḥu Münteḳa’l-aḫbâr min eḥâdîs-i Seyyidi’l-aḫyâr. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1973.
• Şîrâzî, Ebû İsḥâk İbrâhîm b. ‘Alî b. Yûsuf el-Firûzâbâdî. el-Mühezzeb. 3 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Ḫatîb eş-Şirbînî. Muğnî’l-muḥtâc ilâ ma‘rifeti me‘ânî elfâzi’l-Minhâc. 5 Cilt. thk. ‘Alî Muhammed Mu‘avvad - ‘Âdil Ahmed ‘Abdülmevcûd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1994.
• Tahtâvî, Aḫmed Râfi‘. Ḥâşiyetü’t-Taḥtâvî ‘alâ Merâḳi’l-felâḥ şerḥu Nûri’l-îzâḥ. Mısır: Matba‘a-i Muṣṭafâ Muḫammed, 1937.
• Tirmizî, Ebû ‘İsâ Muhammed b. ‘İsâ b. Servet. el-Câmi‘u’s-sahîh. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Uludağ, Süleyman. İslâm’da Emir ve Yasakların Hikmeti. Ankara: TDV Yayınları, 7. Baskı, 2003.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Alfabetik İslâm Hukuku ve Fıkıh Istılâhları Kâmûsu. 5 Cilt. haz. Sıtkı Gülle. İstanbul: Eser Neşriyat, 1997.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıḳhu’l-İslâmî ve edilletühu. 10 Cilt. Dımaşḳ: Dâru’l-Fikri’l-Mu‘âṣır, 34. Baskı, 2014.