ÜÇ EŞİT YÜKSEKLİK PROBLEMİ, ASTROLAB, YENİ TATBİK EDİLEN HESAP ŞEKLİ, TEORİSİ VE TATBİKATI

Yıl 1962, Cilt: 58 Sayı: 58, - , 01.11.1962

Kasım Yaşar

Öz

Jeodezik ve hidrografik ölçü işlerinde, ayrıca coğrafya ekspedisyonlarında ve
bilhassa astrometri tetkikleriyle uğraşan rasathanelerde; Gauss'un Üç Eşit Yükseklik Problemi; uzun
seneler ehemmiyetle nazara itibara alınmış ve bu meyanda astrolab denilen alet üç ayrı gök cisminin kısa bir zaman içinde ve bir gecede ölçülere alınmasıyle; hassas zaman ve arz tâyini meselesi
19 uncu asrın başında tamamen çözülmüştü.
Bugün bu tip aletler üzerinde esaslı incelemelerin terkedilmesine başlıca sebep; ince makine tekniğinin çok terakki etmiş ve dolayısiyle daha stabil ve kısmen portatif olan Üniversal teodolitlerin astrometrik iş sahasına girmiş bulunmasıdır.
Muhterem Profesör Dr. Tevfik Okyay Kabakçıoğlu'nun tavsiyeleri üzerine, incelediğim Üç
Eşit Yükseklik Problemi ve Astrolab, adı altındaki bu çalışmalarım neticesinde yeni bir hesap usulüne varıldığını ve bunun; tul ve arzı çok hassas olarak tâyin edilmiş bulunan Ankara Çiftlik Tul
Santralında yaptığım bilfiil rasatlar ve elde ettiğim neticelerle, elverişli kıymetler verişi, evvelâ
gayeye ulaşıldığım göstermiş saniyen hesaplarda kolaylık bakımından yazıda bahsi geçen diğer
usullere kıyasen bir miktar da zaman kazancı elde edilmiştir.
Bana bu hususta büyük sans veren muhterem Profesör Dr. Tevfik Okyay Kabakçıoğlu'na
ve ölçülerde yardımcılık yapan Binbaşı Halim Ulutas'a minnettarlık borcumu bildirmeyi vazife
sayarım.

Anahtar Kelimeler

ÜÇ EŞİT, YÜKSEKLİK PROBLEMİ, ASTROLAB

Three Equal Altitude Problem, Astrolabe, Application of A New Computation Method and Its Theory

Öz

The method described in this dissertation was investigated and discussed
at first in 1785 by Aboe and then in 1808 by Gauss and later in 1811 by Delamber under the
name of «Three equal altitude star problem.»
The primitiveness of fine mechanics and drawback in the precision technique of the 19th
century was limiting the astronomers of those days to get their best results in time and latitude
determinations.
Especially by using «Chandler's Almucantar» and «Beck's Nadir device>> one could get
highly 1 second of arc accuracy in latitude and 1/2 second of time accuracy in longitude observations. So that the above-mentioned method was used by travelers particularly on the geographical expeditions.
At the beginning of the 20th century measuring tools developed to such an extent that
the instruments, like universal theodolites, zenith telescopes, astrolabes, etc., have been carefully
designed and c

Anahtar Kelimeler

Three Equal, Altitude Problem, Astrolabe

Kaynakça

• ANDOYER, H. H. (1909) : Course D'Astronomie, p. 243-248.
• BALL KNOX SHAX, J. (1919) : Handbook of the prizmatic Astrolabe Cairo.
• CHANDON, E. - GOUGENHETM, A. (1935) : Hydrographical Revievv XII, Nr. l, p. 39-121.
• HARZER, P. (1922-1924) : Berechnung der Ablenkungen der Lichtstrahlen in der Atmosphaere der Erde auf rein meteorologisch physikalischer Grundlage Publ. Kiel 13-14.
• NİETHAMMER, TH. (1947) Die genauen Methoden der Astronomisch-Geographischen Ortsbestimmung, Basel. SCHÜTTE, K. (1939) : Astronomische-Geodâtısche Arbeiten der Bayrischen Erdmessung. K. Heft 12.
• SCHWIDEFSKY, K. (1936) : Allgemeine Vermessungs Nachrichten. Band 254, p. 256-258 Jena.
• STECHERT, C. (1905) : Zeit und Breitenbestiınmung, durch die Methoden der gleichen Zenitdistanzen.
• ZINGER, N. (1874) : Die Zeitbestimmung aus korrespondierenden Höhen verschiedener Sterne.
• VVÜNSCHMANN, F. (1931) : Über die Konstitution der Atmosphaere und die astronomischer Inflexion in ihr, Gerlands Beitrâge. 31-83.