FACIES CHARACTERISTICS AND CONTROL MECHANISMS OF QUATERNARY DEPOSITS IN THE TUZ GÖLÜ BASIN

Yıl 2014, Cilt: 149 Sayı: 149, 1 - 18, 01.12.2014

Alper Gürbüz Nizamettin Kazancı

https://doi.org/10.19111/bmre.63616

Cited By: 4

Öz

Although there are several studies discussing the pre-Neogene development of the Lake Tuz basin, which is the largest terrestrial basin in Turkey, investigations delineating the characteristics of the Neogene and particularly Quaternary period of this basin are quite limited. Whereas studies regarding such periods of the basin are quite informative for both active tectonics and climate change issues that are of significant public concern. In this study, results of field observations on temporal and spatial characteristics of Quaternary deposits in the Lake Tuz Basin and processes controlling these features are presented. For this, as a result of sequence studies conducted in 17 different areas, Quaternary units were described and examined under 12 lithofacies and 5 facies associations. Facies properties imply that tectonism is spatially determinant factor whilst climate is the dominant controlling mechanism in the Quaternary evolution.

Anahtar Kelimeler

Central Anatolia, Quaternary, lake level changes, sedimentology, climate, tectonism

Kaynakça

• Akıl, B. 2008. İnönü-Eskişehir Fay Sistemi’nin Günyüzü (Eskişehir) - Yeniceoba (Konya - Türkiye) arasındaki bölümünün yapısal evrimi. Ph.D. Thesis, Hacettepe University, 126 s, Ankara (in Turkish; unpublished).
• Akıman, O., Erler, A., Göncüoğlu, M.C., Güleç, N., Geven, A., Türeli, K., Kadıoğlu, Y.K. 1993. Geochemical characteristics of granitoids along the western margin of the Central Anatolian Crystalline Complex and their tectonic implications. Geological Journal, 28, 371-382.
• Alçiçek M.C., Kazancı, N., Özkul, M., Şen, Ş. 2004. Çameli (Denizli) Neojen Havzası’nın tortul dolgusu ve jeolojik evrimi. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 128, 99-123 (in Turkish).
• Altunel, E., Barka, A. 1998. Eskişehir fay zonunun İnönü- Sultandere arasında neotektonik aktivitesi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 41, 41-52 (in Turkish).
• Arıkan, Y. 1975. Tuzgölü havzasının jeolojisi ve petrol imkanları. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 85, 17-38 (in Turkish).
• Atabey, E., 2003. Tufa ve traverten. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları No:75, 106 s (in Turkish).
• Atabey, E., Tarhan, N., Akarsu, B., Taşkıran, A. 1987. Şereflikoçhisar, Panlı (Ankara) Acıpınar (Niğde) Yöresinin Jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Raporu, Derleme no; 8155, Ankara (unpublished).
• Aydemir, A., Ateş, A. 2008. Determination of hydrocarbon prospective areas in the Tuzgölü (Saltlake) Basin, central Anatolia, by using geophysical data, Journal of Petroleum Science and Engineering, 62, 36-44.
• Ayyıldız, T. 2006. Hydrocarbon potential of Karapınar- yaylası formation (Paleocene to Eocene) source Quaternary Deposits of the Lake Tuz Basin rock in the Tuz Gölü Basin, Central Anatolia, Turkey”, Petroleum Geoscience, 12, 41-48.
• Beekman, P. H. 1966. The Pliocene and Quaternary volcanism in the Hasan Dağ- Melendiz Dağ region. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 66, 90-105.
• Beker, K. 2002. İnsuyu Kireçtaşları (Karapınar/Konya) Ostrakod Topluluğunun Biyostratigrafik ve Kronostratigrafik İncelenmesi. Hacettepe University Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, M.Sc. Thesis, 93 s. (in Turkish; unpublished).
• Bottema, S. 1987. Chronology and climatic phases in the Near East: From 16000 to 10000 BP, In: Chronologies in the Near East, Eds: O. Aurenche, J. Evin, P. Hours, BAR International Series, 295- 310. Oxford.
• Çamur, M. Z., Mutlu, H. 1996. Major-ion geochemistry and mineralogy of the Salt-Lake (Tuz Gölü) basin, Turkey. Chemical Geology, vol.127, pp.313-329.
• Çemen, İ., Göncüoğlu, M.C., Dirik, K. 1999. Structural evolution of the Tuzgölü basin in Central Anatolia. Turkey, Journal of Geology, 107 (6), 693-706.
• Dellaloğlu, A. 1997. Ankara ili-Tuzgölü arasındaki Neotetis’in kuzey kolunun evrimi (Haymana- Tuzgölü Basenlerinin stratigrafileri ve jeoteknik evrimleri), Ph.D. Thesis, Çukurova University, Adana 332 s. (in Turkish; unpublished).
• Dellaloğlu, A., Aksu, R., 1984. Kulu-Şereflikoçhisar- Aksaray dolayının jeolojisi ve petrol olanakları. TPAO Rapor no: 2020 (in Turkish; unpublished).
• Derman, A. S. 2003. Tuzgölü baseni evaporit problemi ve yeni veriler. TPJD Özel sayı, 5, 99-112 (in Turkish).
• Derman, A. S., Rojay, B., Güney, H., Yıldız, M. 2003. Koçhisar-Aksaray fay zonu’nun evrimi hakkında yeni veriler. Haymana-Tuzgölü-Ulukışla basenlerinin uygulamalı çalışması, Aksaray. Bildiri Özleri Kitabı, 1 (in Turkish).
• Dirik, K., Erol, O. 2003. Tuzgölü ve çevresinin tektonomorfolojik evrimi, Orta Anadolu-Türkiye, TPJD Özel sayı, 5, 27-46 (in Turkish).
• Eren, Y., 2003. Konya bölgesinin depremselliği. TPJD Özel Sayı, 5, 85-98 (in Turkish).
• Erler, A., Akıman, O., Unan, C., Dalkılıç, B., Geven, A., Önen, P. 1991. Kaman (Kırşehir) ve Yozgat yörelerinde Kırşehir Masifi magmatik kayaçlarının petrolojisi ve jeokimyası. Doğa, 15, 76-100 (in Turkish).
• Erol, O. 1967-68. Cihanbeyli güneyinde, Boluk Gölü çevresindeki traverten konileri, Türk Coğrafya Dergisi, 24-25, 65-98 (in Turkish).
• Erol, O. 1969. Tuzgölü Havzasının jeolojisi ve jeomorfolojisi. TÜBİTAK Raporu (in Turkish; unpublished).
• Ford, T.D., Pedley, H.M. 1996. A review of tufa and travertine deposits of the world. Earth Science Reviews, 41, 117-175.
• Gilbert, K.G. 1885. The topographic features of lake shore. USGS 5th annual report, 69-123.
• Gilbert, K.G. 1890. Lake Bonneville, USGS Monograph 1, 438 p.
• Göncüoğlu, M. C. 2011. Kütahya-Bolkardağı kuşağının jeolojisi. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 142, 227-282 (in Turkish).
• Göncüoğlu, M.C., Toprak, G.M.V., Kuşçu, İ., Erler, A., Olgun, E. 1991. Geology of the western part of the Central Anatolian Massif, Part 1: Southernpart, Ankara, Turkey. METU-TPAO Proje Raporu, 140 s. (in Turkish; unpublished).
• Göncüoğlu, M. C., Erler, A., Toprak, V., Yalınız, K., Olgun, E., Rojay, B. 1992. Orta Anadolu Masifi’nin batı bölümünün jeolojisi, Bölüm 2: Orta Kesim. TPAO Rapor No: 3535 (in Turkish; unpublished).
• Göncüoğlu, M.C., Erler, A., Toprak, V., Olgun, E., Yalınız, K., Kuşçu, İ., Köksal, S., Dirik, K. 1993, Orta Anadolu Masifinin Orta Bölümünün Jeolojisi, Bölüm 3: Orta Kızılırmak Tersiyer Baseninin Jeolojik Evrimi. TPAO Rapor No: 3313, 104 s (in Turkish).
• Göncüoğlu, M. C., Dirik, K., Erler, A., Yalınız, K., Özgül, L., Çemen, İ. 1996. Tuzgölü havzası batı kısmının temel jeolojik sorunları. TPAO Rapor No: 3753 (in Turkish; unpublished).
• Görür, N. 1981. Tuzgölü-Haymana havzasının stratigrafik analizi. İç Anadolu’nun Jeolojisi Sempozyumu, TJK 35. Bilimsel ve Teknik Kurultayı Bildiriler Kitabı, 60-65 (in Turkish).
• Görür, N., Derman, A.S. 1978. Tuzgölü-Haymana havzasının stratigrafik ve tektonik analizi. TPAO Raporu no: 1514, 60 s. (in Turkish; unpublished).
• Görür, N., Oktay, F.Y., Seymen, İ., Şengör, A.M.C. 1984. Paleotectonic evolution of the Tuzgölü basin complex, Central Turkey Sedimentary Record of a Neo- Tethyan closure, The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean. Geology Society Special Publication, 17, In J.E. Dixon and A.H.F. Robertson (eds.) Oxford, 467-482.
• Gürbüz, A. 2012. Tuz Gölü Havzası’nın Pliyo- Kuvaterner’deki Tektono-sedimanter evrimi, Ph.D. Thesis, Ankara University, 130 s (in Turkish; unpublished).
• Huvaz, Ö. 2009. Comparative petroleum systems analysis of the interior basins of Turkey: Implications for petroleum potential. Marine and Petroleum Geology, 26, 1656–1676.
• Ilgar, A. 2004. Zorunlu regresyon, transgresyon ve sediman getiriminin, havza kenarı çökelme sistemlerinin sedimantolojik ve istif stratigrafik gelişimi üzerindeki kontrolü, Ermenek Havzası (Orta Toroslar). Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 128, 49-78 (in Turkish).
• Irion, G., Müller, G. 1968, Huntite, magnesite, and polyhalite of recent age from Tuz Gölü, Turkey: Nature, 220, 1309-1310.
• Kadıoğlu, Y.K., Dilek, Y., Güleç, N., Foland, K.A. 2003. Tectonomagmatic Evolution of Bimodal Plutons in the Central Anatolian Crystalline Complex, Turkey. The Journal of Geology 111, 671-690.
• Karabıyıkoğlu, M. 2003. Konya Havzasının Geç Kuvaterner Evrimi. Ph.D. Thesis, Istanbul University, 239 s., Istanbul (in Turkish; unpublished).
• Karabıyıkoğlu, M., Kuzucuoğlu, C. 1998. Late Quaternary chronology, environmental evolution and climatic change of the Konya basin. Mineral Research and Exploration Report No: 10168, 189, (unpublished).
• Karabıyıkoğlu, M., Kuzucuoğlu, C., Fontugne, M., Kaiser, B., Mouralis, D. 1999. Facies and depositional sequences of the Late Pleistocene Göçü shoreline system, Konya basin, Central Anatolia: Implications for reconstructing lake level changes, In: N. Roberts, C. Kuzucuoğlu and M. Karabıyıkoğlu (Eds.) The Late Quaternary in the Eastern Mediterranean Region, Quaternary Science Reviews, 18, 593–609.
• Kashima, K. 2002. Environmental and climatic changes during the last 20000 years at Lake Tuz, central Turkey. Catena, 48, 3-20.
• Kazancı, N. 2009. Neojen-Kuvaterner sınırının değişmesi ve beklenen gelişmeler. Türkiye Jeoloji Bülteni, 52(3), 367-374 (in Turkish).
• Kazancı, N. 2012. Göller ve gölsel süreçler. İç: Kuvaterner Bilimi, Ed: Kazancı, N. ve Gürbüz, A., Ankara Üniversitesi Yayınları No:350. s. 389-410. ISBN:978-605-136-056-0 (in Turkish).
• Kazancı, N., Gürbüz, A. (Ed.) 2012. Kuvaterner Bilimi. Ankara Üniversitesi Yayınları No:350, 570 s. ISBN: 978-605-136-056-0 (in Turkish).
• Koçyiğit, A. 2003. Orta Anadolu’nun genel neotektonik özellikleri ve depremselliği, TPJD Özel Sayı, 5, 1- 26 (in Turkish).
• Kuzucuoğlu, C., Bertaux, J., Black, S., Denefle, M., Fontugne, M., Karabıyıkoğlu, M., Kashima, K., Limondin-Lozouet, N., Mouralis, D., Orth, P. 1999. Reconstruction of climatic changes during the late Pleistocene, based on sediment records from the Konya basin (Central Anatolia, Turkey), Geological Journal, Special Issue on Turkish Geology, 34, 175-198.
• Kürçer, A., Gökten, E. 2012, Paleoseismological three dimensional virtual photography method; a case study: Bağlarkayası-2010 trench, Tuz Gölü Fault Zone, Central Anatolia, Turkey. InTech (Tectonics-Recent Advances), p. 201–228, doi: 10.5772/48194.
• Leng, M. J., Roberts, N., Reed, J. M., Sloane, H. J. 1999. Late Quaternary palaeohydrology of the Konya basin, Turkey based on isotope studies of modern hydrology and lacustrine carbonates. Journal of Paleolimnology, 22, 187-204.
• Leventoğlu, H. 1994. Neotectonic Characteristics of the Central Part of the Tuzgölü Fault Zone Around Mezgit (Aksaray). M.Sc. Thesis, ODTÜ, Ankara, 86 s (in Turkish).
• Mascarelli, A.L. 2009. Quaternary geologists win time scale vote. Nature 459/4 (June), p. 624.
• Miall, A.D. 1978. Lithofacies types and vertical profile models in bradied river deposits: A summary. Miall, A.D. (ed). Fluvial Sedimentology. Canadian Society of Petroleum Geologists Memoir 5, 597-604.
• Miall, A.D. 1996. The Geology of Fluvial Deposits. Springer-Verlag, Heidelberg. 582 s.
• MTA, 2002. 1/500 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası, 18 pafta. Ankara.
• Nairn, S. 2010. Testing alternative models of continental collision in Central Turkey by a study of the sedimentology, provenance and tectonic setting of Late Cretaceous–Early Cenozoic syn-tectonic sedimentary basins. The University of Edinburgh, PhD Thesis. 395 p (in Turkish).
• Ocakoğlu, F. 2007. A re-evaluation of the Eskişehir fault zone as a recent extensional structure in NW Turkey. Journal of Asian Earth Sciences, 31, 91- 103.
• Oktay, F. Y. Dellaloğlu, A. A. 1987. Tuzgölü Havzası (Orta Anadolu) stratigrafisi üzerine yeni görüşler. Türkiye 7. Petrol Kongresi bildiriler kitabı, 312- 321 (in Turkish).
• Özer, S. 1988. Orta-Doğu-Güneydoğu Anadolu ve Kocaeli Yarımadasında bulunan Pironaea (Rudist) türlerinin paleontolojisi ve Biyocoğrafyası, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 31, 47-58 (in Turkish).
• Özsayın, E. 2007. İnönü-Eskişehir Fay Sisteminin Yeniceoba-Cihanbeyli (Konya – Türkiye) Arasındaki Bölümünün Neojen-Kuvaterner Yapısal Evrimi. Ph.D. Thesis, Hacettepe University, Ankara, 120 (in Turkish; unpublished).
• Özsayın, E., Dirik, K. 2007. Quaternary activity of the Cihanbeyli and Yeniceoba Fault Zones: İnönü- Eskişehir Fault System, Central Anatolia. Turkish Journal of Earth Sciences, 16, 471-492.
• Özsayın, E., Dirik, K. 2011. The role of oroclinal bending in the structural evolution of the Central Anatolian Plateau: evidence of a regional change over from shortening to extension. Geologica Carpathica, 62 (4), 345-359.
• Özsayın, E., Çiner, A., Rojay, B., Dirik, K., Melnick, D., Fernandez-Blanco, D., Bertotti, G., Schildgen, T.F., Garcin, Y., Strecker, M.R., Sudo, M. 2013, Plio-Quaternary Extensional Tectonics of the Central Anatolian Plateau: A case study from the Tuz Gölü Basin, Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, , doi:10.3906/yer-1210-5.
• Pedley, H. M. 1990. Classification and environmental models of cool freshwater tufas. Sedimentary Geology, 68, 143-154.
• Pentecost, A. 1993. British travertine: a review. Proc. Geol. Assoc. 104, 23-39.
• Pentecost, A., Viles, H. 1994. A review and reassesment of travertine classification. Geogr. Phys. Quaternaire 48, 305-314.
• Reed, J. M., Roberts, N., Leng, M. J. 1999. An evaluation of the diatom response to Late Quaternary environmental change in two lakes in the Konya Basin, Turkey, by comparison with stable isotope data. Quaternary Science Reviews 18, 631-646.
• Roberts, N. 1983, Age, palaeoenvironments, and climatic significance of Late Pleistocene Konya Lake, Turkey. Quaternary Research, v. 19, p. 154-171.
• Roberts, N., Erol, O., de Meester, T., Uerpmann, H. P. 1979. Radiocarbon chronology of Late Pleistocene Konya Lake, Turkey. Nature, 281, 662-664.
• Roberts, N., Black, S., Boyer, P., Eastwood, W. J., Leng, M., Parish, R., Reed, J.,Twigg, D., Yiğitbaşoğlu, H. 1999. Chronology and stratigraphy of Late Quaternary sediments in the Konya Basin, Turkey: results from the KOPAL project. Quaternary Science Reviews, 18, 611-630.
• Rust, B.R. 1978. Depositional models for braided alluvium. Miall, A.D. (ed). Fluvial sedimentology, Canadian Society of Petroleum Geologists Memoir 5, 605- 625.
• Salomon-Calvi, W., Kleinsorge, H. 1939. Merkezi Anadolu’nun birkaç tuz gölünde yapılmış olan tetkikata ait rapor. MTA Rapor No: 972, Ankara (in Turkish; unpublished).
• Sirel, E., 1975. Polatlı (GB Ankara) güneyinin stratigrafisi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 18, 181-192 (in Turkish). Sonel, N., Kulke, H., Sarı, A., Acar, A., Ayyıldız, T., Kadıoğlu, Y., Özkul, M., Yıldız, A., Doğan, U., Habo, M., Paeghe, W., Doğan, M. 1995. Tuzgölü havzasının jeolojisi ve hidrokarbon potansiyelinin değerlendirilmesi projesi. TPAO 1. Faaliyet Raporu, 27 s (in Turkish) (unpublished).
• Şaroğlu, F., Emre Ö., Boray, A. 1987. Türkiye’nin Diri Faylari ve Depremsellikleri: Maden Tetk. Arama Genel Müdürlüğü Jeol. Etüd. Dairesi Başkanlığı, Ankara, III+394 s.+11 harita (in Turkish).
• Tekin, E., Ayyıldız, T., Gündoğan, İ., Orti, F. 2007. Modern halolites (halite oolites) in the Tuz Gölü, Turkey, Sedimentary Geology, 195, 101-112.
• Toprak, V. 2003. Tuzgölü Fay kuşağı Hasandağ kesiminin özellikleri. TPJD Özel Sayı, 5, 71–84 (in Turkish). Tunoğlu, C., Temel, A., Gençoğlu, H. 1995. Pliocene ostracoda association and environmental characteristics of Sivrihisar (Eskişehir)-Central Anatolia; 12nd. Inter. Ostracoda Symp., Ostracoda and Biostratigraphy (Ed. Riha, J.) Belkama/Rotterdam, 265-275.
• Turgut, S. 1978. Tuz Gölü havzasının stratigrafik ve çökelsel gelişimi. Türkiye IV. Petrol Kongresi Bildirileri, p. 115-126 (in Turkish).
• Türeli, T.K., Göncüoğlu, M. C., Akıman, O. 1993. Origin and petrology of Ekecikdağ granitoid in western Central Anatolian Crystalline Complex. Bulletin of the Mineral Research and Exploration 115, 15-28.
• Uçar, L. 2008. Hanobası-Karapınar (KB Aksaray) alanının stratigrafik incelenmesi. Geosound, 52, 1.
• Uğurtaş, G. 1975. Tuzgölü havzasının bir bölümünün jeofizik yorumu. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 85, 38-45 (in Turkish).
• Ulu, Ü., Bulduk, A.K., Ekmekçi, E., Karakaş, M., Öcal, H., Arbas, A., Saçlı, L, Taşkıran, A., Adır, M., Sözeri, Ş., Karabıyıkoğlu, M. 1994a. İnlice-Akkise ve Cihanbeyli-Karapınar Alanının Jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor no: 9720, 219 s (in Turkish; unpublished).
• Ulu, Ü., Ocal, H., Bulduk, A.K., Karakaş, M., Arbas, A., Saçlı, L, Taşkıran, A., Ekmekçi, E., Adır, M., Sözeri, Ş., Karabıyıkoğlu, M. 1994b. Cihanbeyli- Karapınar yöresi geç Senozoyik çökelme sistemi: Tektonik ve iklimsel önemi. TJK Bülteni, 9, 149- 163 (in Turkish).
• Uygun, A. 1981. Tuzgölü havzasının jeolojisi, evaporit oluşumları ve hidrokarbon olanakları. TJK İç Anadolu’nun Jeolojisi Simpozyumu, Ankara, 66- 71 (in Turkish).
• Uygun, A, Şen, E. 1978, Tuz Gölü havzası ve doğal kaynakları: I. Tuz Gölü suyunun jeokimyası: Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 21, 113-120 (in Turkish).
• Ünalan, G., Yüksel, V., Tekeli, T., Gönenç, O., Seyirt, Z., Hüseyin, S. 1976. Haymana Polatlı yöresinin (GB Ankara) Üst Kretase-Alt Tersiyer stratigrafisi ve paleocoğrafik evrimi. TJK Bülteni, 19, 159-176 (in Turkish).
• Varol, B., Kazancı, N., Gültekin, F. 2000. Tuzgölü ve yakın civarı Eosen-Oligosen jipslerinin sedimantolojik ve izotopik özellikleri. Haymana-Tuzgölü- Ulukışla Basenleri Uygulamalı Çalıştayı Bildiri Özleri Kitabı, Aksaray, s.19 (in Turkish).
• van Zeist, W., Bottema, S. 1982. Vegetational history of the Eastern Mediterranean and the Near East during the last 20000 years. In: Paleoclimates, paleoenvironments and human communities in the eastern Mediterranean region in later prehistory, Eds.: J. L. Blintliff, W. van Zeist, BAR International Series, 133, 277-321. Oxford.
• van Zeist, W., Bottema, S. 1991. Late Quaternary vegetation of the Near East, Behiefte zum Tubinger Atlas der Vorderen Orients. Rehie A18, 156 s.
• Yalınız, K., Göncüoğlu, M.C., Floyd, P.A. 1996. Supra- subduction zone ophiolites of Central Anatolia: Geochemical evidence from the Sarikaraman ophiolite, Aksaray, Turkey. Mineralogical Magazine, 60, 697-710.
• Yalınız, K., Göncüoğlu, M.C., Özkan-Altıner, S. 2000. Formation and emplacement ages of the SSZ-type Neotethyan ophiolites in Central Anatolia, Turkey: paleotectonic implications. Geological Journal, 35, 53-68.
• Yalınız, M.K., Göncüoğlu, M.C. 1998. General geological characteristics and distribution of the Central Anatolian Ophiolites. Yerbilimleri, 20, 19-30.