ANDIZLIK-ZIMPARALIK SAHASI (FETHİYE, GÜNEYBATI ANADOLU) ULTRAMAFİK KAYAÇLARININ PETROLOJİSİ YE BÖLGENİN GENEL JEOLOJİK KONUMU

Yıl 1972, Cilt: 78 Sayı: 78, 1 - 20, 01.07.1972

Engin Tandoğan

Öz

Andızlık-Zımparalık ultramafik kayaçları1 başlıca harzburgitten meydana gelmiş olup, yer yer dünit karakteri taşırlar. Piroksenit ve tremolit damarlan son safhada teşekkül etmiş oluşumlardır. Ultramafikler her dereceden serpantinleşme gösterirler. Serpantinleşme özellikle peridotitin tortul kayaçlarla olan sınırı boyunca ve kendi içindeki kırılma zonları boyunca ileri safhadadır. Harzburgitler başlıca olivin ve ortopiroksenlerden meydana gelmiş olup, çeşitli analizler olivin bileşiminin Fo88-Fo91 ve ortopiroksenlerin de En89-En99 arasında değiştiğini göstermiştir. Aynı şekilde ortopiroksenit damarlarındaki ortopiroksenlerin bileşiminin En85-91, klinopirokscnit damarındaki klinopiroksenlcrin bileşimi ise Ca41: Mg4 3: Fe,4 olarak hesaplanmıştır. Belli başlı serpantin minerali lizardit olmakla beraber krizotil de mevcuttur. 

Anahtar Kelimeler

ANDIZLIK, ZIMPARALIK, SAHASI

PETROLOGY OF THE ULTRAMAFIC ROCKS AND BRIEF GEOLOGY OF THE ANDIZLIK - ZIMPARALIK AREA, FETHİYE, SOUTHWEST TURKEY

Öz

The ultramafic rocks1 of the Andızlık - Zımparalık area are mainly harzburgites with subordinate dunites. Pyroxenite and tremolite veins are late-stage features. The ultramafics show wide variation in degree of serpentinization which is invariably intense near the margins of the body, along fault zones and along internal tectonic contacts. Harzburgites mainly consist of olivine and orthopyroxene. Various techniques reveal the composition of olivines to vary from Fo88 to Fo91 and composition of orthopyroxenes from En89 to En99. On the other hand, orthopyroxenes of the orthopyroxenite veins vary in composition from En85 to En91. Composition of the clinopyroxene from the clinopyroxenite vein is estimated to be Ca43 : Mg43 : Fe14. Dominant serpentine mineral is lizardite with lesser amount of chrysotile. 

Anahtar Kelimeler

PETROLOGY, ULTRAMAFIC, ROCKS

Kaynakça

• ARDA, O. (1970) : The geology and petrology of the Northern Amanos Mountains, Southern Turkey. Ph.D. Thesis Sheffield University (unpublished), England.
• ARTAN, Ü. (1970) : Geology and origin of the ultrabasic rocks and chrysotile asbestos of the Beypınarı area, (Central East Anatolia), Turkey. Ph. D. Thesis, Leeds University (unpublished), England.
• ASLANER, M. (1971) : iskenderun-Kırıkhan bölgesindeki ofiyolitlerin jeoloji ve petrograf isi. M.T.A. Rap. no. 4288, (yayınlanmamış), Ankara.
• BILGRAMI, S. A. (1964) : Mineralogy and petrology of the central part of the Hindubagh igneous complex, Hindubagh mining district, Zhob Valley, West Pakistan. Rec. Geol. Survey, Pakistan, vol. 10, part 2-C.
• BORCHERT, H. (1958) : Türkiye'de inisiyal ofiyolitik magmatizmaya ait krom ve bakır cevheri yataklan. M.T.A. Yayınl., no. 102, 162 s., Ankara.
• (1964) : Principles of the genesis and enrichment of chromite ore deposits. Methods of prospection for chromite. Proc. of an OECD Seminar, Paris, Ed. R. Woodtli, pp. 175-202.
• BOW£N, N.L. (1928) : The evolution of the igneous rocks. Dover Publ. Inc., New York.
• TUTTLE, O.F. (1949) : The system MgO-SiO2 -H2O. Bull. Geol. Soc. Am., vol. 60, pp. 439-460.
• BOWN, M.G. & GAY, P. (1959) : Identification of oriented inclusions in pyroxene crystals. Am. Min., vol. 44, pp. 592-602.
• BROTHERS, R.N. (1960) : Olivine nodulcs from New Zealand. Int. Geol. Cong. Reports, 21 st Sess., pt. 13, pp. 68-81.
• BROWN, G.M. (1960) : The effect of ion substitution on the unit cell dimensions of the common clinopyroxenes. Am. Min., vol. 45, s. 15-38.
• CHALLİS, G.A. (1967) : X-ray study of deformation lamellae in olivines of ultramafic rocks. Min. Mag., vol. 36, pp. 195-203.
• COLİN, H.J. (1962) : Fethiye-Antalya-Kaş-Finike (Güneybatı Anadolu) bölgesinde yapılan jeolojik etütler. M.T.A. Derg., no. 59, Ankara.
• DEER, W.A.; HOWIE, R.A. & ZUSSMAN, J. (1963) : Rock forming minerals, vol. 3. Longman's Press.
• DUNHAM, K.C.; PHILLIPS, R.; CHALMERS, R.A. & JONES, D.A. (1958) : The chromiferous ultrabasic rocks of eastem Sierra Leone. Col. Min. Resources Bull. Sııpply, no. 3.
• ENGİN, T. (1969) : The geology and geochemistry of the ultrabasic rocks and associated chromite deposits of the Andızlık-Zımparalık arca, Fethiye, Southwest Turkey. Ph. D. Thesis, Durham University (unpublishcd), England.
• & HİRST, D.M. (1970a) : The alpine chrome ores of the Andızlık-Zımparalık arca, Fethiye, Southvvest Turkey. Trans. Inst. Mining Met., sect. 13, 79:13 16-27.
• & (1970b) : Scrpcntinization of harzburgites from the alpine peridotite belt of Southwest Turkey. Chem. Geol., 6, pp. 281-295.
• AUCOTT, J. (1971) : A microprobe study of chromites from the Andızlık-Zımparalık area, Southwest Turkey. Min. Mag., vol. 38, pp. 76-82.
• FRANCIS, G.H. (1956) : The Serpentine mass in Glen Urguhart, Invcrncsshire, Scotland. Am. Jour. Sn., vol, 251, pp. 201-226.
• GASS, I.G. & MASON-SMITH, D. (1963) : The geology and gravit y anomalies of the Troodos Massif, Cyprus. Phıl. Trans. Roy. Soc., A 255, pp. 417-467.
• GRACİANSKY, P. de. (1968) : Teke yarımadası (Likya) Torosları'nın üst üste gelmiş ünitelerinin stratigrafisi ve Dinaro Toroslar'daki yeri. M.T.A. Dert;., no. 71, Ankara.
• HANCOCK, W.G. (1964) : The Mount Ta\vai peridotite, North Borneo. Ph. D. Thesis, Durham University (unpublished), England.
• HESS, H.H. (1952) : Orthopyroxenes of the Bushveld type, ion substitution and changes in unit cell dimensions Am. Jour. Sci., Bowen vol. 250, pp. 173-187.
• ; DENGO, G. & SMİTH, R.J. (1952): Antigorite from the vicinity of Caracas, Venezuela. Am. Min., vol. 37, pp. 68-75.
• HESS, H.H. (1960) : Stilhvater igneous complex. Ceol. Soc. Am. Memoir 80, p. 230.
• HİESSLEİTNER, G. (1951-1052) : Serpentine und Chromcrz-Gcologie der Balkanhalbinsel und eines Teils von Kleinasian. Bd. I, 2 (in German with an English summary).
• İLHAN, E. (1962) : Türkiye'nin yeşil kayaçları hakkında. Madencilik Dergisi (T.M.M.O. Dergisi), sayı 7 s. 415-432, Ankara.
• KAADEN, G. van der & MULLER, G. (1953) : Gürleyik köy civarı (S\V-Anadolıı) krom madenlerinin kimyasal terkibi ve bunların Balkan yarımadası kromitleri ile mukayesesi. T. J.K. Bült., cilt. 4, sayı 2, s. 61-78, Ankara.
• & METZ K. (1954) : Datça-Muğla-Dalaman vay (Güneybatı Anadolu) arasındaki bölgenin jeolojisi. T.J.K. Bült., cilt. 5, sayı 1-2, s. 71-170, Ankara.
• KAADEN, G. van der (1959) : Güneybatı Türkiye'de peridotit kitleleri içinde zuhur eden kromit kompozisyonu ile tektonik-magmatik vaziyetleri arasındaki münasebet hakkında. .MTA. Derg., no. 52, Ankara.
• (1960) : On the geological-tectonic setting of the chromite province of Muğla (Turkey). Symposium on Chrome Ore, CENTO, pp. 109-121, Ankara.
• KETlN, 1. (1966) : Anadolu'nun tektonik birlikleri. M.T.A. Derg., no. 66, Ankara.
• KUNO, H. (1954) : Study of orthopyroxene from Volcanic rocks. Am. Min. vol. 39, pp. 30-46.
• LAUDER, W.R. (1965): The geology of Dun Mountains, Nelson, Ne w Zealand. N.Z.jour. Geol. Geophys., 8, pp. 475-504.
• MORIMOTO, N. & TAKONAMI, M. (1969) : Oriented exsolution of augite in pigeonitc., Am. Min., vol. 54, pp. 1101-1117.
• RAGAN, D.M. (1963) : Emplacement of the Twin Sisters dunite, Washington. Am. Jour. Sd. 261, pp. 549-565.
• (1967) : Twin Sisters dunite, Washington.Ultramafic and related rocks. Ed. P. J. Wyllie, pp. 160-167. Wiley, New York.
• RALEIGH, C. B. (1967) : Experimental deformation of ultramafic rocks and minerals. Ultramafic and related rocks. Ed. P. }. Wyllıe, pp. 191-199.
• ROTHSTEIN, A. V. T. (1961) : A synorogenic peridotite at Da\vros, Connemara. Acta Geologica (Budapest). Tomus 6, pp. 221-232.
• SNELGROVE, A. K. & RUOTSOLA, A. P. (1968) : Nodular chromite with particular referenee to Hinduhagh deposits, West Pakistan. The Geol. Bull. Punjab Univ., no. 7, pp. 31-43.
• STEINMANN, G. (1927) : Die ophiolithischen Zonen in den mediterranen Kettengebirgen. XlVe Congr. Intern. Geol. (Madrid), C.R., fasc. 2, pp. 637-668.
• THAYER, T. P. (1943) : Chrome ores of Cuba. Geol. Sun-. Bull. U. S. A. 935-A.
• (1960) : Some critical differences between alpine type and stratiform peridotite-gabbro complex. Norden. Intern. Geol. Cong., part 13, pp. 247-259.
• (1964) : Principal features and origin of podiform chromite deposits and some observations on the GulemanSoridağ, Turkey. Econ. GeoL, vol. 59, pp. 1497-1524.
• TERTSCH, H. (1922) : Studien am Westrande des Dunkelsteiner-Granulitmassives. Min. Pet. Mitt., Band 35, S. 177-214.
• TURNER, F. J. (1942) : Preferred orientation of olivine crystals in peridotite with special referenee to New Zealand examples. Trans. Roy. Soc. N.Z., vol. 72, pp. 280-300.
• ; HEARD, H. & GRIGGS, D. T. (1960) : Experimental determination of enstatite and accompanying inversion to clinoenstatite. 21 st Inter. Geol. Congr. Report, Cophanegan Sect. 15, pp. 339-408.
• WHITTAKER, E. J. W. (1953) : The structure of chrysolite. Acta Crystallogr., 6, pp. 747-748.
• & ZUSSMAN, J. (1956) : The characterization of Serpentine minerals by X-ray difraction. Min. Mag., vol. 31, pp. 108-126.
• WIJKERSLOOTH, P. de (1942) : Türkiye ve Balkanlardaki krom cevheri zuhuratı ile bunların bu ülkelerin büyük tektoniğine olan münasebetleri. M.T.A. Mecm., sayı 1-26, s. 35-53, Ankara.
• (1945) : Batı Anadolu'daki kromitlerin magnezit teşekküllerine eşit hidrotermal değişiklikleri. M. T.A. Mecm. sayı 2-34, s. 354-358, Ankara.
• WILKINSON, J. F. G. (1953) : Some aspects of alpine type serpentinites of Queensland. Geol. Mag., vol. 90, pp. 305-321.
• WYLLIE, P. J. (1967) : Ultramafic and related rocks.
• YODER, H. S. & TİLLEY, C. E. (1962) : Origin of basalt magmas : An experimental study of natural and synthetic rock systems. Jour. Pet., 3, pp. 342-532.
• ZWAN, P. C. (1954) : On the determination of pyroxenes by X-ray powder diagrams. Leidse Geol. Medelelingen vol. 19, p. 167.