Ş. Teoman Duralı’nın Biyoloji Felsefesi Anlayışı İçerisinde İnsanın İki Boyutu

Yıl 2023, Sayı: 20, 97 - 114, 31.12.2023

Gülhan Şerbetçi

https://doi.org/10.59536/buiifd.1375164

Öz

Biyoloji felsefesi, son dönemlerde dünyada ve ülkemizde giderek artan bir ilgiyle karşılanan, canlıları anlama ve inceleme amacı güden önemli bir disiplindir. Bu alanda yapılan çalışmalar, genellikle deneye dayalı doğa bilimlerinden elde edilen yöntemler ve konular üzerine odaklanır. Biyoloji felsefesi, temelini oluşturan canlılar, evrim, insan, kültür ve toplumsal değerler gibi konular üzerine odaklanır. İnsanı anlayıp kavramak ve nihayet anlatıp açıklayabilmek biyoloji felsefesi alanının araştırma konularından biridir. Bu anlamda insanın temel özelliklerinden olan canlılık konusu da biyoloji felsefesinin üzerinde durduğu önemli meselelerdendir. Ülkemizde biyoloji felsefesi alanın öncü düşünürlerinden biri olarak öne çıkan Şaban Teoman Duralı (1947-2021), eserleri aracılığıyla bu alandaki temel kavramları derinlemesine irdeleyerek bu disiplinin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Duralı, özellikle insanın biyolojik ve kültürel boyutları arasındaki ilişkiyi ele alarak, bu iki boyutun birbirinden ayrılmaz bir bütünlük içinde olduğunu savunmuştur. Biz bu makalede yazımızın ana çerçevesini oluşturan “İnsanın iki boyutluluğu mümkün müdür?” sorusunu ayrıntılı bir biçimde açıklamaya çalıştık. Duralı'nın konuyla ilgili eserlerini inceleyerek düşüncelerini serimledik. Makalemizin devamında biyoloji felsefesinin tarihçesine odaklandık. Bu disiplinin ana problemlerinden olan mekanizm ve vitalizmin açmazları üzerinde durarak, söz konusu akımların insanı açıklama noktasındaki yanlışlarını Duralı’nın görüşleri çerçevesinde değerlendirdik. Bu bağlamda, biyoloji felsefesinin nasıl gelişme gösterdiğini ve bu gelişim sürecinde Duralı insanı açıklarken mekanizm ve vitalizme alternatif bir bakış olarak anti mekanist ya da anti vitalist bakış açısı yerine holistik yaklaşımı tercih etmiştir. Düşünürümüzün söz konusu yaklaşımından yola çıkarak biyoloji felsefesi içerisinde insanın nasıl konumlandığını anlamaya çalıştık. Duralı, insanın biyolojik yönünü "beşer" olarak adlandırarak, bu boyutu kültürel boyutla birleştirmiştir. Ona göre, insanın biyolojik ve kültürel boyutları, birbirinden ayrılmayacak kadar iç içe geçmiş ve bir bütünlük oluşturmuştur. Bu minvalde gerek genel olarak biyoloji felsefesi gerek ise Duralı'nın biyoloji felsefesine katkılarını ele alarak, insanın biyolojik ve kültürel boyutlarını birbirinden ayrı düşünmek yerine bir bütün olarak inceleyen yaklaşımları değerlendirdik. Özelde Duralı’nın görüşlerini temel alarak insanın, biyolojik ve kültürel boyutlarının bir bütünlük oluşturduğu sonucuna ulaştık.

Anahtar Kelimeler

Ş. T. Duralı, biyoloji felsefesi, canlı varlık, beşer, insan, kültür, holizm

The Two Dimensions of Human Being Within Ş. Teoman Duralı’s Philosophy of Biology

Öz

Philosophy of biology is an important discipline that aims to understand and study living things, which has recently attracted increasing interest in the world and in our country. Studies in this field generally focus on methods and topics derived from experimental natural sciences. Philosophy of biology focuses on the subjects that form its basis, such as living things, evolution, humans, culture and social values. Understanding and comprehending humans and finally being able to explain them is one of the research topics in the field of philosophy of biology. In this sense, the issue of vitality, which is one of the basic characteristics of humans, is one of the important issues that the philosophy of biology focuses on. Şaban Teoman Duralı, who stands out as one of the leading thinkers in the field of philosophy of biology in our country, has made this discipline widespread by examining the basic concepts in this field in depth through his works. Duralı, especially addressing the relationship between the biological and cultural dimensions of humans, argued that these two dimensions are inseparable from each other. In this article, we discuss the question "Is two-dimensionality of humans possible?", which constitutes the main framework of our article. We tried to explain the question in detail. We examined Duralı's works on the subject and presented his thoughts. In the rest of our article, we focused on the history of the philosophy of biology. We focused on the dilemmas of mechanism and vitalism, which are the main problems of this discipline, and evaluated the mistakes of these movements in explaining human beings within the framework of Duralı's views. In this context, while explaining how the philosophy of biology developed and the human being in this development process, Duralı preferred the holistic approach instead of the anti-mechanism or anti-vitalism perspective as an alternative perspective to mechanism and vitalism. Based on our thinker's approach, we tried to understand how humans are positioned within the philosophy of biology. Duralı called the biological aspect of humans "human" and combined this dimension with the cultural dimension. According to him, the biological and cultural dimensions of man are so intertwined that they cannot be separated from each other and form an integrity. In this context, we evaluated both the philosophy of biology in general and Duralı's contributions to the philosophy of biology, and evaluated approaches that examine the biological and cultural dimensions of humans as a whole rather than considering them separately. In particular, based on Duralı's views, we came to the conclusion that the biological and cultural dimensions of humans form an integrity.

Anahtar Kelimeler

Ş. T. Duralı, philosophy of biology, livingbeing, culture, human, holism

Kaynakça

• Develi, Hayati. “Türklük Bilimi Araştırmaları”, İlmi Araştırmalar 0/3 (Ocak 2014), 236-237.
• Duralı, Şaban Teoman. Canlılar Sorununa Giriş. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1987.
• Duralı, Şaban Teoman. Biyoloji Felsefesi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1992.
• Duralı, Şaban Teoman. “Tarihin Dayanılmaz Ağırlığı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/11 (Aralık 2021), 117-126. https://doi.org/10.1501/ilhfak_0000000455
• Duralı, Şaban Teoman. “Metafizik Sorunu”, Kutadgubilig Dergisi 0/2 (Ekim 2002), 7-46.
• Duralı, Şaban Teoman. Sorun Çağının Anatomisi. İstanbul: Şule Yayınları, 2009.
• Duralı, Şaban Teoman. Çağdaş İngiliz-Yahudi Küresel Medeniyeti. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
• Duralı, Şaban Teoman. “Metinler Işığında Aristoteles'in Canlıyla ve Canlının Evrimiyle İlgili Düşüncelerine Problematik Yaklaşım”, Felsefe Arkivi 3/24 (Aralık 1984), 257-343.
• Duralı, Şaban Teoman. Hayatın Anatomisi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020.
• Duralı, Şaban Teoman. Sorun Nedir. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2021.
• Mcıntosh, Colin. Cambridge Advanced Learner’s Dictionary. London: Cambridge University Press, 4. Edition, 2013.
• Sober, Elliott. Biyoloji Felsefesi. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları, 2009.
• Şahinoğlu, Seyfullah. “Çağdaş Bir Eğitim Yaklaşımı Olarak Holizm (Bütünsellik): Tarihsel Gelişim Bağlamında Kavramsal, Kuramsal ve Felsefî Bir Temellendirme”, Kafkas Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 8/15 (Aralık 2021), 418-441. https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.836889