Seyf-i Serâyî’nin Gülistan Tercümesi’ndeki Bağlı Cümleler Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 22 - 38, 31.12.2024

Hami Akman

Öz

Sadece Fars edebiyatında değil dünya edebiyatında da ün yapmış Sa’dî’nin iki önemli eserlerinden birisi olan Gülistan birçok dile tercüme edilmiştir. Eser Türkçeye ilk defa Kıpçak dönemi ediplerinden Seyf-i Sarâyî tarafından kazandırılmıştır. Bu çalışmada söz konusu eserde yer alan bağlı cümleler ele alınmıştır. Gülistan Tercümesi’nde toplam bağlı cümle sayısı 1357’dir. Bu sayının 1333 tanesi bağlama edatlarıyla kurulanlardan, 24 tanesi ise karşılaştırma ve denkleştirme edatlarıyla kurulanlardan oluşmaktadır. Bağlama edatlarıyla kurulan bağlı cümlelerden ama (23), daġı (338), ki/kim (489), çü/çünki/çünkim (61), lîkin/velîkin/velakin/velî (45), meğer (37), niçük / niçük kim (43), ḳaçan / ḳaçan kim (42), eyle/ eyle…kim/ki… (28), ol (ḳadar) kim… (21) sayısal fazlalıkları, çeşitli anlam ve işlevlerle kullanımlarıyla dikkat çekicidir. Bunlar arasında ki/kim bağlama edatının başka kalıplarla birleşerek oluşturduğu kalıplar da (ança kim, eyle / eyle … kim/ki…, anın kibi / bigin … kim…) önemli bir yere sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Seyf-i Sarâyî, Gülistan Tercümesi, Kıpçak Türkçesi, Bağlı Cümle, Bağlama Edatları

Analysis on The Connected Sentences in Seyf-i Serâyî's Translation of Gülistân

Öz

Gulistan, one of the two important works of Sa'dî, who is famous not only in Persian literature but also in world literature, has been translated into many languages. The work was translated into Turkish for the first time in Kipchak Turkish by Seyf-i Sarâyî. In this study, the dependent sentences in this work are discussed. The total number of connected sentences in Gülistan Translation is 1357. Of this number, 1333 of them are composed of prepositions of linking and 24 of them are composed of prepositions of comparison and equalization. Among the dependent clauses formed with linking prepositions, ama (23), daġı (338), ki/kim (489), çü/çünki/çünkim (61), lîkin/velîkin/velakin/velî (45), meğer (37), niçük / niçük kim (43), ḳaçan / ḳaçan kim (42), eyle/ eyle... The numerical redundancies of kim/ki... (28), ol (ḳadar) kim... (21) are noteworthy for their use with various meanings and functions. Among these, the patterns formed by combining the preposition ki/kim with other words (ança kim, eyle / eyle ... kim/ki..., anın kibi / bigin ... kim...) also have an important place.

Anahtar Kelimeler

Seyf-i Sarâyî, Gulistan Translation, Kipchak Turkish, Connected Sentence, Linking Prepositions.

Kaynakça

• Akar, A. (2013). Türk Dili Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Delice, İ. (2018). Türkçe Sözdizimi. İstanbul: Asitan Kitap.
• Eckmann, J. (2017). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar (Yayıma Hazırlayan O. F. Sertkaya). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ediskun, H. (2017). Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ergin, M. (2012). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
• Hacıeminoğlu, N. (2015). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Hatiboğlu, V. (1978). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih -Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Karaağaç, G. (2013). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karahan, L. (2013). Türkçenin Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karamanlıoğlu, A.F. (1989). Gülistan Tercümesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2017). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayımları.
• Korkmaz, Z. (2017). Türkiye Türkçesi Grameri – Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Neşe, A., Özel: Ve Çam, A. (2003). Türkiye Türkçesinin Sözdizimi. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Özmen, M. (2016). Türkçenin Sözdizimi. İstanbul: Karahan Kitabevi.
• Topaloğlu, A. (2019). Karşılaştırmalı Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları.