Kur’ân Âyetleriyle İstişhâd – Bağlam Ekseninde-

Yıl 2021, Sayı: 16, 163 - 181, 31.12.2021

Gökhan Atmaca

Öz

Bu çalışma gündelik hayatta karşılaşılan herhangi bir durumla Kur’ân arasında bağ kurmada başvurulan, âyetlerle delil getirme yöntemini irdelemektedir. Söz konusu eylem Kur’ân âyetleriyle istişhâd olarak isimlendirilebilir. İlk olarak Hz. Peygamber’in başvurduğu bu yöntem, sahâbe ve sonraki nesil Müslümanlar tarafından da çokça kullanılmıştır. Söz konusu yöntem âyeti anlama aracı olarak; nüzûl ortamı bilgisi, dilin imkânları ve siyâk-sibâk gibi belirleyici unsurlarla yapıldığında murâd-ı ilâhîye muvafık sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. Ancak bahsi geçen unsurlar devre dışı bırakıldığında âyetle istişhâd yönteminin bireysel tatmini sağlamanın aracı olarak kullanılabildiği görülmektedir. Söz konusu bireysel yaklaşımlar kimi zaman iyi niyetli kimi zaman ise nefsani duygularla olmaktadır. Niyet ne olursa olsun sonuçta her iki yaklaşım da murâd-ı ilahînin tahrifine yol açtığı için dînen, ilmen ve aklen uygun değildir. Bu yöntemi içselleştiren bireyin Kur’ân’ı doğru anlamaya dönük tüm imkânları ilmî ve aklî açıdan kullanması zorunludur. Aksi halde âyetleri bağlamına uygun olarak hayatla buluşturması mümkün değildir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Âyet, Sebeb-i Nüzûl, İstişhâd

Kaynakça

• Abdürrezzâk es-San‘ânî, el Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm. Tefsîrü’l-Kur’ân. thk. Mustafa Müslim Muhammed. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1989.
• Akpınar, Ali. “Konuşmalarında Kur’ân’la İStişhad Edenler”. EKEV Akademi Dergisi 1/2 (Mayıs 1998), 33-42.
• Atmaca, Gökhan. Hz. Ömer’in Kur’an Anlayışı ve Tefsir İlmine Katkıları. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
• Atmaca, Gökhan. Tefsiri Tarihte Aramak-İbn Sa‘d Örneği-. Konya: Aybil Yayınları, 2016.
• Buhârî, İsmail Ebu Abdillah. Sahihu’l-Buhârî. thk. Muhammed b. Züheyr Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Daru Tavki’n-Necat, 1422.
• Çalışkan, İsmail. Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci. Ankara: Ankara Okulu, 2003.
• Demir, Recep. “Bağlamından Kopuk Kur’ân Okumalarının Serencamı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/2 (Eylül 2020): 573-604.
• Ebû Yûsuf, Yâkub b. İbrâhim b. Habib el-Ensârî el-Kûfî. Kitâbu’l-âsar. Beyrut, ts.
• Halife b. Hayyât. et-Târih İlk Kronolojik İslam Tarihi. çev. Ömer Sabuncu - Mahmut Sabuncu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• İbn Kes̱îr, Ebü’l-Fidâ’ ‘İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbüddîn. Tefsirü’l-Ḳur’âni’l-’azîm. thk. Muhammed Hüseyin Şemsüddin. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d b. Meni’ ez-Zührî. et-Tabakātü’l-kübrâ. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2001.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Muḳaddime fî uṣûli’t-tefsîr. thk. Adnan Zurzûr, 1972.
• Koç, Mehmet Akif. “Tefsirde Keyfiliğin Çaresi: Tefsir Rivayetleri”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar 1. ed. Mehmet Akif Koç. Otto, 2013.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. 20 Cilt. Mısır: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1967.
• Öz, Ahmet. “Kur’ân’ın Dahili Bağlamlarını Gösteren Kavramlar”. Tefsir Usulü. ed. Ali Rıza Gül - Ali Karataş. 181-226. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2019.
• Şahin, Davut. “Hz. Ömer’in Âyetleri İstişhâd Etmesi ve Ugulaması”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2017).
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed bin Cerîr. Camiu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Beyrut: Daru Hicr Li’t-Tabaa ve’n-Neşr ve’t-Tevzi` ve’l-İ`lan, 2000.
• Tirmîzî, Ebû İsa Muhamed b. İsa b. Sevre es-Sülemi. el-Câmiü’l-Kebîr. thk. Beşşar Avvad Ma‘ruf. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.
• Tiyek, Fatih. “Kur’an’ı Anlamada Bağlamın Önemi”. Günümüz Tefsir Problemleri. ed. Ali Karataş - Yunus Emre Gördük. 79-86. Ankara: Bilay, 2018.
• YŞ, Yeni Şafak Gazetesi. " yenisafak/dunya/kuveytteskandal". Erişim 16 Şubat 2021.
• https://www.yenisafak.com/dunya/kuveytteskandal-2842904
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2000.
• Zemaḫşerî, Cârullah Ebû’l-Ḳâsım Muḥammed Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. thk. Âdil Ahmed Abdu’l-mevcûd - Ali Ahmed Muavvez. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-’Abîkân, 1998.