THE GEOARCHEOLOGY OF THE YENİKAPI EXCAVATION SITE IN THE LAST 8000 YEARS AND GEOLOGICAL TRACES OF NATURAL DISASTERS

Yıl 2010, Cilt: 141 Sayı: 141, 69 - 92, 01.10.2010

Doğan Perinçek

Öz

During the excavations of the Istanbul Archaeological Museum for the Marmaray Project, which will connect two sides of the Bosphorus by rail tube tunnel, an ancient Byzantine Port (Port of Theodosius)** was explored around Yenikapý, district of Istanbul. The aim of the study is to understand the stratigraphical sequence observed in the excavation site, to recognize the traces of natural events observed within the sequence and to reach the geoarchaeological data that will provide the contribution to the archaeological studies by geological findings. The sequence studied in the Yenikapý Excavation site was divided into 9 different units. The sequence is transgressive from 1st to 7th unit and regressive from 7th unit to the upper part of the 8th unit. These investigated sequences have been deposited during the last 8000 years. 32 ancient shipwrecks were detected in three different geological layers of nine units which were dated to the 6th century, 7th, 8th, 9th centuries and 10th, 11th centuries respectively. The 4th unit was formed under the effect of an earthquake and following tsunami waves occurred in A.D. 557. It is considered that some of the districts of Istanbul which are very close to shore have submerged by the effect of tsunami waves during the earthquakes in A.D. 553 and 557. It was also considered that the reason of the sinlang of the was 25 Byzantine vessels a very strong storm that affected the coasts of Istanbul city. The traces of this storm are detected in 5th and 6th units.

Anahtar Kelimeler

geoarcheology, tsunami, ancient shipwreck, amphora, Yenikapı, Byzantine

Kaynakça

• Altınok, Y., 2005. "Türkiye ve Çevresindeki Tarihsel Tsunamiler", TMMOB Inşaat Mühendisleri Odası, Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi: Tsunami Special Issue, Yıl 50/2005-4, No. 438, pp.33-37.
• Asal, R., 2007. Istanbul ticareti ve Theodosius Limanı. Gün ışığında Istanbul'un 8000 yılı. Marmaray, Metro, Sultanahmet Kazıları. Vehbi Koç Vakfı publication, pp.180-189.
• Başaran, S., Kocabaş, U. and Kocabaş, I. Ö., Yılmaz, R., 2007. Istanbul Üniversitesi, Yenikapı Bizans batıkları projesi: Belgeleme, yerinden kaldırma, koruma-onarım ve rekontsrüksiyon çalışmaları. Gün ışığında Istanbul'un 8000 yılı. Marmaray, Metro, Sultanahmet Kazıları. Vehbi Koç Vakfı publication, pp.190-195.
• Çağatay, M. N. Görür, N., Algan, O., Eastoe, C., Tchapalyga, A., Ongan, D., Kuhn, T. and Kuşcu, I., 2000. Last glacial-Holocene palaeo- ceanography of the Sea of Marmara: timing of the last connections with the Mediterranean and the Black Sea. Marine Geology, 167: pp.191-206.
• Çelik, G.B., 2007. Yenikapı'da günlük yaşam. Gün ışığında Istanbul'un 8000 yılı. Marmaray, Metro, Sultanahmet Kazıları. Vehbi Koç Vakfı publication, pp.214-229.
• Erel, L., Eriş, K. K., Akçer, S., Biltekin D., Beck, C. and Çağatay M. N. 2009. Bayrampaşa (Lykos) Deresi Havzası ve Ağzındaki Yenikapı (Theodosius) Limanı Kıyı Alanındaki (Marmara Denizi) Değişim Süreçleri. 62. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 13-17 Nisan 2009, MTA - Ankara, pp.58-59.
• Gökçay, M., 2007. Istanbul Üniversitesi, Yenikapı kazılarında ortaya çıkarılan mimari buluntular. Gün ışığında Istanbul'un 8000 yılı. Marmaray, Metro, Sultanahmet Kazıları. Vehbi Koç Vakfı publication, pp.166-179.
• Hürriyet, 2007. Marmara'da tsunami tehlikesi kesin- leşti. Issue of Kaplan, S., 07 Kasım 2007. , 2008. Metro kazısından taş devri iskeletleri çıktı. Issue of Kınalı, M., 06 Ağustos 2008.
• Janin, R., 1964. Constantinople Byzantine. Topogra- phical map of Constantinople during the Byzan- tine period. Paris. http: // tr.wikipedia.org / wiki / Dosya: Byzantine_Constantinople_eng.png
• National Geographic Türkiye, 2007. Yenikapı'da Tsu- nami Izleri. Issue of Ayman, O., Kasım 2007, 70p.
• Katalog, 2007. Yenikapı buluntuları. Gün ışığında Istanbul'un 8000 yılı. Marmaray, Metro, Sultan- ahmet Kazıları. Vehbi Koç Vakfı publication, pp. 247-299.
• Kocabaş, U. and Kocabaş, I. Ö., 2006. Istanbul Üni- versitesi, Yenikapı batıkları belgeleme, konser- vasyon, restorasyon ve rekonstrüksiyon projesi 2006 yılı çalışmaları. Sualtı Bilim ve Teknolojisi Proceedings, pp.115-121, Galatasaray Üniver- sitesi, Istanbul, 2006. and Bizans batıkları projesi kapsamındaki gemilerin yapım teknikleri ve özellikleri. Gün ışığında Istanbul'un 8000 yılı. Marmaray, Metro, Sultan- ahmet Kazıları. Vehbi Koç Vakfı publication, pp.196-201.
• Meriç, E., Perinçek, D., Avşar, N., Nazik, A. and Yokeş, M. B., 2007. Yenikapı Batıkları Alt ve Üst Bölümlerinde Gözlenen Güncel Çökellerin Foraminifer, Ostrakod ve Mollusk Içeriği, 11. Sualtı Bilim ve Teknolojisi Toplantısı, Proceedings. 3-4 Kasım 2007, pp.128-139. , Oktay, F. Y., Sakınç, M., Gülen, D., Ediger, V. Ş., Meriç, N. and Özdoğan M. I., 1991. Kuşdili, Kadıköy, Kuvaterner'inin sedimanter jeolojisi ve paleoekolojisi. C. Ü. Müh. Fak. Jour., Seri A - Yerbilimleri 81, pp.83-91.
• Milliyet, 2009. En eski Istanbullu. Issue of Erbil, Ö., Güzelce, O., 11 Nisan 2009.
• Müller-Wiener, W., 2001. Istanbul'un Tarihsel Topog- rafyası, Yapı Kredi Yayınları, 1419, 534p., Is- tanbul, 2001.
• NTV, 2009. Yenikapı gemileri neden battı? Fırtınamı, Tsunami mi? Issue of Yıldız, S., 09 Kasım 2009, pp.66-69.
• Perinçek, D., 2008. Yenikapı Antik Liman Kazılarında Jeoarkeoloji Çalışmaları ve Doğal Afetlerin Jeolojik Kesitteki Izleri. 1. Ulusal Doğal Afetler ve Yerbilimleri Sempozyumu, 19-22 Mart 2008, Adapazarı. Sakarya Üniversitesi, Doğal Afetler ve Yerbilimleri Kulübü (DAYK) (Editör: M. Dinçer Köksal), Proceedings, pp.31-49.
• Perinçek, D., Meriç, E., Pulak, C., Körpe, R., Yalçıner, A. C., Gökçay, M., Kozanlı, C., Avşar, N., Nazik, A., Yeşilyurt, S. K. and Gökgöz, Z., 2007. Yenikapı Antik Liman Kazılarında Jeoarkeoloji Çalışmaları ve Yeni Bulgular. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Proceedings, 131, 135p., 16-22 Ni- san 2007, Ankara.
• Pulak, C., 2007. Yenikapı Bizans Batıkları. Gün ışığın- da Istanbul'un 8000 yılı. Marmaray, Metro, Sul- tanahmet Kazıları. Vehbi Koç Vakfı publication, pp.202-215.
• Ryan, W. B. F., Pitmann, W. C., Major, C. O., Shimkus, K., Moskalenko, V., Jones, G. A., Dimitrov, P., Görür, N., Sakınç, M. and Yüce, H. 1997. An abrupt drowning of the Black Sea shelf. Marine Geology, 138: pp.119-126.
• Ryan, W. B. F., Major, C. O., Lericolais, G., and Goldstein, S. L. 2003. Catastrophic flooding of the Black Sea. Annu. Rev. Earth Planet. Sci., 31: pp.525-554.
• Stanley, D.J. and Blanpied, C., 1980. Late Quaternary water exchange between the eastern Mediterranean and the Black Sea. Nature, 285, pp.537-541.
• Yalçıner, A.C. Alpar, B., Altınok, Y., Özbay, I. and Imamura F., 2002. "Tsunamis in the Sea of Marmara: Historical Documents for the past, Models for Future" Marine Geology, 190, pp. 445-463.
• Wikimedia, 2008. http://commons.wikimedia.org/wiki/ Hagia_Sophia