Literary Criticism in Ahmed Matar’s Poetry

Yıl 2023, , 120 - 139, 28.12.2023

Bedırhan Korkmaz

https://doi.org/10.59932/burdurilahiyat.1383468

Öz

The literary criticism genre has undergone different stages throughout time. In every era of history, there have been individuals or groups who have taken it upon themselves to correct the values that society has corrupted and to highlight virtuous ethics that ensure the healthy continuity of life. These individuals have advocated for general moral values and principles, standing against any form of power that disturbs the peace and freedom of society. The act of refusal and opposition has manifested itself in various ways.Previous nations were not devoid of literary criticism, as history is full of critical poetry, and we find this in pre-Islamic poetry, for example, which is called satirical poetry. Likewise, the Islamic era was not devoid of literary criticism. Poetry had more impact on people than swords. Islam only came to correct people’s beliefs and principles, keep them away from injustice to themselves and others, and to criticize practices that would weaken people. Criticism entered into every detail of life. The individual to return to his nature in a way that ensures the safety of life. What distinguishes societies from others is human awareness, and this awareness is the primary motivation for people to get rid of the negatives that society suffers for the goal of advancement, unity, and solidarity. This must have systematic ways and means that work to educate society to get rid of political, social, or economic restrictions. Literary criticism was the means close to the minds of society through which the writer expressed their faith and belief in the cause of freedom, social equality, and the advancement of morals. The writer committed himself to a cause that he defended, bearing the harms of his path in the literary struggle. Among these critics, the literary critic Ahmed Matar emerged, the poet of politics, commitment, and sarcasm. He presented his literature in a way that flogged politics, and showed society's flaws in a critical and comic way, to shed light on this negativity so that society can correct it and overcome it. In his poetry, Ahmed Matar focused on freedom and getting rid of dependency at the level of the individual and society, up to the state and the Arab world. He criticized Arab submission to the West, and his poetry was distinguished by its ease, as he used words that could be understood by those far and near. He reached society with his poetry and was even considered a role model for poets. And the revolutionaries. We find that Ahmed Matar is one of the poets of Arab realism, as he conveyed his reality with all sincerity, without embellishment or falsification. Arab realism is what aims to liberate homelands, and this is the first motivation for writing his critical poetry. Ahmed is also considered one of the poets of commitment who was committed to the cause of renouncing any defect that would corrupt or drag societies into the abyss. He believed in his cause and defended it despite the dangers surrounding him. When we trace his poetry, we find that every poem has a story that expresses a stage that the poet or the people went through. His poems present historical events in a critical literary form that directs minds to think; It focuses on all the negativities that it sees as problems and aims to solve.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Poetry, Ahmed Matar, Literary Criticism, Schools

النَّقد الأدبي في شعر أحمد مطر

Öz

إنّ النقد الأدبي مر بمراحل كثيرة، فما من عصر إلّا وتجد له رجالات قد أخذت على عاتقها اصلاح ما أفسده النَّاس، والعمل على ابراز الاخلاق الحميدة التي من شأنها تحافظ على ديمومة الحياة بشكل سليم؛ وهذه الرجالات نجدها قد التزمت بالدّفاع عن المبادئ التي يرتضيها العقل السليم، ومحاربة أي قوة تسلب راحة وحرية المجتمع. إذن نستطيع أن نقول ان الأمم السّابقة لم تخلوا من النقد الادبي فالتأريخ مليء بالأشعار الناقدة، وهذا نجده في اشعار الجاهلية مثلاً والتي تسمى بشعر الهجاء، وما كان الهجو إلا لنقد عيبٍ في المَهجُو، بل كان الهجاء بين القبائل أخطر وأقسى على القبيلة من القتال بالسيوف. ولم يخلو العصر الإسلامي من النقد الادبي، فكانت الاشعار أكثر وقْعَاً في النفوس من السيوف، وما جاء الإسلام إلا ليصحح عقائد ومبادئ النّاس، وابعادهم عن ظلم أنفسهم، وظلم بعضهم البعض، ونقد الممارسات التي من شأنها تضعف الانسان، فدخل النقد في كل تفاصيل حياة الفرد لإرجاعه الى فطرته بما يضمن سلامة الحياة، ونبذ كل شيء قد يؤذي نفوس الناس. إنّ ما يميز المجتمعات عن الأخرى هو الوعي الإنساني، وهذا الوعي هو المحرك الأساسي للناس في التخلص من السلبيات التي يعانيها المجتمع لهدف الرقي والوحدة والتكافل، وهذا لا بد أن يكون له طرق ووسائل ممنهجة تعمل على تثقيف المجتمع للتخلص من القيود السياسية او الاجتماعية والاقتصادية. ولقد كان النقد الأدبي الوسيلة القريبة من عقول المجتمع التي يعبر بها الاديب عن ايمانهم واعتقادهم بقضية الحرية والمساواة المجتمعية والرقي بالأخلاق، فيلتزم الاديب قضيةً يدافع عنها متحملا اضرار مسيرته في الكفاح الأدبي، فبرز من هؤلاء النُّقاد النَّاقد الأدبي أحمد مطر شاعر السياسة والالتزام والسخرية. حيث قدم أدبه بأسلوب جَلَدَ فيها السياسة، واظهر عيوب المجتمع بصورة هزلية نقدية، ليسلط الضوء على هذه السلبية ليصلحها ويتخطاها المجتمع. إنَّ أحمد مطر ركَّز في اشعاره على الحريَّة، والتخلص من التَّبعية على مستوى الفرد والمجتمع صعودا الى الدولة والوطن العربي، فكان ينتقد الرُّضوخ العربي للغرب، فالنَّقد عنده سلاح يوجهه الى الطغاة سواء السّاسة الدول او غيرهم. كما امتاز شعره بالسهولة، بحيث استخدم كلمات يفهمها القاصي قبل الداني، فقد وصل الى المجتمع بأشعاره بل وكان يعتبر قدوة للشعراء والثائرين، فما سَمِعَ بمحفلٍ إلّا وكان حاضراً بمفرداته الأدبية. ونجد أنّ احمد مطر من شعراء الواقعية العربية، حيث نقل واقعه بكل صدق من غير تزيين ولا تزييف، والواقعية العربية هي التي تهدف الى تحرير الأوطان، وهذا هو الدّافع الأول لكتابه شعره النَّاقدة. كما يعتبر احمد من شعراء الالتزام الذي التزم قضية الخروج على أي عيب من شأنه يفسد أو يجر المجتمعات الى الهاوية. فكان مؤمناً بقضيته، ودافع عنها على رغم المخاطر التي كانت تدور حوله، وعند تتبع شعره، نجد أنَّ لكل قصيدة حكاية، وقصة تعبر عن مرحلة مرّ بها الشاعر أو الشعب، فكانت قصائده توثق الاحداث التأريخية بصيغة أدبية نقدية توجه الأذهان الى التفكَّر، ووضع السَّلبيات تحت المجهر كي تعالج من قبل الشعب او المرؤوس على الشعب. فكانت هذه المقالة تدور حول النقد الادبي لشعر احمد مطر، وكيف وظَّف اشعاره لتكن سلاحاً بيد الثّوّار، ونشيدا يتلوه الشباب المدافع عن مبادئه وحقوقه.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية, الشعر, أحمد مطر, النقد الأدبي, المدارس

Ahmet Matar’ın Şiirlerinde Edebî Eleştiri

Öz

Edebî eleştiri türü zaman boyunca farklı merhaleler geçirmiştir. Tarihin her aşamasında toplumun bozduğu değerleri düzeltmeyi ve hayatın sağlıklı bir şekilde devamlılığını sağlayacak güzel ahlakı ön plana çıkarmayı kendisine görev kabul etmiş kişi veya kişiler olagelmiştir. Söz konusu kişiler genel ahlakî değerleri ve ilkeleri savunmuşlar, toplumun huzurunu ve özgürlüğünü elinden alan her türlü gücün karşısında durmuşlardır. Kabul etmeme ve karşısında durma eylemi kendini farklı şekillerde göstermiştir. Edebî eleştiri de tarih boyunca tepki gösterme noktasında kullanılan bir yöntemdir. Önceki dönemlere ait birçok eleştiri şiirinin bulunması bu durumun bir göstergesidir. Nitekim cahiliye dönemine ait, kabileler arası birbirini yerme ve eleştirme adına yazılmış hiciv şiirleri bulunmaktadır. İlgili şiirler zaman zaman fiili savaştan daha etkili olmuştur. Şiirlerin, İslamiyet ve sonrasında da eleştiri noktasında kullanıldığı görülmektedir. Çünkü şiir kimi zamanlar kılıçtan daha tesirli ve etkili bir yapıya sahiptir. Eleştiri ve karşısında durma İslam’ın kendi yapısında da yer almaktadır. İslam, yalnızca insanların inanç ve ilkelerini düzeltmeyi, onları kendilerine ve birbirlerine yapılan haksızlıklardan uzak tutmayı amaçlamakta; toplumu zayıflatacak uygulamaları eleştirmektedir. Yani eleştiri, insanı kendi doğasına döndürmek için hayatının her detayına girmiş, ruhuna zarar verebilecek her şeyi reddetmiştir. Toplumları birbirinden ayıran en önemli şeylerden biri, insan bilincidir. Bu bilinç, ilerleme, birlik ve beraberlik hedefi doğrultusunda toplumun yaşadığı olumsuzluklardan kurtulmasının en temel itici gücüdür. Dolayısıyla toplumun politik, sosyal ve ekonomik kısıtlamalardan kurtulması için ilgili bilincin sistematik yollar ve araçlarla oluşturulması gerekmektedir. Edebî eleştiri, yazarların özgürlük, toplumsal eşitlik ve diğer ahlaki değerlere olan inançlarını dile getirdikleri, toplumun zihnine en yakın araçtır. Eleştiride şiirleri kullanmada ön plan çıkan şairlerden biri siyasetin, bağlılığın ve alaycılığın şairi olan Ahmet Matar’dır. Ahmet Matar, eserlerini siyaseti kırbaçlayacak şekilde sunmuş, toplumun kusurlarını eleştirel ve komik bir dille göstermiş, olumsuzluklara ışık tutarak toplumun bunları düzeltip aşabilmesini amaçlamıştır. Şiirlerinde birey ve toplum düzeyinden devlet ve Arap dünyasına kadar özgürlüğe ve bağımlılıktan kurtulmaya yoğunlaşmıştır. Ona göre eleştiri, devlet politikacıları veya diğerleri, sınırı aşan herkese yönelttiği bir silahtır. Şiirleri, herkesin anlayabileceği seviyede basitliğiyle öne çıkan Matar, şiirleriyle topluma ulaşmış, hatta şairlere ve devrimcilere örnek olmuştur. Edebî fikirleri ile her ortamda yer alan Matar’ın, realist bir şair olduğu, kendi gerçekliğini tüm dürüstlüğüyle, süslemeden ve tahrif etmeden aktardığı görülmektedir. Özgürlük olgusu onu eleştiri şiirleri yazmaya iten ilk etkendir. Aynı şekilde o, toplumları yozlaştıracak, uçuruma sürükleyecek her türlü kusurdan vazgeçme davasına kendini adadığı için bağlılık şairlerinden biri olarak kabul edilir. Onun şiirleri incelendiğinde şiirlerinin her birinin şairin ya da halkın geçirdiği bir aşamayı ifade eden bir hikâye içerdiği görülmektedir. Şiirleri tarihi olayları, zihinleri düşünmeye yönlendiren eleştirel bir edebi formda sunmakta; problem olarak gördüğü ve çözüme kavuşmasını hedeflediği bütün olumsuzlukları mercek altına almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Şiir, Ahmed Matar, Edebi Eleştiri, Ekoller

Kaynakça

• Abbas Hıdır, el-Vakıîyye fi’l-edeb, (Bağdat, Daru’l-Cumhuriyye, 1967).
• Abdülaziz Atik, Tarihu’n-nakdi’l-Arabî inde’l-Arab, (Beyrut: Daru’n-Nahzati’l-Arabiyye, 1972), 2. Bsk.
• Abdülcebbar Nurî, Şairu’l-menfa ve’l-lahzatü’l-harika, (Stokholm: el-Hizbü’ş-Şüyuî el-Irakî, 12 Haziran 2020), https://www.iraqicp.com/index.php/sections/literature/37770-2020-06-12-19-
• Ahmed Ebu Hakke, el-İltizam fi’ş-şiiri’l-Arabî, (Beyrut: Daru’l-İlmi li’l-Melayîn, 1979).
• Ahmed eş-Şayib, Usuli’n-nakdi’l-Arabî, (Kahire: Mektebetü’n-Nahdati’l-Mısriyye, 1994), 10. Bsk.
• Ahmed İbrahim, eş-Şairi’l-Menfi, Sase Post, 08 Haziran 2017, https://www.sasapost.com/opinion/ahmed-matar/
• Ahmed Matar, el-Mevsu‘atü’ş-Şiriyye, (Beyrut: Daru’l-Hürriye, 2011), 1. Bsk.
• Ahmed Matar, https://ar.wikipedia.org/wik
• Ahmed Matar, https://ar.wikipedia.org/wik
• Ebü’l-Bekā el-Kefevî, Eyyüb b. Musa el-Hüseynî el-Kırımî, el-Külliyyât: Mucem fi’l-mustalahat ve’l-furukı’l-lugaviyye, thk. Adnan Derviş, Muhammed el-Mısrî, (Beyrut: Müessestü’r-Risale, 1419/1998).
• ed-Divan, Mevsu‘atü’ş-şiri’l-Arabî, Irak, https://www.aldiwan.net/poem16276.html
• el-Ceride, “en-Nemle ve’l-fiil”, sy. 4732, Kuveyt, 02.06.2007. https://www.aljarida.com/articles/1461741795499684800/
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. el-Ezher el-Herevî, Tehẕîbü’l-luġa, thk. Muhammed Ivaz Murib, (Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 2001), 1. Bsk.
• el-Fârâbî, Ebû İbrâhîm İshâk b. İbrâhîm b. el-Hüseyn, Mucemu Divani’l-Arab, thk. Ahmed Muhtar Ömer, (Kahire: Müessestü Daru’ş-Şab, 1424/2003).
• el-Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm el-Basrî, Kitabü’l-ayn, thk. Mehdî el-Mahzumî, İbrahim es-Samerrâî, (Beyrut: Dar ve Mektebetü’l-Hilal, ts.).
• el-Merzübânî, Ebû Ubeydillâh Muhammed b. İmrân b. Mûsâ el-Horasânî el-Bağdâdî, el-Müveşşaḥ fi meâhizi’l-ulema ale’ş-Şu‘ara, thk. Muhammed Hüseyn Şemseddin, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995).
• el-Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd el-Ezdî es-Sümâlî, el-Kâmil fi’l-luġa ve’l-edeb, thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim, (Kahire: Daru’l-Fikri’l-Arabî, 1997), 3. Bsk.
• el-Müeyyed el-Alevî, Yahya b. Hamza b. Ali b. İbrahim el-Hüseynî et-Talibî, et-Tıraz li esrari’l-belage ve ulumi hakaiki’l-icaz, (Beyrut: el-Mektebetü’l-Unsuriyye, 1423), 1. Bsk.
• Enrique Anderson Imbert, Menahicü’n-nakdi’l-edebî, çev. et-Tahir Ahmed Mekkî, (Kahire: Mektebetü’l-Adâb, 1991).
• er-Reşid, Bu Şeîr, el-Vakıa ve teyyaratüha fi’l-adâbi’s-serdiyye el-Urubiyye, (Dımaşk: el-Ahalî, 1996), 1. Bsk.
• Faysal Derrac, Said Yaktîn, Afaku nakdi Arabiyin muasır, (Beyrut: Daru’l-Fikri’l-Muarsır, ts.), 1. Bsk.
• Hanna el-Fahûrî, el-Cami fi tarihi’l-edebi’l-Arab: el-Edebü’l-kadim, (Beyrut: Daru’l-Cîl, 1986), 1. Bsk.
• İbn Faris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ, Muʿcemü meḳāyîsi’l-luġa, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, (Beyrut: Daru’l-Fikr, 1399/1979).
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Ahmed, el-Meṭâlibü’l-ʿâliye bi-zevâʾidi’l-mesânîdi’s̱-s̱emâniye, thk. Heyet, (Rıyad: Daru’l-Asıme, 2000), 1. Bsk.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî el-Ensârî er-Rüveyfiî, Lisânü’l-Arab, (Beyrut: Dâru Sâder, 1414/1993), 3. Bsk.
• Mecelletü’l-Hades, “Lika maa Ahmed Matar, 15.08.2008”, sy. 384, http://fmuneef.blogspot.com/2014/08/blog-post_27.html
• Muhammed Guneymî Hilal, en-Nakdü’l-edebîyi’l-hadis, (Kahire: Nahzatü Mısır, 1997).
• Mustafa Abdurrahman İbrahim, Fi’n-nakdi’l-edebîyi’l-kadim inde’l-Arab, (Kahire: Mekke li’t-Tabae, 1998).
• Müntedeyatü’l-Üstad adlı İnternet Sitesi: https://www.profvb.com/vb/t163919.html
• Nesib Neşavî, el-Medarisü’l-edebiyye fi’ş-şiri’l-Arabîyi’l-muasır, (Dımaşk: yay. Yok, 1980).
• Ömer Hasan el-Amirî, el-İltizam fi’ş-şiri’l-Arabî el-hadis Abdülvehhab el-Beyatî ünmuzecen, (Kuveyt: el-Külliyetü’l-Kanun el-Kuveytiyye el-Amme, ts.).
• Şihâbüddîn en-Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdilvehhâb b. Muhammed b. Abdüddaim el-Bekrî et-Teymî el-Kureşî, Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb, (Kahire: Daru’l-Kütüb ve’l-Vesaikı’l-Kavmiyye, 1423), 1. Bsk.
• Taha Ahmed İbrahim, Tarihu’n-nakdi’l-edebî inde’l-Arab min asri’l-Cahilî ila’l-karni’r-rabi el-hicrî, (Kahire: Matbaatü Lecneti’t-Telif ve’t-Tercüme, 1937).
• Vuheybe Mecdî, Kamil Mühendis, Mucemu mustalahatı’l-Arabiyye fi’l-luga ve’l-edeb, (Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1984), 2. Bsk.
• Yasin el-Eyyübî, Mezâhibü’l-edebi’l-âlem ve inikasati’l-klasikiyye er-romantikiyye el-vakıîyye, (Beyrut: Daru’l-İlmi li’l-Melayîn, 1994), 2. Bsk.