Güncellenen Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarında Afetler Konularının Yer Alma Durumunun İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 27 - 40, 01.07.2024

Engin Köstekçi , Çetin Üstünyer

Öz

Ülkemiz bir afetler ülkesidir. Afetler ile yaşamak zorunda olan ülkelerin bu kaçınılmaz yaşam şartları ile başa çıkmak en büyük problemleridir. Bunun için de başvurulan en etkili yöntem afet eğitimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Afet eğitimi, hem bireysel hem de toplumsal olarak afetlere karşı direnci artırmak, can ve mal kaybını azaltmak ve afet sonrası iyileşmeyi hızlandırmak için çok önemli olarak görülmektedir. Afet eğitiminin eğitim programlarındaki durumunu analiz etmek, afet eğitiminin etkinliğini, verimliliğini ve kalitesini artırmak için önemli bir adım olarak görülmektedir. Bu amaçla Eğitim programlarının çağın gerektirdiği bilgi ve donanımla düzenlenmesi ve tasarlanması afetler eğitiminin de eğitim programlarında aynı paralellikte ele alınması çok önemlidir. Bu araştırmada, hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretim programlarında afatlar ile ilgili konuların ne kadar ortaya konulduğunu tespit edilmeye çalışılmıştır. Nitel araştırma yaklaşımı temel alınarak hazırlanan bu çalışma, hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretim programları doküman analizine tabi tutularak programların ilgili kısımları ( programın genel yaklaşımı, genel amaçlar, öğrenme alanları, kazanımlar, değerler, beceriler) ile ilgili olarak betimsel analiz yapılmıştır. İlgili öğretim programlarında afet eğitimi kapsamına giren konu ve içerikler bu amaç doğrultusunda incelenmiştir. Bu çalışmada görülmüştür ki, hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretim programlarında birbirine benzer şekilde dolaylı veya doğrudan afet eğitimi konularına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afetler eğitimi, sosyal bilgiler, hayat bilgisi, öğretim programı

Kaynakça

• AFAD, (2020). Afet ve Acil Durum Eğitim Merkezi. www.afad.gov.tr Erişim Tarihi” 12.05.2020.
• AFAD. (2014). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. Ankara” AFAD.
• AFAD. (2018). Türkiye’de Afet Yönetimi. Ankara.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (2014). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı” Ankara.
• Avcı, G. (2022). Disaster Education in Primary School” A Qualitative Research Based On Teachers’ Opinions. Psycho-Educational Research Reviews, 11 (1), 125-146.
• Avcı, G. (2023). Afet Eğitimi Kapsamında Afetlere Hazırlık” Üniversite Öğrencileriyle Tehlike Avı. Afet ve Risk Dergisi, 6 (1),84-100.
• Aybay, Ü. (2023). Türkiye’de Afet Eğitimi Üzerine Bir İnceleme (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bitlis Eren Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bitlis.
• Başıbüyük, A. ve Pala, Ş. M., (2023). Hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve coğrafya dersi öğretim programlarının afet eğitimi açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 184-197.
• BBCNEWS. (2021, Ekim 7). Pakistan'da 5,9 büyüklüğündeki deprem” En a 20 ölü, 150 yaralı. https”//www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58825209
• BBCNEWS.(2016, Nisan14). Japonya'da6, 4 büyüklüğünde deprem” Enaz 9 ölü. https”//www.bbc.com/turkce/haberler/2016/04/160414_japonya_deprem
• Bulu, D. & Avcı, G. (2023). Determination of Disaster Awareness Perception Levels of Class Teachers/Sınıf Öğretmenlerinin Afet Bilinci Algı Düzeylerinin Belirlenmesi . Gelecek Vizyonlar Dergisi, 7(1), 15-29. doi: 10.29329/fvj.2023.539.2
• Codeanu, T. A., Celenza, A., Jacobs, I. (2014). Does disaster education of teenagers translate into better survival knowledge, knowledge of skills, and adaptive behavioral change? A systematic literature review. Prehospital and disaster medicine, 29(6), 629–642.
• Çelenk, S., Tertemiz, N. ve Kalaycı, N. (2000). İlköğretim programları ve gelişmeler, program geliştirme ilke ve teknikleri açısından değerlendirilmesi. Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.
• Çelik, A. A. (2020). İlkokul öğretmenlerinin afete hazırlık düzeyleri ile afet eğitiminin eğitim programlarındakiyerine yönelik görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Çelik, A. A. ve Gündoğdu, K. (2022). Öğretmenlerin Afete Hazırlık Düzeyleri İle İlkokullardaki Afet Eğitimi Uygulamalarına Yönelik Görüşleri. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1) , 77-112
• Değirmenci, Y. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının “doğal afet” kavramına ilişkin geliştirdikleri metaforların incelenmesi. International Journal of Geography and Geography Education (Online), 24(39), 83-94.
• Değirmenci, Y., Kuzey, M. ve Yetişensoy, O. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında afet bilinci ve eğitimi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 33-46.
• Delen, T., (2023). İlkokul Ders Kitaplarının Afet Eğitimi Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Eğitim Ana Bilim Dalı, Giresun.
• Güven, S. ve Kılıç, Z. (2017). Hayat bilgisi dersinde kullanılan öğretim yöntemlerinin etkililiği konusunda yapılan lisansüstü tezlerin içerik analizi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 200-223.
• İnal, E., Kaya, E. ve Altıntaş, K. H. (2018). Türkiye‟de Örgün Eğitimin Afet Eğitimi Yeterliliği Açısından İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Ka ım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (37), 114-127.
• Keskin, Y. ve Coşkun-Keskin, S. (2014). İlkokul (ilköğretim) sosyal bilgiler programlarında milli bilinç ve barış değerinin tarihsel serüveni. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(3), 51-86.
• Kırıkkaya, E. B., Ünver, A. O., & Çakın, O. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji programında yer alan afet eğitimi konularına ilişkin öğretmen görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(1), 24-42.
• Mangione, G. R., Capuano, N., Orciuoli, F., Ritrovato, P. (2013). Disaster education” A narrative-based approach to support learning, motivation and students’ engagement. Journal of e-learning and knowledge society, 9, 129-152.
• Mazman Budak, F. (2019). Afet eğitimi. R. Sever (Editör). Afetler ve afet yönetimi içinde (s.184-195). Ankara” Pegem Akademi.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). İlkokul Hayat bilgisi Dersi (1, 2, 3. sınıflar) Öğretim Programı. Ankara” T.C Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2005). Yeni eğitim programı. Taslak basım. Ankara” MEB yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2019). Okul tabanlı afet eğitimi. Ankara” Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme Genel Müdürlüğü Yayını.
• Ohnishi, K., & Mitsuhashi, H. (2013). Geography education challenges regarding disaster mitigation in Japan. Review of International Geographical Education Online, 3(3), 230-240.
• Öcal, A., Yıldırım, E., Yakar, H. & Erdoğan, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik inanışlarının incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 59-72.
• Özelmacı, Ş. (2016). Ortaokul öğrencilerinin afete ve afet hazırlıklarına ilişkin algılarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özey, R. (2011). Afetler Coğrafyası. İstanbul” Aktif.
• Sarı, B. (2016). Türkiye‟de Afet Eğitimi Uygulamalarının Öğretmen Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Afet Eğitimi ve Yönetimi Anabilim Dalı, Afet Eğitimi ve Yönetimi Bilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale.
• Sığrı, Ü. (2021). Nitel Araştırma yöntemleri. İstanbul” Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Soydan, E. ve Alpaslan, N. (2014). Medyanın doğal afetlerdeki işlevi. İstanbul Journal of Social Sciences, 7, 53-64.
• Sözcü, U. & Aydınözü, D. (2019). Doğal afet okuryazarlığı bağlamında öğretim programlarındaki afetlerle ilişkili kazanımların incelenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 14(5), 2639-2652.
• Şengün, H., & Küçükşen, M. (2019). Afet Yönetimi Eğitimi Niçin Gerekli? Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33(46), 193-211.
• Şimşek, C. (2007). Children‟s İdeas About Earthquakes. Journal of Environmental ve Science Education, 2, 14-19.
• Torani, S., Majd, P. M., Maroufi, S. S., Dowlati, M., Sheikhi, R. A. (2019). The importance of education on disasters and emergencies” A review article. Journal of education and health promotion, 8” 85.
• Tsai, M. H., Chang, Y. L., Shiau, J. S., Wang, S. M. (2020). Exploring the effects of a serious game-based learning package for disaster prevention education” The case of battle of flooding protection. International Journal of Disaster Risk Reduction, 43, [101393].
• UNISDR, (2015). Updated Terminology on Disaster Risk Reduction” A Technical Review, The United Nations Office for Disaster Risk Reduction. Web” https”//www.undrr.org/publication/2009-unisdrterminology-disaster-risk-reduction adresinden 10 Ocak 2023‟de alınmıştır.
• Ünal, S. ve Dımışkı, E. (1999). UNESCO-UNEP himayesinde çevre eğitiminin gelişimi ve Türkiye’de ortaöğretim çevre eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Ankara.16-17”142-154.
• Üztemur, S., Dinç, E., & Acun, İ. (2018). Place-based education and its reflections on social studies curriculum, Inonu University Journal of the Faculty of Education, 19(3), 141-158.
• Yazıcı, Ö. ve Ulu Kalın, Ö. (2018). “Doğal Afet” için Kavramsal Metaforların Karşılaştırmalı Analizi. EKafkas Journal of Educational Research, 5(1), 25-40.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara” Seçkin Yayıncılık
• Yılmaz, A. (2003). Türk kamu yönetiminin sorun alanlarından biri olarak afet yönetimi, Pegem Yayıncılık, Ankara.