İSLAM HUKUK SİSTEMİNE DAHİL ÜLKELERDEN İRAN VE ARABİSTAN ANAYASALARINDA VERGİNİN KANUNİLİĞİ İLKESİNE DAİR BİR BAKIŞ

Yıl 2022, Sayı: 18, 32 - 50, 31.12.2022

Serdar Semih Özarslan

Öz

Devlet, kamusal hizmetlerini yerine getirebilmesi bakımından mali kaynaklara ihtiyaç duymaktadır. Bu mali kaynak ihtiyaçlarını ise topladığı vergi, harç ve diğer mali yükümlülüklerden karşılamaktadır. Devletlerin en önemli ve en büyük mali kaynaklarını ise vergiler oluşturmaktadırlar. Devletin kamusal hizmelerini yerine getirmek amacıyla cebren topladığı vergiler nedeniyle bazen bireylerin birçok temel hak ve özgürlüklerine müdahalede bulunmaktadır. Ancak vergiler nedeniyle devletin en çok müdahalede bulunduğu temel hak mülkiyet hakkı olarak tespit edilmektedir. Bu nedenle vergilerin normlar hiyerarşisinin en üstünde yer alan anayasanın kurallarına uygun bir şekilde kanunlara işlenmesi gereklidir. Tam da bu doğrultuda verginin kanuniliği ilkesi gereği vergiler kanunla konulmalı, değiştirilmeli ve kaldırılmalıdırlar.
Vergi kavramının ilk ortaya çıkışı ilk çağlara kadar dayanmaktır. İlkçağdan beri alınan vergiler için bazı dönemlerde maddi veya siyasi nedenlerle keyfi uygulamalara gidilmiş bu keyfi uygulamalara karşı tarih boyunca çeşitli mücadeleler verilmiştir. Keyfi vergiler için girişilen mücadeleler sonucu kazanılan edinimler çeşitli belge, bildiri ve anayasaların altında korumaya alınmıştır. Bu koruma sayesinde devletin vergilendirmede keyfiliği ve adaletsiz uygulamaları önlenilmeye başlanmıştır.
Günümüzde anayasal vergilendirme ilkeleri gelişmiş ve çeşitlenmiştir. Ancak anayasal vergilendirme ilkelerinin atası konumunda olan verginin kanuniliği ilkesi farklı hukuk sistemlerine dahil olsa bile hemen hemen tüm ülkelerin anayasalarında ilkesi yer almaktadır. İlk bölümde verginin kanuniliği ilkesinin tarihsel süreci ile kavramsal anlamı üzerinde Çalışmamızın ikinci bölümünde dinsel hukuk sistemine dahil olan İran İslam Cumhuriyeti ve Suudi Arabistan Krallığı ülke anayasalarındaki verginin kanuniliği ilkesini düzenleyen anayasa maddeleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Verginin Kanuniliği İlkesi, Anayasal Vergilendirme İlkeleri, İslam Hukuk Sistemi, İran İslam Cumhuriyeti, Suudi Arabistan Krallığı

Kaynakça

• Anayasa Mahkemesi, K. 1996/46 (11 Aralık 1996). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/1996/46?Donemler_id=2&KararNo=1996%2F46
• Anayasa Mahkemesi, K. 2008/59 (21 Şubat 2008). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2008/59?Donemler_id=2&KararNo=2008%2F59
• Anayasa Mahkemesi, K. 2017/179 (28 Aralık 2017). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2017/179?Donemler_id=2&KararNo=2017%2F179
• Anayurt, Ömer. Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları. Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.
• Balaban, Özge. Türk Vergi Yargısında İstinaf Kanun Yolunun Anayasal Vergilendirme İlkeleri Işığında Değerlendirilmesi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Diler, Fatih. Türk Hukukunda Vergilendirme Yetkisinin Sınırlandırılmasında Hukuk Devleti ve Sosyal Hukuk Devleti. Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Elvan, Zühre. Türk Hukukunda Vergilendirme Yetkisinin Karşılaştırmalı Hukuk Açısından İncelenmesi. Isparta, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Erdoğan, İhsan. Hukuka Giriş. Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.
• Erkin, Gözde. Türk Hukukunda Vergilendirme Yetkisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Fanıd, Nematollah A. “İran İslâm Cumhuriyetinin Hükümet Sistemi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/12 (2015), 283-296.
• Gerçek, Adnan. Türk Vergi Hukukunda İdarenin Takdir Yetkisi. Ankara: Yaklaşım Yayınları, 2006.
• Gözler, Kemal. Hukuka Giriş. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2015. https://constituteproject.org/constitutions?lang=en&status=in_force&status=is_draft web sitesinden ulaşılmıştır. (Erişim 16 Kasım 2022)
• Keskin, Esra. Türk Vergi Hukukunda Vergi Affının Anayasal Vergilendirme İlkeleri Işığı Altında Değerlendirilmesi. Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Kılınç, Ahmet. “İran Anayasa Hukukunun Genel Esasları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 12/1-2 (2008), 907-948.
• Korkmaz, Kadir. “Takdir Yetkisinin Disiplin Hukukunda Kullanımı ve Yargısal Denetimi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 13/1-2, (2009), 241-252.
• Ömercioğlu, Abdullah. “Bazı Ülkelerin Anayasalarındaki Vergi Ödevine İlişkin Düzenlemelerin Vergi Anayasası Kavramı Çerçevesinde İncelenmesi”, Mali Hukuk Dergisi 18/207 (2022), 611-636.
• Öncel, Mualla vd., Vergi Hukuku. Ankara: Turhan Kitapevi, 2017.
• Özarslan, Selim. Kelâm Tarihi. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• Saraç, Özgür - Eroğlu, Abdülkerim. Vergileme İlkelerinin Anatomisi. İstanbul: Efe Akademi Yayınevi, 2021.
• Sevinç, Hüseyin. “Din Üç Devlet (Suudi Arabistan-Vatikan ve İsrail’in Siyasal Sistem Analizi)”, Researcher: Social Science Studies, 5/10, (2017), 169-199.
• Taşdelen, Aziz. “Vergi Kabahatlerinin Anayasal Temelleri Üzerine Düşünceler”, AÜHFD, 59/4, (2010), 767-796.
• Tekbaş, Abdullah. “Vergi Kanunlarının Tabi Olduğu Anayasal İlkeler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi.12/ Özel, (2010), 123-191.
• Tuğ, Salih. İslâm Vergi Hukukunun Ortaya Çıkışı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1963.
• Ünlü, Murat. Yargı Kararları Işığında Anayasal Vergilendirme İlkeleri ve Sınırları. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Üstün, Ümit Süleyman. “Vergi Hukuku İle İlgili Anayasal İlkeler”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 11/1-2, (2003), 251-271.
• Vatansever Öztürk, Müge. “Vergilerin Kanuniliği İlkesinin Tarihi Gelişimi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 16/ Özel (2014), 4815-4841.
• Yeniçeri, Celal. İslâm’da Devlet Bütçesi. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1984.