DISTRIBUTION OF ORDOVICIAN-SILURIAN FORMATIONS IN TURKEY AND IN THE NEIGHBORING COUNTRIES

Yıl 1975, Cilt: 84 Sayı: 84, 1 - 13, 01.01.1975

Adnan Kalafatçıoğlu

Öz

The Ordovician-Silurian formations occurring in Turkey are grouped in two main facies:
sedimentary and metamorphic. Sedimentary formations, in general, are fossiliferous. Results obtained from detailed field
work and laboratory studies carried out in recent years—although highly controversial as far as the metamorphic formations
are concerned —proved valuable, since these studies to a considerable extent clarified the distribution pattern of the
Ordovician-Silurian formations and the paleogeography of the country.
In Turkey—which is a part of the Alpine-European-Asian erogenic belt—the nature of the rocks belonging to
the metamorphic facies and mainly occurring in Central Anatolia may well indicate to the presence of pre-Caledonian
orogeny in the country. In some areas, however, where Ordovician-Silurian fossils are found in the upper parts of the
metamorphic rock sequences, sedimentation appears to be continuous.
Although the Ordovician-Silurian formations of Turkey are not reported as very widespread, there still exists a
regular distribution pattern throughout the country. Outcrops of Ordovician-Silurian formations are found in the vicinity
of İstanbul-Kocaeli, Ereğli, Araç-Tosya in the north; on the Karaburun Peninsula and Sakız Island in the west;
in the area between Babadağ, Sultan Dağları, Seydişehir, Hadım and Anamur-Silifke in the south and in extensive areas
between Kozan, Feke, Saimbeyli and Sam in the Antitaurus Mountains. The Ordovician-Silurian formations are also
exposed in the Amanps Mountains and in the vicinity of Derik, Hazro, Korudağ and Hakkari located along the southeastern
fold belt. 

Anahtar Kelimeler

DISTRIBUTION, ORDOVICIAN-SILURIAN, THE NEIGHBORING

TÜRKİYE ORDOVİSİYEN-SİLÜRİYENİ VE KOMŞU ÜLKELERDE YAYILIMI

Öz

Türkiye'de Ordovisiyen ve Silüriyen değişik fasiyeslerde Sedimenter ve metamorfik olarak görülür. Sedimenter oluşuklar genellikle fosillidirler. Son yıllarda yapılan detay arazi çalışmaları ve laboratuvar gözlemlerinden elde olunan sonuçlar (metamorfikler için münakaşalı da olsa), ülkemizde Ordovisiyen-Silüriyen kayaçlarının dağılımını ve o devirlerdeki paleocoğrafyaya ait yeni bir görünüm sağlamışlardır. Alp-Avrupa-Asya orojenik bölgesinin bir kısmı olan ülkemizde bilhassa Orta Anadolu'da görülen metamorfik fasiyesteki kayaçların durumu bir Kaledoniyen öncesi örojenezinin varlığına muhtemel bir işaret sayılabilir. Buna mukabil bazı yerlerde ise, metamorfik kayaçlann üst kısımlarında Ordovisiyen-Silüriyen fosillerinin bulunuşu devamlı bir sedimentasyonun varlığını gösterir. Türkiye'de Ordovisiyen-Silüriyen henüz kati olarak her tarafta belirlenmemiş ise de, birçok yerde tespit edilmiştir. Kuzeyde İstanbul-Kocaeli, Ereğli, Araç-Tosya civarı, batıda Karaburun yarımadası ona bağlı olarak Sakız adası, güneyde Babadağ ve Sultan dağları, Seydişehir, Hadım bölgesinde, Anamur-Silifke arasında, Anti Toroslar'- da Kozan-Feke-Saimbeyli-Sarız'da geniş bir alanda, Amanos dağlarında ve güneydoğu kıvrımlı kuşağında Derik, Hazro, Korudağ, Hakkâri bölgelerinde aflöre eder. kiye'de Ordovisiyen ve Silüriyen değişik fasiyeslerde Sedimenter ve metamorfik olarak görülür. Sedimenter oluşuklar genellikle fosillidirler. Son yıllarda yapılan detay arazi çalışmaları ve laboratuvar gözlemlerinden elde olunan sonuçlar (metamorfikler için münakaşalı da olsa), ülkemizde Ordovisiyen-Silüriyen kayaçlarının dağılımını ve o devirlerdeki paleocoğrafyaya ait yeni bir görünüm sağlamışlardır. Alp-Avrupa-Asya orojenik bölgesinin bir kısmı olan ülkemizde bilhassa Orta Anadolu'da görülen metamorfik fasiyesteki kayaçların durumu bir Kaledoniyen öncesi örojenezinin varlığına muhtemel bir işaret sayılabilir. Buna mukabil bazı yerlerde ise, metamorfik kayaçlann üst kısımlarında Ordovisiyen-Silüriyen fosillerinin bulunuşu devamlı bir sedimentasyonun varlığını gösterir. Türkiye'de Ordovisiyen-Silüriyen henüz kati olarak her tarafta belirlenmemiş ise de, birçok yerde tespit edilmiştir. Kuzeyde İstanbul-Kocaeli, Ereğli, Araç-Tosya civarı, batıda Karaburun yarımadası ona bağlı olarak Sakız adası, güneyde Babadağ ve Sultan dağları, Seydişehir, Hadım bölgesinde, Anamur-Silifke arasında, Anti Toroslar'- da Kozan-Feke-Saimbeyli-Sarız'da geniş bir alanda, Amanos dağlarında ve güneydoğu kıvrımlı kuşağında Derik, Hazro, Korudağ, Hakkâri bölgelerinde aflöre eder. 

Anahtar Kelimeler

TÜRKİYE, ORDOVİSİYEN-SİLÜRİYENİ, KOMŞU ÜLKELER

Kaynakça

• ABDÜSSELAMOĞLU, Ş. (1963): İstanbul boğazı doğusunda mostra veren Paleozoik arazide stratigrafik ve paleontolojik yeni müşahedeler. M.T.A. Derg., no. 60, Ankara.
• ALP, D. (1972): Amasya yöresinin jeolojisi. İst. Üniv. Fen. Fak. Monogr., sayı 22, İstanbul.
• ALTINLI, E. (1966): Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun jeolojisi. M.T.A. Derg., no. 66, Ankara.
• (1968): İzmit-Hereke-Kurucadağ alanının jeoloji incelemesi. M.T.A. Derg., no. 71, Ankara.
• ARDOS, M. (1968): Les glacis d'Ovacık. Review Geogr. İnst. Univ. İstanbul, no. 11, İstanbul.
• BAYKAL, F. & KAYA, O. (1965): İstanbul Silürieni hakkında. M.T.A. Derg., no. 64, Ankara.
• (1971): Historik jeoloji. Karadeniz Teknik Üniv. Yayım, no. 38.
• BRINKMANN, R. et al. (1970): Soma dağlarının jeolojisi. M.T.A. Derg., no. 74, Ankara.
• CENTO (1966): Report of CENTO Stratigraphic working group field meeting (yayınlanmamış).
• (1967): Report of CENTO Stratigraphic working group field meeting (yayınlanmamış).
• (1968): Report of CENTO Stratigraphic working group field meeting (yayınlanmamış).
• DEAN, W.T. & MONOD, O. (1970): The Lower Palaeozoic stratigraphy and faunas of the Taurus Mountains near Beyşehir, Turkey. Bull. British Museum (Nat. Hist.) Geology, vol. 19. no. 8, London.
• DEMİRTAŞLI, E. (1967): Pınarbaşı-Sarız-Mağara civarının jeolojisi. M.T.A. Rap., no. 1335, Ankara.
• DUBERTRET, L. (1966): Liban, Syrie et bordure des pays voisins. Mem. Museum Nat. Hist. Natur., t. VIII, Paris.
• & KALAFATÇIOĞLU, A. (1973): 1:500000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası, İ/mir paftası. M.T.A. Yayınl., Ankara.
• EGEMEN, R. (1947): Karadeniz Ereğlisi'nde bulunan fosilli Üst Silür tabakalarına dair not. T. J.K. Bült., c.l, sayı l, Ankara.
• ERENTÖZ, C. (1966): Türkiye stratigrafisinde yeni bilgiler. M.T.A. Derg., no. 66, Ankara.
• FRECH, F. (1916): Geologie Kleinasiens im Bereich der Bagdad-Bahn Z. deutsch, geol. Ges., Bd. 68.
• GHUKASSIAN, H. (1968): Zur geologie des Gebietes westlich Doğanhisar im südlichen Sultandağ. M.T.A. Rap., (yayınlanmamış), Ankara.
• KAUFFMANN, G. (1969): Die Geologie von Nordost-Chios (Agais). Marburg.
• HAUDE, H. (1968): Zur Geologie des mittleren Sultandağ süchvestlich von Akşehir. M.T.A. Rap., (yayınlanmamış), Ankara.
• HÖLL, R. (1966): Genese und Altersstellung von Vorkommen der Sb-Hg-Formation in der Türkei und auf Chios (Griechenland). Bayer. Akad. d. miss., Math-Natunpiss. K., Abh., Neu Folge, H. 127, München.
• KETİN, İ. (1959): Çamlıca bölgesinin tektoniği hakkında. T.J.K. Bült., c. VII, sayı l, Ankara.
• (1963): 1:500000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası, Kayseri paftası. M.T.A. Yayın]., Ankara.
• LEHNERT & THIEL, K. (1969): Kalecik sinabr zuhurları ve Karaburun yarımadasının kuzeydoğu kesiminde jeolojik ve maden yataklan üzerinde incelemeler. M.T.A. Derg., no. 72, Ankara.
• ÖZGÜL, N. (1971): Orta Toroslar'ın kuzey kesiminin yapısal gelişiminde blok hareketlerinin önemi, T.f.K. Bült., c. XIV, sayı l, Ankara.
• ; METİN, S. ; GÖĞER, E.; BİNGÖL, İ.; BAYDAR, O. & ERDOĞAN, B. (1973): Tufanbeyli dolayının (Doğu Toroslar, Adana) Kambriyen ve Tersiyer kayaları. T.J.K. Bült., c. XVI, sayı l, Ankara.
• PAECKELMANN, W. & SIEVERTS, H. (1932): Obersilürische und devonische Faunen der Prinzeninseln, Bythiniens und Thraziens. Abh. Preuss. Geol. Landesarst., N.F. Heft, p. 8, Berlin.
• SAYAR, C. (1960): İstanbul boğazında arkozlar içinde bulunan Ordovisiyene ait bazı Conularia'lar (yayınlanmamış).
• TOKAY, M. (1952): Karadeniz Ereğlisi-Alaplı-Kızıltepe-Alacaağzı bölgesi jeolojisi. M.T.A. Mecm., no. 42/43, Ankara.
• (1954-1955): Filyos çayı ağzı-Amasra-Bartm-Kozcağız-Çaycuma bölgesinin jeolojisi. M.T.A. Mecm., no. 46/47, Ankara.
• TUNA, D. (1973): VI. Bölge litostratigrafi birimleri adlamasının açıklayıcı raporu. T.P.A.O., Ankara.
• TÜRKÜNAL, S. (1953): Hakkâri ve Başkale bölgelerinin jeolojisi. M.T.A. Yayınl., Ankara.
• ÜNSALANER-KIRAĞLI, C. (1958): Sedef adası Üst Silüriyeninde bulunan Aheoliles lemniscus Smith'in tasviri ile Roseoporella ve Kitakamiia cinsleri hakkındaki müşahedeler. M.T.A. Derg., no. 50, Ankara.
• YALÇINLAR, İ. (1959): Sur le terrain du Primaire ancien au sud d'Akşehir (Turquie). C.R. Soc. Geol. France, Paris.
• (1963a): Babadağ Kaledonien masifi ve Antrakolitik örtüleri. M.T.A. Derg., no. 60, Ankara.
• (1963b) Türkiye'nin Akdeniz bölgesinde bulunan Silüriyene ait Graptolitli seri. İst. Üniv. Coğ. Enst. Yayını, no. 36, İstanbul.
• (1964): Güney Türkiye'de Alt Paleozoik tabakaları. İst. Üniv. Coğ. Enst. Yayını, no. 39, İstanbul. (1973): Türkiye'nin Akdeniz bölgesinde bulunan Alt Paleozoik faunası üzerine müşahedeler (özet). T. J.K. Bült., c. XVI, savı l, Ankara.