TÜRKİYE'NİN GÜNEYBATISINDAKİ MENDERES MİGMATİT KOMPLEKSİNİN PETROLOJİSİ, YAŞI VE YAPISI HAKKINDA

Yıl 1962, Cilt: 58 Sayı: 58, 71 - 84, 01.11.1962

R. D. Schuiling

Öz

Menderes masifindeki gnayslar migmatit cinsinden olup, metamorfize olmuş bir tortul seriye, alkali fazlalıklı ve kuvars-feldspat ihtiva eden müteharrik sıvıların (ki bunlara «mobilizat» ismi verilmiştir) ilâvesiyle husule gelmişlerdir. Kompleksin iç kısımları, devamlı olarak, N-S veya NNE-SSW doğrultulu lineasyön ve kıvrım eksenleri ihtiva etmektedir. N-S doğrultulu bu orojenez fazının yaşı pre-Hersinien olup, bütün batı Türkiye, Yunan Adaları (Sikladlar) ve güney Bulgaristan'ın taban kayalarındaki benzer doğrultulu orojenez hareketleri ile korele edilebilir. Bu tabanın bazı yerleri, Menderes masifinde olduğu gibi, migmatik gnayslardan ibarettir; diğer taraflarında ise, migmatik olmıyan ve meso-katazona ait gnayslar bulunur. Dom (kubbe) şeklindeki yükselme ve migmatize («granitize») olma fazının yaşı Hersiniendir. Daha sonraki hareketler esnasında, preHersinien yaşlı kristalin taban kayalan, sert kitleler halinde kalmışlar, sadece alpin tarzlı blokfaylanmadan bir miktar müteessir olmuşlardır. Pre-Hersinien yaşlı ve N-S doğrultulu orojenezi gözönüne almıyan ve herşeyi basit bir E-W Struktur modeline uydurmıya çalışan her teori, tâbiatiyle hatalı olacaktır. Türkiye'nin hakikî E-W strüktürleri, ancak Üst Paleozoik veya muhtemelen Permien zamanlarında Tethys'in çökmesiyle başlar. 

Anahtar Kelimeler

TÜRKİYE, MENDERES MİGMATİT KOMPLEKSİ, PETROLOJİSİ, YAŞI

ON PETROLOGY, AGE AND STRUCTURE OF THE MENDERES MIGMATITE COMPLEX (SW-TURKEY)

Öz

The gneisses of the Menderes Massive are migmatites; they are formed by addition of a mobilisate consisting of quartz-feldspar with alcali-surplus to a sedimentary metamorphic series. The interior of the complex displays a very persistent N-S or NNE-SSW lineation and direction of fold-axes; this orogenic phase of N-S direction is of pre-Hercynian age, and can be correlated with similarly directed orogenetic movements in the basement-rocks throughout Western Turkey, the Greek Islands (Cyclades) and S-Bulgaria. Part of this basement consists of migmatitic gneisses as in the Menderes Massive, in other places non-migmatitic meso-catazonal gneisses occur. The phase of dome-like upheaval and migmatization («granitization») is of Hercynian age. The cristalline pre-Hercynian basement rocks acted as rigid masses during later movements; to some extent they underwent alpine block-faulting. Any view of the tectonic history of Turkey, which fails to take in account the pre-Hercynian N-S orogeny, and tries to simplify matters into an east-west structura l pattern is necessarily false; the true east-west structure of Turkey starts only with the sinking of the Tethys. in Upper Paleozoic, most probably Permian times.

Anahtar Kelimeler

ON PETROLOGY, AGE AND STRUCTURE, THE MENDERES MIGMATITE

Kaynakça

• DIMITROVA, E. (1960) : Petrologie des Kristallinsockels im nordwestlichen Rila-Gebirge. Trav. Geol. Bulgarie, serie Geochimie, vol. 1.
• ERENTÖZ, G. (1956) : Türkiye jeolojisi üzerine genel bir bakış. M.T.A. Derg., No. 48, Ankara.
• FRANCİS, G. H. (1956) : Facies boundaries in pelites at the middle grades of regional metamorphism. Geol. Mag,, vol. XCIII, No. 5.
• FYFE, W. S., TURNER, F. J. & VERHOOGEN, J. (1958) : Metamorphic reactions and metamorphic facies. Geol. Soc. Am., Mem. No. 73.
• GABETTE, M. (1959) : Groupe de prospection generale de Turgut-Yatağan. Unpubl. M.T.A. Report.
• HOLMES, A. (1960) : A revised geological Time-Scale. Trans. Edinburgh Geol. Soc., vol. 17, Part 3.
• KAADEN, G. van der & METZ, K. (1954) : Datça-Muğla-Dalaman çayı (SW Anadolu) arasındaki bölgenin jeolojisi. Türk. Jeol. Kur. Bült., cilt V, sayı 1-2, Ankara.
• KAADEN, G. van der (1959) : Anadolu'nun kuzeybatı kısmında yer alan metamorfik olaylarla magmatik faaliyetler arasındaki yaş münasebetleri. M.T.A. Derg., No. 52, Ankara.
• KENNEDY, G. G. (1959) : Phase relations in the system Al2O3 -H2O at high temperatures and prcssures. Am. J. Sc., vol. 257, No. 8.
• KETİN, İ. (1959) : Türkiye'nin orojenik gelişmesi. M.T.A. Derg., No. 53, Ankara.
• (1960) 1/2 500 003 ölçekli Türkiye Tektonik Haritası hakkında açıklama (Notice explicative). M.T.A. Derg., No. 54, Ankara.
• LEUCHS, K. (1943) : Der Bauplan von Anatolien. N. Jb. Min. Mhft., Abt. B.
• MEHNERT, K. R. (1959) : Der gegcnwârtige Stand des Granitproblems. Fortschr. Miner., Bd. 37, H. 2.
• NEBERT, K. & RONNER, F. (1956) : Menderes Masifi içinde ve çerçevesinde Alpidik Albitizasyon olayları. M.T.A Derg., No. 48, Ankara.
• NEBERT, K. (1961) : Undasyon nazariyesi bakımından Anadolu orojeni. M.T.A. Derg., No. 56, Ankara.
• PALM, Q. A. (1958) : Les roches cristallines des Cevennes medianes â hauteur de Largentiere (Ardeche). These Utrecht.
• PHILIPPSON, A. (1918) : Handbuch der regionalen Geologie. Bd. V, Abt. 2.
• PINAR, N. & LAHN, E. (1955) : Nouvelles considerations sur la tectonique de l'Anatolie (Turquie, Asie Mineure). Bull. Soc. Geol. France, Tome 5, fasc. 1-3.
• ONAY, T. (1949) : Über die Smirgelgesteine SW-Anatoliens. Schw. Min. Petr. Mitt., Bd. XXIX.
• SCFIUILING, R. D. (1958) : Menderes Masifine ait bir gözlü gnays üzerinde zirkon etüdü. M.T.A. Derg., No. 51, Ankara.
• (1959a) : Kaz dağı kristalinin arzettiği bir pre-Hersinien iltiva safhası hakkında. M.T.A. Derg., No. 53, Ankara.
• (1959b) : Report on the general prospection for Uranium in the areas Karpuzlu-Milas-Selirniye-Bağarası. Unpubl. M.T.A. Report.
• (1960a) : Le dome gneissique de l'Agout (Tarn et Herault). Mem. Soc. Geol. France, nlle. serie, No. 91-1.
• (19606) : Rapport sur la prospection generale de l' Uranium et la geologie des regions ÇineKarpuzlu-Nazilli. Unpubl. M.T.A. Report.
• SCHÜRMANN, H. M. E. (1956) : Beitrâge zur Glaukophanfrage (3). Geologie der Glaukophangesteine in Japan und in der Türkei. N. Jhb. Min, Abh. 89
• SINDOWSKI, K. H. (1949) : Der geologische Bau von Attika. Ann. Geol. Pays Hell., le serie, T. II, No. 2.
• TOKAY, M. & ERENTÖZ, G. (1959) : Türkiye'de muhtemel Urantum ve Toryum bölgeleri. M.T.A. Derg., No. 52, Ankara.
• TONTSCH, G. (1956) : Radiometrische Messungen im Menderes Massiv und seinen südlichen Randgebieten. Unpubl. M.T.A. Report.
• TRIKKALINOS, J. K. (1912) : Über deri tektonischen Bau der Insel Naxos. Ann. Geol. Pays Hell. (1951) : Beitrâge zur Erforschung des tektonischen Baus Griechenlands. Praktika de I'Acad. d'Athenes, T. 18, No. 2.
• TUTTLE, O. F. & BOWEN, N. L. (1958) : Origin of granite in the light of experimental Studies in the system NaAlSi3O8 -KAlSi8O8 -SiO2 -H2O. Geol. Soc. Am., Mem. No. 74.
• VVİNKLER, H. G. F. & v. PLATEN, H. (1961) : Experimentelle Gesteinsmetamorphose - V. Geoch. Cosmoch. Acta, vol. 24.
• YALÇINLAR, î. (1952) : Les lignes structurales de la Turquie. Congr. Int. Geol., Section XIII. Alger.