GEOCHEMICAL CHARACTERISTICS AND ORIGIN OF BARITE DEPOSITS BETWEEN ŞARKİKARAAĞAÇ (ISPARTA) AND HÜYÜK (KONYA)

Yıl 2002, Cilt: 123 Sayı: 124, 66 - 66, 01.04.2002

Oya Cengiz Mustafa Kuşcu

Öz

Barite deposits in
the region of Şarkikaraağaç and Hüyük which are generally located in the form
of veins, lenses and layers along the contacts of these units and the schists
showing an extensive distribution within the same formation found within
recrystallized Çaltepe limestone and dolomite, Çavuştepe calcschists of the Cambrian-Devonian
age Sultandede formation are epigenetic in character. According to the results
of chemical analysis of barite mineralization in the region, the presence of
trace elements such as Pb, Zn, Cu, Cd, Ni, Co, Ag, Sb are locally identified in
low values within barites of the region. Especially, in some trace elements
such as Pb, Zn, Cu, Cd, Ag and As show an increase towards from Hüyük region to
Çarıksaraylar area. When the results of chemical analysis of barite samples
evaluated statistically, the presence of high correlation between Ba-Pb, Ba- Ag.
Pb-Ag, and AI2O3-K2O element pairs and
mediumgrade correlation between Ba-Sr, Pb-Cu, Zn-Cd, CaOFe 2O3, CaO-SiO2, SiO2-AI2O3, CO- MgO, Fe2O3-AI2O3, Fe2O3, Fe2O3-Na2O, MgO-K2O element pairs of
barite ores have been determined. The deposition forms of the barites in the
investigated area, paragenesis, wall rock alteration, the high amount of trace
elements, high Ba/Sr ratio, SrO values over 1.5 %, 180°-360°C homogenisation temperatures
of the two-phase (liquid+gas) fluid inclusions, +30.15 %o and +13.9 %o 34S isotope ratio in
galena and barites, and 434°C high formation temperature indicate a
hydrothermal origin of barite deposits in the region.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Abdüsselamoğlu. Ş., 1958, Sultandağlarının 1/100000 ölçekli jeolojik löveleri hakkında rapor: MTA Enst., Arşivi. Rap. No: 2669. (Yayımlanmamış)
• Amstutz. G.C. ve Zimmermann, R.A., 1964, Small scale Sedimentary features in the Arkansas barite district: In Sedimentology and ore gene- sis. Ed. GC Amstutz, Elsevier, 157-163.
• Ayhan. A., 1979, Geologie und mineralogie der blei- zink-baryt-lagerstaetten Zwischen Burhan Mah. und Yuları bei Gazipaşa-Anlalya: Heidel- berg Univ.. Dokt. Tezi. 175 s.
• Ayhan. A.. 1986. Hüyük (Beyşehir) yöresinin Alt-Orta Kambriyen yaşlı birimlerde bulunan barit zu- hurlarının özellikleri: SÛ. Müh. Mim. Fak. Derg. C. 1.
• Ayhan. A.. 1987, Hüyük (Konya) ile Şarkikaraağaç (Isparta) arasında bulunan barit yataklarının incelenmesi: SÜ. Arş. Fonu Proje Rap., 45 s.
• Ayhan, A. ve Karadağ. M.. 1985, Şarkikaraağaç (Is- parta) güneyinde bulunan boksitli demir ve de- mirli boksit yataklarının jeolojisi ve oluşumu: TJK. Bült., C. 28. 137-146.
• Barbieri, M., Masi. U. veTolomco, L.. 1984. Strontium geochemical evidence for the origin of the ba- rite deposits from Sardinia, ltaly. Ecomomic Geology, 79: 1360-1365.
• Blumenthal. M.. 1947, Seydişehir-Beyşehir hinderlan- dındaki Toros Dağlarının Jeolojisi: MTA Yayıl. Seri D, No: 2. 242 s.
• Brennich. G.. 1954, 1/100 000 ölçekli genel jeolojik harita izahnamesi: Akşehir (90/1. 2, 3. 4) ve Il- gın (91/1) ve (91/3) paftaları.
• Brunn, J.H.; Dumont, J.F.; Graciansky, P.: Gutnic, U.: Juteau, T.; Marcoux, J.; Monod. O. ve Pois- son, A., 1971, Outline of the Western Taurides in Geology and History of Turkey (Ed. A.Ş. Compbell Petroleum Exploration Socieuty of Libya, Tripoli): 225-255.
• Bulur. K. ve Çetin. H.. 1979. Yalvaç-Şarkikaraağaç (Isparta) bölgesi demirli boksit yatakları jeoloji raporu: MTA Enst. Arş., No: 6594. C. 54767. 96 s.
• Bürküt. Y., 1975, Uygulamalı Jeokimya: iTÜ. Yayıl: 1021, 236 s.
• Cengiz. O., 1997, Şarkikaraağaç (Isparta) ile Hüyük- Doğanhisar (Konya) Arasındaki Barit Yatakla- rı ve Oluşumu: Doktora Tezi, SDÜ. Fen Bilim- leri Enst.. 247 s.
• ve Kuşçu, M., 1993, Çarıksaraylar (Şarkikara- ağaç-lsparta) kuzeyinin jeolojisi ve kurşunlu barit yatakları: TJK. Bült.. C. 36, S. 1. 63-74 s.
• ve . 1998, Şarkikaraağaç (Isparta) ile Hüyük (Konya) Arasındaki Bölgenin Jeolojisi ve Barit Yatakları: MTA Genel Müdürlüğü. Cumhuriyetin 75. Yıldönümü Yer bilimleri ve Madencilik Kongresi Bildiri Özleri Kitabı, 166 s.
• Claypool. G.E.: Holzer, W.T.: Kaplan, l,R.; Sakai H. ve Zak, l., 1980, The age curves of sulfur and oxygen isotopes in marine sulfate and their mutual interpretation: Chem. Geol. V. 28, p. 199-260.
• Dean. V.T. ve Monod. O., 1970, The Lower Paleozoic Stratigraphy and faunes of the Taurus Mountains near Beyşehir, Turkey: l., Stratig- raphy. Bull. Brit. Mus. Nat. Hist. Geol., V. 19, N. 8,411-426 s.
• Despraırıes, A. ve Gutnic, M.. 1972, Les gresrouges au sommet du Paleozoique du massif du Sul- tan Dağ et les niveaux (North-East du Taurus Occiedentale, Turquie) analyses chimi gues et mineralogie gues signification paleogeograp- hie: Bull de. la Soc. Geol. de France Ser (7), tem XII., 505-514 s., N. 3.
• Fazakas, H.J., 1976, Geochemisch-Lagesttaetten- kundliche Untersuchungen an Schwerspatvor- kommen des Südwestdeutschen Grund und Deckgebirges: Naturwiss. Fak., Univ. Münc- hen, Doktora Tezi, 76 s.
• Haude, H., 1972, Stratigraphie und Tectonic des Süd- lichen Sultandağ (SW Anatolien): Zeit. De- utsch. Geol. Ges., 123, 411-421.
• Hoefs, J., 1987, Stable isotope geochemistry (Third Edit.): Springer Verlag, 241 p.
• Kayabalı, l., 1992, Alanözü ve Habİller (Karaman) yö- resi barit zuhurlarının jeolojik, petrografik ve jenetik incelemesi: SÜ. Fen Bil. Enst., Doktora Tezi.
• Kuşçu. M., 1983. Göktepe-Ermenek (Konya) yöresi- nin jeolojisi ve Pb-Zn yatakları: SÜ. Fen Bil. Enst., Doktora Tezi, 181 s.
• Leach, D.L.. 1980, Nature of mineralizing fluids in the barite deposits of central and southeast Mis- souri: Econ. Geol. V. 75, p. 1168-1180.
• Maynard, J.B., and Okita, P.M., 1991, Bedded barite deposits in the United States, Canada, Ger- many and China: Two majör types based on tectonic setting: Econ. Geol., 86, 364-376.
• Monod, O.. 1967, Batı Toros kireçtaşlarının temelin- deki Seydişehir şistlerinde bulunan Ordovisi- yen bir fauna: MTA Enst., Yayıl, s. 69. 76 s.
• Ohmoto. H.. 1986. Stable isotope geochemistry of ore deposits: In Valley et al. (eds.). Stable iso- topes in high temperature geological proces- ses: Reviews in mineralogy, V. 16. 491-559 s.
• Ohmoto, H. ve Rye, R.O., 1979, Isotopes of sulphur and carbon, in Barnes. H.L., ed., Geoche- mistry of hydrothermal ore deposits: Sec. Ed., 509-567, Willey. 798.
• Özbek. B. ve Üstün, Z., 1974, Beyşehir-Hüyük-lıimen civarındaki barit zuhurlarının detay jeolojisi: MTA. Rap. No: 5422 (yayımlanmamış).
• Özgül, N. ve Gedik. l.. 1973, Orta Toroslarda Alt Pa- leozoyik yaşta Çaltepe kireçtaşı ve Seydişehir formasyonunun stratigrafisi ve Konodont fa- unası hakkında yeni bilgiler: TJK. Bült., C. 16, S. 2.
• Öztürk, E.M.. Öztürk, Z.; Acar. Ş. ve Ayaroğlu, A., 1977, Şarkikaraağaç (Isparta) ve dolayının je- olojisi: MTA., Rap. No: 7045, 190 s. (yayım- lanmamış).
• ; Dalkılıç, H.; Ergin, A. ve Avşar, Ö.P., 1981. Sultandağı güneydoğusu ile Anamasdağı do- layının jeolojisi: MTA. Rap. No: 8191 (yayım- lanmamış).
• Özüş, S. ve Yaman, S., 1989, Belenköy (Feke-Ada- na} barit yatakları ve köken sorunları: Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Derg., 4,1, 5-15 s.
• Podufal, P., 1977, Die Dreislarer Barytange: Der Aufschluss, 55, Beiheft 2. 37-40 p.
• Puchelt, H., 1967, Zur Geochemie des Bariums im exogenen Zyklus: Sitzungsber., Heid., Ak. Wiss., Math. Nal. KI., Jg., 4 Abh., 205 s.
• Ramdohr, P., 1975, Die Erzmineralien und Ihre Ver- wachsungen: Akademie-Verlag, 1277 s.
• Reimer, T., 1978, Detrital barites in Karoo Supergro- up of Southern Africa: Min. Deposita 13, 235- 244.
• Roedder, E., 1979, Fluid inclusions as samples of ore fluides: In geochemistry of hydrothermal ore deposits, Ed. H.L. Barnes, John Wiley and Sons, 798 p.
• Rye, R.O. ve Ohmoto, H., 1974, Sulphur and carbon isotopes and ore genesis: A review, Econ. Ge- ol., 69, 826-842 p.
• Scharp. A., 1974, Die Herkunft des Barytes in der Pyrit-Zinkblende Baryt-Lagerstaette Meggen: N. Jb. Min. Palaont. Mh., 38-53.
• Shawe, D.R.; Poole. F.G. ve Brobst. D.A., 1969. Newly discovered bedded barite deposits in east Northumberland Canyon, Nye Country, Nevada: Econ. Geol.. V. 64, 245-254 p.
• Starke- R., 1969, Die Strontiumgehalte der Baryte: Freiberger Forschungsh., 150, 86 s.
• Striebel. H., 1965, Die Bleierz-Baryt-Lagerstaette von Karalar-Gazipaşa (Turkei) und ihr geoiogischer Rahmen: Naturwiss. Fak. Univ. München, Doktora Tezi. 48 s.
• Wedepohl, K.H., 1979, Zinc: Handbook of Geoche- mistry. V. 11/2.30.
• Werner, C.D., 1958, Geochemie und paragenese der saxonischen schwerspat-flusspat-gaenge im schmalkaldener Revier: Freiberger Forsc- hungshf, 47.
• Zimmermann, R.A., 1976, Rhythmicity of barite-shale and of Sr in stratabound deposits of Arkansas In handbook of stratabound and stratiform ore deposits, V. 3, Ed., K.H. Wolf. Elsevier 339- 353.