Bakire Meryem ve Tanrısal Hamileliği: Yunan Mitolojisi ile Karşılaştırma ve Filolojik İnceleme

Yıl 2024, , 194 - 216, 28.06.2024

Hilal Çifci İsmail Taşpınar

https://doi.org/10.59932/burdurilahiyat.1476435

Öz

Hıristiyan teolojisinin temelini oluşturan İsa’nın dünyaya gelmesi, inanç sisteminin yapı taşlarından biridir. Bununla birlikte onun dünyaya gelişiyle annesi Meryem de ön plana çıkmak durumunda kalmış ve böylece teolojide Meryem’e de yer verilmiştir. Günümüzdeki Meryem inancının oluşmasında Hıristiyanlığın ilk yıllarındaki hem kanonik hem de apokrif metinlerin etkileri görülür. Zira kanonik metinler Meryem hakkında oldukça az bilgi verir. Diğer metinler her ne kadar Meryem hakkında bilgi verse de merkezde onun İsa’ya bakire hamileliği ve İsa’nın doğumu üzerine inşa edilmiştir. Meryem’in en büyük özelliği tanrısal bir yolla bakire olarak hamile kalmasıdır. Onun bakireliği hususunda metinler, akıllarda soru kalmayacak şekilde bir anlatım sergilemiştir. Meryem doğumundan itibaren hamile kalma aşamasına kadar oldukça korunaklı bir şekilde büyümüş ve ardından tanrısal bir hamilelik süreci yaşamıştır. Meryem metinlerde hamileliğinde herhangi bir erkeğin etkisinin olup olmadığına dair masumiyet testine tabi tutulur. Ayrıca Meryem’in doğum sırasında ve sonrasında da bakireliğini koruduğuna dikkat çekilir. Dolayısıyla bu konu hem kristioloji hem de mariyolojinin önemli bir yerini işgal etmiş, Hıristiyanlar arasında tartışmalara ve ayrışmalara da neden olmuştur. Meryem’in bakire doğumuyla ilgili benzer temalar diğer dinlerde ve kültürlerde de görülebilmekle birlikte Hıristiyanlığın özellikle Hellenistik kültür ve Roma imparatorluğunda ortaya çıkması ve aynı zamanda İsa’nın Yahudi toplumunun içinden doğmuş olmasından dolayı mukayese için Yunan paganizmi ve Yahudilikteki hamileliklerde tanrısal müdahalenin ne derece olduğuna bakılması gerekli görülmüştür. Meryem’in bakireliğine vurgu yapılması sebebiyle Yunan ve Yahudi toplumuna bakıldığında onlarda dini ve kültürel açıdan bakireliğin ciddi bir önem taşıdığı görülmüştür. Özellikle kanonik İncillerdeki Meryem’in bakireliğine vurgu ve olayların anlatım şeklinin yanında kullanılan kavramlarla da bu hususun altı çizilmiştir. Bununla birlikte Matta İncili Yahudilikle hem bağını sürdürmek hem de Eski Ahit’te söylenen kehanetin gerçekleştiğini göstermek amaçlı İsa’nın doğumunu anlatırken Yeşaya 7:14’ten alıntı yapmıştır. Ancak yaptığı bu alıntıda kullanılan bakire kelimesi tartışmalara neden olmuştur. Bu sebeple hem Yeşaya’da kullanılan almah kavramı hem de Matta’nın Eski Yunanca olması sebebiyle Yunancadaki parthenos kavramları filolojik açıdan incelenmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada tanrısal hamilelik ve bakire doğum meselesinin işlenen tema açısından Yunan paganizmi ve özelde Eski Ahit olmak üzere Yahudilik ile nasıl bir ilişki içinde olduğu ve Meryem’i tanımlamak için kullanılan bakire kelimesinin filolojik açıdan durumu ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Meryem, İsa, Bakire, Yunan Mitolojisi, Kadın

Virgin Mary and Her Divine Pregnancy: Comparison with Greek Mythology and Philological Analysis

Öz

The birth of Jesus, which forms the basis of Christian theology, is one of the building blocks of the belief system. However, with his birth, his mother Mary also came to the fore, and thus Mary was also included in theology. The influence of both canonical and apocryphal texts from the early years of Christianity is seen in the formation of today's belief in Mary. Because canonical texts give very little information about Mary. Although other texts provide information about Mary, their focus is on the virgin pregnancy and birth of Jesus. The most important feature of Mary is that she became pregnant as a virgin by a divine means. The texts presented a narrative about her virginity in such a way that there was no question left in mind. Therefore, Mary grew up in a very sheltered manner from her birth until she became pregnant, and then the divine pregnancy took place. She is subjected to an innocence test to see if any man had any influence on her pregnancy. It is also noted that Mary preserved her virginity during and after birth. Therefore, this issue has occupied an important place in both Christiology and Mariology and has caused debates and divisions among Christians. Although similar themes regarding the virgin birth of Mary can be seen in other religions and cultures, since Christianity emerged especially in the Hellenistic culture and the Roman Empire and also emerged from the Jewish society, it was deemed necessary to look at the degree of divine intervention in pregnancies in Greek paganism and Judaism for comparison. Due to the emphasis on Mary's virginity, when we look at the Greek and Jewish societies, it is seen that virginity has serious religious and cultural importance. Especially the emphasis on Mary's virginity in the canonical Gospels is underlined by the concepts used as well as the way the events are narrated. However, in order to maintain the connection of the Gospel of Matthew with Judaism and to show that the prophecy spoken in the Old Testament came true, he quoted Isaiah 7:14 when describing the birth of Jesus. However, the word virgin used in this quote causes controversy. Thus, both the almah concept used in Isaiah and the parthenos concepts in Greek, since Matthew is Ancient Greek, were examined from a philological perspective. Therefore, in this study, the issue of divine pregnancy and virgin birth will be discussed in terms of the relationship between Greek paganism and Judaism, especially the Old Testament, and the philological relationship of the word virgin used to describe Mary.

Anahtar Kelimeler

Mary, Jesus, Virgin, Greek Mythology, Woman

Kaynakça

• Alıcı, Mustafa. “Kur’an-I Kerim ve Katolik Meryem Teolojisi (Mariology ve Kur’an-ı Kerim)”. AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 4/9 (01 Mayıs 2016), 103-115.
• Apollodoros. Bibliotheka: Yunan Mitolojisi. çev. N. Nirven. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2017.
• Ayşe Gül, Akalın. “Eskiçağda Grek Kadının Toplumsal Yaşantısı”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 21/33 (2003), 1.
• Bauer, Walter. A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature. ed. F.W. Danker. The University of Chicago Press, 2001.
• Childs, Brevard S. Isaiah. , Louisville: Westminster John Knox Press, 2001.
• Clement of Alexandria. The Exhortation to the Greeks (Protrepticus). çev. G. W. Butterworth. Chambridge: Harvard University Press, 1960.
• Çiçek, Rumeysa. “Erken Dönem Hıristiyan Teolojisinde Meryem”. Dinler Tarihi 1/1 (Nisan 2024), 105-131.
• Da Bahat, “The Herodian Temple”, The Chambridge History of Judaism, Vol. III, Ed. William Horbury, D. Davides, John Sturdy. Chambridge: Chambridge University Press, 2000.
• Demirtaş, Dücane. “I. Yüzyıl Yahudi Toplumunun Bakirelik ve Mesih İnancı Bağlamında Tarihsel İsa Üzerine Dini Pragmatik Bir Yaklaşım”, Din ve Felsefe Araştırmaları, 2/3 (Haziran 2019), 43-61.
• Diodorus of Sicily. Library of History (Bibliothekes Historikes). çev. C. H. Oldfather. Cambridge: Harvard University Press, 1967.
• Drijvers, Han J. W. “Virginity”. The Encyclopedia of Religions (second edition). ed. Jones Lindsay. 9606-9609. New York: Macmillian, 1987.
• Ehrman, Bart D. İncil Nasıl Değiştirildi? İncil’i Kimin ve Neden Değiştirdiğinin Ardında Yatan Hikaye. çev. Özlem Toprak. İstanbul: Truva Yayınları, 2007.
• Ehrman, Bart D. Lost Scriptures: Books that did not make it into the New Testament. Oxford: Oxford University Press, 2005.
• Ehrman, Bart D. The New Testament a Historical Introduction to the Early Christian Writings. New York: Oxford University Press, 2000.
• Eliade, Mircea. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. çev. A. Berktay. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2003. Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1978.
• Euripides. Bakkhalar. çev. S. Eyüboğlu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Gambero, Luigi. Mary and The Fathers of Church: The Belessed Virgin Mary in Patristic Thought. çev. Thomas Buffer. San Francisco: Ignatus Press, 1999.
• Gündüz, Şinasi. Pavlus Hıristiyanlığın Mimarı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004.
• Harman, Ömer Faruk. “İsa”. TDV İslam Ansiklopedisi. 22/465-472. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Harman, Ömer Faruk. “Meryem”. TDV İslam Ansiklopedisi. 236-242. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
• Hesiodos. Theogonia ve İşler ve Günler, Hesiodos Eseri ve Kaynakları. çev. S. Eyuboğlu - A. Erhat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1977.
• Homeros. İlyada. çev. A. Erhat - A. Kadir. İstanbul: Can Yayınları, 2008.
• Iwersen, Julia. “Virgin Goddess”. The Encyclopedia of Religions (second edition). ed. Jones Lindsay. XIV/9601-9606. New York: Macmillian, 2005.
• Jackson, A. V. Williams. Zoroaster: The Prophet of Ancient Iran. Londra: Macmillan &Co. Ltd., 1899.
• Jauregui, Miguel Herrero. Orphism and Christianity in Late Antiquity. Berlin: De Gruyter, 2010.
• Kazancı, Tülay. “Lekesiz Gebelik: Meryem’in Saflığının Teolojik Ve Sanatsal Betimi”. Sanat Tarihi Yıllığı 22 (Aralık 2013), 101-122.
• Kurt, Maksude. Tanrıça Kültü ve Hıristiyanlık’taki Meryem Figürüne Etkileri. SBE, Dinler Tarihi ABD: Rize Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Lachs, Samuel T. A Rabbinic Commentary on the New Testament: the Gospels of Matthew, Mark and Luke. KTAV Publishing House, 1987.
• Lattey, Cuthbert. “The Term ‘Almah’ in is. 7:14”. The Chatholic Biblical Quarterly 9/1 (1947), 89-95.
• Maarten J. J. Menken. “The Textual Form of the Quotation from Isaiah 7:14 in Matthew 1:23”. Novum Testamentum 43/2 (2001), 144-160.
• Nonnos. Dionysiaca. çev. W. H. D. Rouse. Cambridge: Harvard University Press, 1940.
• Özerdim, Muhaddere N. Taoizm: Lao-Tzu. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1946.
• Özkan, Elif Burcu. “Yasalar ve Gelenekler Işığında Arkaik ve Klasik Dönem Yunan ve Cumhuriyet Dönemi Romalı Kadınların Aile Hayatı”. İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi 2 (2017), 1-25.
• Patsch, Joseph. Our Lady in the Gospels. London: The Newman Press, 1958.
• Paul, Shalom M. “Virgin, Virginity”. Encyclopedia Judaica. 22/539-541. Macmillan Reference USA, 2006.
• Pausanias. Description of Greece. çev. W. H. S. Jones. Cambridge: Harvard University Press, 1898.
• Perroy, Louis. The Humble Virgin Mary: Thoughts on the Mysteries of her Life. London: Burns, Oates & Vashbourne Ltd., 1935.
• Pomeroy, Sarah B. Goddesses, Whores, Wives, and Slaves: Women in Classical Antiquity. New York: Schocken Books, 1975.
• Ruben, Walter. Buddhizm Tarihi. çev. Abidin İtil. Ankara: Ankara Üni. DTCF Yayımları, 1947.
• Saldarini, Anthony. “Matthew”. Eerdmans Commentary on the Bible. ed. James D.G. Dunn - John Rogerson. 1000-1063. Cambridge: Eerdmans Publishing, 2003.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Diğer İnciller (Apokrif İnciller)(Yeni Bulunan Belgeler İlave Edilerek Güncellenmiş̧ Metinler ve Tarihi Bilgiler). Isparta: Fakülte Kitabevi, 2009.
• Tümer, Günay. Hıristiyanlıkta ve İslam’da Hz. Meryem. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2021.
• Uslu, Laleş. Antik Yunan’da Kadın Betimlemeleri ve Kadının Sosyal Statüsü. Erzurum: Atatürk Üniversitesi SBE, Arkeoloji ABD, Doktora Tezi, 2018.
• Uzunel, Ömer. Mithra ve Mithraizm: Düalist Pagan Sembolizmi Işığında. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2023.
• Wansbrough, Henry. “st. Matthew”. A New Catholic Commentary on Holy Scripture. ed. C. Reginal - D. D. Fuller. 902-953. Nashville: Nelson, 1975.
• Work of God. “Apocriphal Gospels”. Erişim 25 Haziran 2024. https://www.theworkofgod.org/Aparitns/PevglJms.htm
• New Advent. “Concerning Virginity (Ambrose) Book I”. Erişim 25 Haziran 2024. https://www.newadvent.org/fathers/34071.htm.
• Antik eserlerin Eski Yunancaları: Perseus Digital Library. “Perseus Collection Greek and Roman Materials. Erişim 24 Haziran 2024. http://www.perseus.tufts.edu/hopper/collection?collection=Perseus:collection:Greco-Roman Logeion. Erişim 24 Haziran 2024. https://logeion.uchicago.edu/λογεῖον
• Perseus Digital Library. “Greek Word Study Tool”. Erişim 24 Haziran 2024. https://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph