GEOLOGY AND PETROLOGY OF THE NEOGENE VOLCANICS IN THE VICINITY OF HINIS-VARTO-KARLIOVA REGION-TURKEY

Yıl 1991, Cilt: 113 Sayı: 113, 29 - 30, 01.06.1991

Niyazi Tarhan

Öz

Neogene volcanic rocks start with the Bingöl Mountain Group of Middle Miocene age in the investigated and a joining areas.
Varto Group of Upper Miocene age rests unconformably on these volcanics. Both of these groups are mutually overlain by the horizontal
strata of Middle/Upper Pliocene age and the Hamurpet lava of Lower Pliocene age. In the region, N-S compressional forces produced by a
post Lower Miocene collision (or compression) causing crustal thickening, thrusting and slicing. All these events caused sinking of the continental
crust into the mantle and formed detachment faults and zones of weakness leading to partial melting and volcanism. The volcanic sequence
display distributional and sectional variations of chemistry interpreted to have been caused by variations in lilhologic character. The
rocks are generally andesitic in composition with calc-alkaline to weak alkaline affinity. The volcanic rocks have been deformed by the dextral
North Anatolian and sinistral East Anatolian faults.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Abich, II., 1859, Verglcichende geologische Grundzüge der kaukasichcn Gebirge: Mem. A. Cad. Inop., Sene G. Math. ct Phys. Bd. VII (IX), St. Petersburg.
• Akay, E.; Göncüoğlu. M.C. ve Turhan, N., 1988, Muş-1133 paftası: MTA Genel Müdürlüğü l :100.000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları serisi, Ankara.
• ; Erkan, E. ve Ünay, E., 1989, Muş Tersiyer havzasının stratigrafisi: MTA Derg., 109, 59-76, Ankara.
• Akkuş, M. F., 1965, Pasinler (Hasankale) havzasının 1:25 000 ölçekli detay petrol etüdü raporu: MTA Rap., 4037 (yayımlanmamış), Ankara.
• Allen, C.R., 1969, Active faulting in northern Turkey: Contr. 1577, Div. Geol. Sciences, Calif. Inst. Tech., 32s
• . Alptekin, Ö., 1973, Focal mechanism of carthquakes in Westem Turkey and their tectonic implications: Ph. D. Thesiss New Mexico Inst. of Miming and Tech., Soccoro, New Mexico.
• Altınlı, İ.E., 1966, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun Jeolojisi: MTA Derg., 66, 35-74, Ankara.
• Arpat, E. ve Şaroğlu, F., 1975, Türkiye'deki bazı önemli genç tektonik olaylar: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 18/1, 91-101, Ankara.
• Aziz, A., 1971, Erzurum İ46b4 ve I46c paftalarının detay jeolojisi ve petrol olanakları: MTA Rap., 5222 (yayımlanmamış), Ankara.
• Baykal, F., 1960, Şeraffedin ve Çotela dağlan dolayındaki jeolojik görüşler: MTA Rap., 2212 (yayımlanmamış). Ankara.
• Birgili, Ş., 1968, Muş bölgesi l :25 (XX) ölçekli Karaköse J48d3 , d4 ve Muş K47b2 paftalarının detay petrol etüdü hakkında rapor: MTA Rap., 4027 (yayımlanmamış), Ankara. Boray, A., 1975, Bitlis dolayının yapısı ve metamorfizması: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 18/1, 81-84, Ankara. Buket, E. ve Görmüş, S., 1986, Varto (Muş) havzasındaki Tersiyer yaşlı istifin stratigrafisi: Hacettepe Yerbilimleri Derg., 13, 17-29, Ankara.
• Canıtez, N. ve Toksöz, M.N., 1980, Crustal structure bencath Turkey: EOS Transactions, A.G.U., 61/17, 290.
• Cox, R.R.; Bel, J.D. ve Pankhurst, R.J., 1979, The interpretation of igneous rocks: George Allen and Unwin Ltd., 450, London.
• Demirtaşlı, E.; Tütüncü, K. ve Gedik, A., 1965, Tekman havzasının l :25 000 ölçekli jeoloji haritası: MTA Enerji Dairesi Arşivi, Ankara.
• Elnaif, S.. 1969, Muş kuzey sahasının petrol etüdü raporu (1:25 000 ölçekli Erzurum-J47d4 Muş-K47a . a ; K47b3 b4 ; K47a3 ; K46a3 b3 , b4 ; K47d2 ; K48a4 d1 paftaları): MTA Rap.. 4296 (yayımlanmamış). Ankara.
• Erdoğan, T., 1966, Erzurum-Karayazı bölgesi l47c2 , c3 . ve I48d4 paftalarına ait jeolojik rapor: MTA Rap., 4193 (yayımlanmamış), Ankara.
• , 1967, Erzurum-Hınıs bölgesi 1:25 000 ölçekli Erzurum-J47d1 d- paftalarının detay petrol etüdü: MTA Rap.. 4340 (yayımlanmamış). Ankara.
• , 1972, Erzurum-Karayazı bölgesi ve petrol imkanları (Erzurum-l47c2 , c3 , I48d1 , d4 .):MTA Rap., 4845 (yayımlanmamış), Ankara.
• ve Soytürk, N., 1974, Tekman baseni jeolojisi ve hidrokarbon imkanları raporu: TPAO Arama Grubu Başkanlığı, Jeoloji Müdürlüğü, Rap., 870. Ankara.
• Erinç, S., 1953, Doğu Anadolu Coğrafyası: İst. Üniv. Coğrafya Enstitüsü Yayl., 15, 1245, istanbul. Eyidoğan, H., 1983, Bitlis-Zağros bindirme ve kıvrımlı kuşağının sismotektonik özellikleri: Doktora Tezi, İTÜ Maden Fak., İstanbul.
• Gedik, A., 1985, Tekman (Erzurum) havzasının jeolojisi ve petrol olanakları: MTA Derg., 103/104, 1-24, Ankara.
• Ghalib, A. A. ve Alsanawi, S. A., 1974, Seismotectonics of the Arabian Peninsula a global tectonic approach: Bült. Geol. Sci., 15.
• Göncüoğlu, M.C. ve Turhan, N., 1983, Bitlis metamorfiklerinde yeni yaş bulguları: MTA Derg., 95/96, 44-48, Ankara.
• Innocenti, F.; Mazzuoli, R.; Pasquare, G.;Serri, G. ve Villari, L., 1980, Geology of the volcanic area north of Lake Van (Turkey): Geol. Rundsch., 69.292-322.
• ; Mazzuoli, R.; Pasquare, G.; Radicati di Brozolo, F. ve Villari, L., 1976, Evolution of volcanism in the area of interaction between the Arabian, Anatolian and Iranian plates (Lake Van, Eastern Turkey): J. Volcanol. Geotherm, Res., l, 103-112.
• ; Manetti, P.; Mazzuoli, R..; Pasquare, G. ve Villari, L., 1982, Anatolia and Northwestem Iran: In. R.S. Thorpe (editör), andesites: orogenic andesites and related rocks, Willy, New York, N.Y.; 327-349.
• Innocenti. F.; Mazzuoli, P.; Pasquare, G.; Radicalidi di Brozolo. F. ve Villari, L, 1982a, Tertiary and Quatemary volcanism of the Erzurum - Kars arca (Eastern Turkey): Geochronological data and geodynamic evolution: Journal of Volcanology and Geolhermal Research, 13. 223-240.
• Irvine, TN. ve Baragar, W.R.A., 1971, A guide to the chemical dassification of the common volcanic rocks: Can. J. Harın Sci., 8, 523-548.
• ilker, S., 1966. Erzurum-Muş bölgesinde Karaköse-J48 a4 ,d1 paftalarının 1:25 000 ölçekli detay petrol etüdü hakkında rapor: MTA Rap., 4177 (yayımlanmamış). Ankara.
• , 1966a Erzurum bölgesinde Erzurum-l47c 1 , c 4 , d2 , d3 . paftalarının detay petrol etüdü hakkında rapor: MTA Rap., 4236 (yayımlanmamış). Ankara,
• Kıraner, F., 1957, Van gölü, Muş kuzeyi petrol istikşaf etüdü: MTA Rap., 2558 (yayımlanmamış). Ankara.
• Koçyiğit. A., 1985. Karayazı fayı: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 28, 67-72.
• , 1985a Muralbağ-Balaban (Horasan) arasında Çobandede fay kuşağının jeo-tektonik özellikleri ve Horasan-Narman depremi yüzey kırıkları: Cumhuriyet Üniv. Müh. Fak. Yerbilimleri Derg., 2, 17-33, Sivas.
• ; Öztürk, A.; İnan, S. ve Gürsoy, H., 1985, Karasu havzasının (Erzurum) tektonomorfolojisi ve mekanik yorumu: Cumhuriyet Üniv. Müh. Fak. Yerbilimleri Derg., 2, 3-16, Sivas.
• Kuno. H.. 1960, High-alumian basalt: J. of Petrology, l, 121-145.
• Lahn, E.. 1950, Erzurum havalisinin jeolojik bünyeleri: MTA Derg., 2/19, 233-243, Ankara.
• Lebküchner, R.F., 1968, Erzurum-Hınıs Camidere linyit zuhuru hakkında rapor: MTA Rap., 3994 (yayımlanmamış), Ankara
• MacDonald, G.A. ve Katsura, J., 1964, Chemical Composition of Hawaüan lavaş: Journal of Petrology, 5, 82-133.
• McKenzie, D.P., 1972, Active tectonics of the Mediterranian region: Geophys. J.R. Astr. Soc., 30, 109 185
• Moore, J.G., 1971, Relationship between subsidence and volcanic load Hawaii: Bull. Volcanol, 562-576.
• Nakoman, E., 1968. Karlıova-Halifan linyitlerinin sporo-pollinik etüdleri: Türkiye Jeol. Kur. Bült., Xl/l-2, 68-90, Ankara.
• Nawroozi, A.A., 1971, Seismotectonics of the Persian Platean, Eastern Turkey Caucasus and Hindikush region: Bull. Seism. Soc. Amer., 61, 317-341.
• ; 1972, Focal mechanism of earthquakes in Persia Turkey, West Pakistan and Afganistan and plate tectonics of the Middle East: Bull. Seism. Soc. Am.. 62. 828-850.
• Osmanşahin, İ.; Ekşi, F. ve Alptekin, Ö., 1986, Doğu Anadolu ve Kafkasya bölgesinin depremselliği ve aktif tektoniği: Deprem Araş. Bült., 52,5-41. Ankara.
• Oswald. F., 1910, Zur tectonischen Enlwicklungs geschicte des Armenischen Hochlandes: Petermanns Mittcilungen, l, 8, 67, 1126.
• Özcan, A., 1967, Erzurum-Hınıs bölgesinde Erzurum-J47a3 a4 paftalarının detay petrol etüdü: MTA Rap., 4128 (yayımlanmamış), Ankara.
• Özocak, R., 1967, Erzurum-Hınıs bölgesinde 1:25 000 ölçekli Erzurum-J47d., d4 paftalarının detay petrol etüdü: MTA Enerji Dairesi Arşivi, Rap., 73, Ankara. Özyeğin, G.. 1968. Muş bölgesi 1:25 000 ölçekli Erzurum-J47d; Muş-J47a2 paftalarının detay petrol etüdü hakkında rapor: MTA Rap., 4129 (yayımlanmamış), Ankara.
• Pamir, H.N. ve Baykal, F., 1943, Bingöl bölgesi ile buranın şimal ve cenubundaki jeolojik yapı: MTA Rap., 1447 (yayımlanmamış), Ankara.
• Rathur, A.Q., 1965, Pasinler-Horasan (Erzurum) sahasına ait genel jeolojik rapor (H47c3 , c4 ; H48c4 , d3 ; I47b1 , b2 . b 3 . ; I48a1 a2 , b1 ): MTA Rap., 4168 (yayımlanmamış), Ankara.
• , 1969, Pasinler-Horasan (Erzurum) sahasına ait genel jeolojik rapor: MTA Rap., 52 (yayımlanmamış), Ankara.
• Rittmann, A., 1962, Volcanues and their activity: John Wiley and Sons, 305s.
• Soytürk, N., 1973, Murat baseni jeolojisi ve hidrokarbon imkanları: TPAO Rap., 791/1-2 (yayımlanmamış), Ankara.
• Sungurlu, O., 1967, Erzurum-Hınıs bölgesinde 1:25 000 ölçekli Erzurum J47b3 , b4 paftalarına ait jeolojik detay rapor: MTA Rap.. 4176 (yayımlanmamış). Ankara.
• Suess. E.. 1985, Das Antlitz der Erde: 1. Tempsky Wicn. 779s.
• Şaroğlu, F. ve Güner, Y., 1981, Doğu Anadolu'nun jeomorfolojik gelişimine etki eden öğeler: jeomorfoloji, tektonik volkanizma ilişkileri: Türkiye Jeol. Kur. Bült.. 24/2, 39-50.
• ve Yılmaz, Y., 1984, Doğu Anadolu'nun Neotektoniği ve ilgili magmatizması: Türkiye Jeol. Kur. lhsan Ketin Simpozyumu özel Sayısı, 149-162.
• , 1986, Doğu Anadolu'da neotektonik dönemdeki jeolojik evrim ve havza modelleri: MTA Derg., 107,73-94, Ankara.
• Şenalp. M., 1966, Erzurum-Muş bölgesi 1:25 000 ölçekli Erzurum-J47a2 , b1 ve Karaköse-J48c, b3 paftalarının detay petrol etüdü: MTA Rap., 4188 (yayımlanmamış), Ankara.
• Şengör. A.M.C. ve Kidd, W.S.F., 1979, Post-Colisional tectonic of the Turkish-lranian plateau and a comparison with Tibet: Tectonophysics, 55, 361-367.
• , 1979, The North Anatolian transform fault: its age, offset and tectonic significance: Jour. Geol. Soc., 136, 269-282.
• , 1980, Türkiye'nin neotektoniğinin esasları: Türkiye Jeol. Kur. Yayl., Ankara.
• Tanoğlu, A., 1947, Zones d'altilude de la Turquie: determination el interpretation: Türk. Coğrafya Derg., 3, 37-55.
• Tchihatcheff, P., 1869, Asie Mineure, 4 partie: Geologie, 11, Paris.
• Tokel, S., 1965, Erzurum-Hasankale bölgesi Erzurum-l46b ; Tortum-II46c3 paftalarına ait jeolojik rapor: MTA Rap., 4118 (yayımlanmamış). Ankara.
• , 1966, Erzurum-Muş bölgesi 1:25 000 ölçekli Erzurum-J46c3 c4 paftalarına ait jeolojik rapor: MTA Rap., 4175 (yayımlanmamış), Ankara . , 1984, Doğu Anadolu'da kabuk deformasyonunun mekanizması ve genç volkanitlerin petrojenezi: Türkiye Jeol. Kur. İhsan Ketin Simpozyumu özel Sayısı, 121-130.
• Turcotte, D.L, 1983, Mechanisms of Crustal deformation: J. Geol. Soc., 140, 701-724, London. Turner, F.J. ve Verhoogen, J., 1960. Igneous and metamorphic petrology: McGraw Hill Book Company, New York, 694s.
• Tutkun, S.Z., 1987, Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun Eşil (Erzincan) ve Karlıova (Bingöl) arasındaki kesiminin tektonostratigrafisi: Melih Tokay Jeoloji Simpozyumu, Bildiri özleri, ODTÜ, Ankara.
• Türkünal, S., 1985, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun jeolojisi: Jeol. Müh. Odası Yayl., 8, Ankara.
• Tütüncü, K., 1967, Erzurum-J47c paftalarına ait genel jeoloji ve petrol imkanları: MTA Rap., 4120 (yayımlanmamış), Ankara.
• Ünal, A., 1970, Muş bölgesi l :25 000 ölçekli Erzurum-J47c4 ; Muş-K47b4, c1 ,c2 paftalarını detay petrol etüdü: MTA Rap., 4754 (yayımlanmamış), Ankara.
• Wager, L.R., 1960, The majör element varation of the layers series of the Skaeragaard intrusion: J. of Petrology, l, 364-398.
• Wallace, E., 1968, 19 Ağustos 1966 tarihinde Doğu Anadolu, Varto'daki deprem: MTA Rap., 4057 (yayımlanmamış). Ankara.
• Yılmaz, A.; Terlemez, I. ve Uysal, Ş., 1988, Hınıs (Erzurum güneydoğusu) dolaylarının bazı stratigrafik ve tektonik özellikleri: MTA Derg., 108, 38-56, Ankara . ve Uysal, Ş., 1988a Erzurum-F32 paftası: MTA Genel Müdürlüğü 1:100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları serisi, Ankara.
• ; Terlemez, I. ve Uysal, Ş., 1988b Erzurum-F33 paftası: MTA Genel Müdürlüğü, l :100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeoloji haritaları serisi, Ankara.
• Yılmaz, İ., 1967, Hınıs-Varto bölgesi 1:25 000 ölçekli Erzurum-J47d d4 paftalarının detay petrol etüdü: MTA Rap., 4226 (yayımlanmamış), Ankara.
• Yılmaz, O., 1975, Cacas bölgesi (Bitlis masifi) kayaçlarının petrografik ve stratigrafik incelenmesi: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 18/1, 33-40.
• Yılmaz, Y., 1984, Türkiye'nin jeolojik tarihinde magmatik etkinlik ve tektonik evrimle ilişkisi: Türkiye Jeol. Kur. Bült., lhsan Ketin Simpozyumu Özel Sayısı, 63-81, Ankara.
• ; Şaroğlu, F. ve Güner, Y., 1987, Initiation of the neomagmatism in East Anatolian: Tectonophysics, 134, 177-199.
• Zanettin, B., 1984, Proposed chemical dassification of volcanic rocks: 7/4, 19-20.