TUNELLITE, A NEW HYDROUS STRONTIUM BORATE FROM THE SARIKAYA BORATE DEPOSITS IN TURKEY

Yıl 1972, Cilt: 79 Sayı: 79, 22 - 30, 01.08.1972

Orhan Baysal

Öz

Tunellite which is a hydrous strontium-borate mineral with the composition SrB6O10 . 4H2O was discovered in the borate deposits of Sarıkaya (Kırka), located in the center of Eskişehir-Afyon-Kütahya triangle. Sarıkaya borate deposits differ from the others in their mineralization and origin. There are also other Na-, Na-Ca-, Ca-, Mg-Ca- and Mg-borate minerals encountered beside tunellite, such as borax, ulexite, kurnakovite, colemanite, inderite, inderborite, meyerhofferite and inyoite. Microscopic, chemical and X-ray diffraction studies were made of the various samples collected from the deposits. The results are in accordance with those of Erd et al. (1961) who worked on the tunellite of Kramer and Death Valley. The tunellite of Sarıkaya has a secondary origin. Burial of deposits by young sediments caused a rise in the temperature and pressure. Therefore the activity of capillary water decreased. This factor along with enrichment of Sr++ in some places led to forming of tunellite from highly hydrous borates. 

Anahtar Kelimeler

TUNELLITE, A NEW HYDROUS STRONTIUM, BORATE FROM THE SARIKAYA

SARIKAYA (KIRKA) BORAT YATAKLARINDA YENİ BİR STRONSİYUMBORAT MİNERALİ : TUNELİT

Öz

Eskişehir-Afyon-Kütahya üçgeninin ortasında yer alan Sarıkaya (Kırka) borat yataklarında bir sulu stronsiyum-borat minerali olan tunelit, SrB6O10 • 4H2O bulunmuştur. Bilhassa mineralizasyonu ve oluşumu ile Türkiye'deki diğer yataklardan farklılık gösteren Sarıkaya borat yataklarında, tunelitin yanısıra başta boraks olmak üzere uleksit, kurnakovit, kolemanit, inderit, inderborit, meyerhoferit ve inyoit gibi muhtelif Na-, Na-Ca-, Ca-, Mg-Ca-, Mg-borat minerallerine rastlanmıştır. Yataklardan toplanan numuneler mikroskopik, kimyasal ve X ışınları difraksiyon metotlarıyle araştırılmış, elde
edilen verilerin Kaliforniya'daki Kramer ve Death Valley bölgelerinde Erd et al. (1961) tarafından ilk olarak bulunup tanımlanan tunelite ait verilerle uyumluluk gösterdiği saptanmıştır. Sarıkaya borat yataklarında sekonder bir oluşuma sahip olan tunelit, yatakların genç sedimentlerle örtülüp gömülmesinden sonra, artan sıcaklık ve basınç nedeniyle kapiler suyun aktivitesinin düşmesi, aynı zamanda kimyasal bileşiminin Sr++ bakımından yer yer zenginleşmesi sonucu yüksek sulu primer boratlardan oluşmuştur.

Anahtar Kelimeler

SARIKAYA, BORAT YATAKLARI, STRONSİYUMBORAT MİNERALİ

Kaynakça

• BAYSAL, O. (1968) : Kırka-Sarıkaya bor tuzu sondaj karotlarının mineralizasyonu hakkında. M.T.A. Enstitüsü, Mineralojik Rapor, no. 5757, 5758, 5771, 5772, 5777, Ankara (yayınlanmamış).
• (1969) : Kırka-Sarıkaya bor tuzu sondaj karotlarının mineralizasyonu hakkında. M.T.A. Enstitüsü, Mineralojik Rapor, no. 5823, 5824, 5828, 5839, 5883, Ankara (yayınlanmamış).
• (1970) : Kırka-Sarıkaya bor tuzu sondaj karotlarının mineralizasyonu hakkında. M.T.A. Enstitüsü, Mineralojik Rapor. no. 1579, 1681, Ankara (yayınlanmamış).
• (1972) : Sarıkaya (Kırka) borat yataklarının mineralojik ve jenetik incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara (baskıda).
• CHRİST, C.L.; TRUESDEL, A.H. & ERD, R.C. (1967) : Borate mineral assemblages in the system Na2OCaO - MgO - B2O3 - H2O. Geochim, et Cosmochim. Acta, vol. 31, pp. 313-339.
• CLARK, J.R. (1964) : The crystal structure of tunellite, SrB6O9 (OH)2 . 3H2O. The Amer. Min., vol. 49, pp. 1549-1568.
• ERD, R.C.; MORGAN, V. & CLARK, J.R. (1961) : Tunellite, a new hydrous strontium borate from the Kramer borate district, California. U.S. Geol. Survey, Prof. Paper, 424-C, pp. 294-297.
• MUESSIG, S. (1959) : Primary borates in playa deposits: minerals of high hydration. Econ. GeoL, 54, pp. 495-501.
• ÖZPEKER, I. (1969) : Batı Anadolu borat yataklarının mukayeseli jenetik etüdü. Ak Matbaast, 116 s., İstanbul.
• VALYASHKO, M.G. & WLASSOWA, E.W. (1969) : IR-Absorptionsspektren von Boraten und borhaltigen waessrigen Lösungen. Jenaer Rundschau, Heft l, S. 3-11.