MINERALOGY AND GENESIS OF THE ZINC-LEAD DEPOTISTS OF THE YAHYALI (KAYSERİ)-DEMİRKAZIK (NiĞDE-ÇAMARDI) REGION

Yıl 1996, Cilt: 118 Sayı: 118, 24 - 25, 01.11.1996

İbrahim Çopuroğlu

Öz

 The area under study is situated in region, north east of Middle Toros, where faults, thrust faults, fracture zones
are commanly present. Many zinc-lead deposits, small-big occurrences in the form of vein, lode, fault and karst fillings along
the Yahyalı-Demirkazık region, were deposited in the vanious carbonate rocks of Permian-Jurassic age. Ore minerals of the
deposits are sphalerite, galena, smitsonite, anglesite and cerussite. The primary mineral parageneses are composed of pyrite,
chalcopyrite, arsenopyrite, pyrhotite, magnetite, molibdenite, bravoite, fahlore (tetraedrite, freibergite), nativ Ag, argentite and
nativ gold ore. While gothite, lepidocrosite, malachite, azurite, covelline, hemimorphite and hidrozincite from the secondary minerals,
the gangue minerals are made up calcite, dolomite, quartz and barite. These minerals assemblage parageneses, indicate
high temperature formations. In addition to this, sphalerite and galene contain Fe, Cu, Mn, Al, Mg, ni, V, W, Co, Cd, Ir,
Ge, Ag, and Au moreover, the content or Sr is 2,13 %, a very high value. All these proofs point out that the orebodies are probably
hydrothermal. According to the plate tectonic model calc alkali magma splits in to two grats due to gravitation before intrusion.
One part of these, calc alkali magma, formed granitoid rocks which along Bolkar mountains and the other areas under
investigation, the other has no significant mineralizations part of magma was rich in metal ions both parts were in placed in the
weak zones of limestones, fractures and faults. Karstification process is continuing even today. The effect of the atmospheric
conditions and underground hot water allows the ore in the area to remobilize, and provides it for sedimentation.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Ayhan, A., 1979 Geologie und Mineralogie der Blei- Zink-Baryt-Lagarstaetten zvvischen Burhan Mahallesi und Yuları bei Gazipaşa/Antalya: Heidelberg Üni, Doktora tezi, 175 s.
• ; 1983, Aladağ yöresi Zn-Pb Yatakları: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 26, 107-117.
• ; ve Lengeranlı, Y., 1986, Yahyalı-Demir- kazık (Aladağlar yöresi) arasının tektonost- ratigrafik özellikleri: Türkiye Jeo.Kur.Bült., 26,31-45.
• Ayrancı, B., 1969, Zur Petrologie und Geologie des Erciyes-Vulkan-Geibetes bei Kayseri in Zentralanatolien/Türkei: Würzburg (Alman-ya) Üniv. Doktora tezi, 181 s.
• Blementhal, M.M., 1952, Das taurische Hoscgebierge des Aladağ, neuere Forschungen zur seiner Geographie, Stratigraphie und tektonik: MTA Yay., Seri D 6.
• Çalapkulu, F., 1980, Horoz granodiyoritinin jeolojik incelenmesi: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 23, 1, 59-68.
• Çevrim, M.; Echle, W. Ve Friedrich, G., 1986, Aladağlar'da paleokarstlaşmaya bağlı Zn-Pb mineralizasyonu: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 29, 1, 27-42.
• Çopuroğlu, İ., 1994, Karalar-Gazipaşa (Antalya) galenit-barit yatağının mineralojik petro- grafik ve jenetik incelenmesi: MTA Derg. 116,29-36.
• Dixon, C.J., 1979, Economic mineral deposits: Chapman and Hall Ltd, London, 145 s.
• Frech, F., 1916, Geologie Kleinasiens im bereich der Bağdadbahn: Zeitschrift der Deutsch. Geol. Ges., 43, 1-38.
• Gümüş, A., 1964, Important lead-zinc deposits in Turkey: Mining Geology and the base Metals, Cento, Ankara.
• İmreh, L., 1965, Zamantı metal cevherleşmesi böl- gesinin kurşun-çinko mineralizasyonları: MTA Derg., 65, 85-108.
• İskit, M., 1967, Zamantı bölgesi Denizovası- Süleymanfakılı ara kesiminin jeolojik etüdü (Kayseri): MTA Rap., 2853 (yayınlan- mamış), Ankara.
• Langeranlı, Y., 1986a, Yahyalı (Kayseri) doğusu ile Hoşcaçataloluk (Develi-Kayseri) köyleri güneyinin jeolojisi ve çinko-kurşun cevher-- leşmeleri etüd raporu: MTA Rap., 8026 (yayımlanmamış), Ankara.
• ; 1986b, Yahyalı (Kayseri) doğusunda çinko-kurşun bulunduran Mesozoyik karbon- atların jeolojisi. Ankara Üniv. Fen Bil. Enstit. Yük.Lisans Tezi, 59 s., (yayımlanmamış). Metag ve Stolberg, 1971, Zamantı kurşun-çinko pro- jesi nihai raporu. Maden sahalarının jeolojisi ve paleontoloji ekleri: DPT Müsteşarlığı Rap., C. IV, 191 s. (yayınlanmamış).
• Metz, K., 1956, Beitraege zur Geologie des kilikischen taurus im Gebiete des Aladağ: Wien, Sitzungsberich Akad. D. Wiss. Abt., C. 1, 148 s.
• Oygür, V.; Yurt, M.Z.; Yurt, F. ve Sarı, L, 1978, Kayseri-Yahyalı-Karamadazı ve Kovalı yöresi demir madenleri jeoloji raporu: MTA Rap., 1626, (yayımlanmamış), Ankara.
• Özgül, N., 1976, Torosların bazı temel jeoloji özel- likleri: Türkiye Jeo. Bült., 19, 1, 65-78.
• Petrascheck, W., Die Blei-Zink Lagerstaetten in Kalken des vvestlichen Taurus: MTA Derg., 68, 39-50.
• Philippson, A., 1918, Kleinasien. Handbuch d. Regional Geologie: Heidelberg, V/2.
• Podufal, P., 1977, Dreislarer Barytgaenge: Der Aufschlus 55, Breiheft 2, 37-40.
• Puchelt, H., 1967, Zur Geochemie des Baryums im exogene Zyklus: Sitzungsber. Heidelberg. Ak. Wiss., Math. Nat. Kl. Jg. 4 Abh., 205 s.
• Ramdohr, P., 1975, Die Erzmineralien und ihre Vervvachsungen: 4. Aufl., Akademie Verl. Berlin, 1277 s.
• Schaeffer, F.X., 1903, Cilicia: Petr. Mitt. Ergaenzungshaeft, 141s.
• Şişman, A.N.; Şenocak, M.H.; Dilek, S. Ve Yazgaç, M., 1981, Bolkardağ yöresinin jeolojisi ve maden yatakları: MTA Rap., 1790, 58 s., (yayımlanmamış), Ankara.
• Tekeli, O., 1980, Toroslarda Aladağlar'ın yapısal evrimi: Türkiye Jeol. Kur. Bül., 23, l, 11-14.
• ; ve Erler, A., 1980, Aladağ ofiyolit dizisin- deki diyabaz dayklarının kökeni: Türkiye
• ; Aksay, A.; Evren-Ertan, L; Işık, A. Ve Ürgün, B.M., 1981, Toros ofiyolit projeleri, Aladağ Projesi: MTA Rap., 6976, 132 s., (yayımlanmamış), Ankara.
• Temur, S., 1986, Horzum (Kozan-Adana) piritli kurşun-çinko yataklarını jenetik incelenmesi: Hacettepe Üniv. Yerbil. Derg. 13, 31-48.
• ; 1989, Bolkardağ (Ulukışla-Niğde) yöresi çinko-kurşun yataklarının incelenmesi: Selçuk Üniv. Araşt. Proj. No.: 659, 120 s.
• Topçam, A., Akyürek, B. ve Ulakoğlu, S., 1968, Yahyalı ve civarının jeolojisi: MTA Rap., 5219 (yayımlanmamış), Ankara.
• Tschihatschef, P., 1869, Asie mineure. Paris, Geologie, 1, 3, 552 s.
• Ulakoğlu, M.S., 1983, Karamadazı graniti ve çevresinin jeolojisi: Türkiye Jeol.Kur. Bült., 17,69-78.
• Ulakoğlu, M. S., 1984, Aladağlar'da Yahyalı (Kayseri) bölgesinin jeolojisi: İÜMF Yerbil. Derg., 4/1-2, 1-44.
• Vache, R., 1964, Antitoroslar'daki Bakırdağ kurşun- çinko yatakları (Kayseri): MTA Derg., 62, 87- 98.
• Van der Kleyn, P. H., 1966, Geologie reconnais- sance maping in the Aladağlar: MTA Rap. (M. Etüd Rap.)
• Vohryzka, K., 1966, Yahyalı (Kayseri) ve Zamanatı nehri arasında bölgenin jeolojisi ve metalo- jenezi: MTA Derg., 67, 97-104.
• Wedepohl, K. H. ve Brehler, B., 1969, Zinc; Handbook of geochemistry (Ed.: K. H. Wedepohl), Springer Verl., Berlin, 30, 108 s.
• Werner, C. D., 1958, Geochemie und paragenese saxonischen Schwerspat-Flusspat-Gaenge in Schmalkalender Revier: Freiberger Forschungsheft C 47, Berlin.
• Yetiş, C., 1978, Çamardı (Niğde) yakın ve uzak dolaylarının jeoloji incelemesi ve Ecemiş yarılım kuşağının Maden Boğazı-Kamışlı arasındaki özellikleri: İst. Üniv. Doktora tezi, 151 s., (yayımlanmamış).
• Zimmermann, R. A., 1976, Rhythmicity of barite- shale and of Sr in strata-bound Sdeposits of Arkansas. In: WOLF, K. H. (ed.), Handbook of strata-bound and stratiform ore deposits, V. 3, Elsevier, Amsterdam, 339-353.