Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde Bulunan Bazı Doğal Bitki Taksonlarının Süs Bitkisi Kullanım Potansiyelinin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 34 Sayı: Özel Sayı, 269 - 290, 30.09.2020

Şahin Çimen , Aysel Ulus

Öz

Yerleşik hayata geçiş ile başlayıp şehir yaşamı ile devam eden süreçte kırlardan kentlere göç eden günümüz insanı, geçmişte kırsal peyzajlarda görmüş olduğu erken baharda çiçeklenen geofitler ile başlayan ve geç sonbahara kadar çiçekte kalan karanfiller ile son bulan renk cümbüşüne her geçen gün daha fazla özlem duymaktadır. Özellikle büyük şehirlerin landmark noktalarında yapılan peyzaj düzenlemelerinde, her yıl aynı dönemlerde aynı çiçekler ile yapılan monoton bitkilendirmeler, insanların ilgisini çekmemektedir. Hâlbuki ülkemizin içinde bulunduğu iklim kuşağı, birçok doğal bitki türünün birlikte yaşamasına imkân sunmaktadır. Su kısıtının kendisini iyice hissettirdiği günümüz kentsel peyzaj bitkilendirmelerinde, estetik kadar çok hedeflenen; en az bakım ile yaşamını uzun yıllar sürdürebilen bitkisel mekânların oluşturulabilmesidir. Bu bağlamda Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde doğal olarak yetişen ve süs bitkisi olma potansiyeline sahip 37 takson (4’ü endemik) üzerinde araştırmalar yapılmıştır. Bu materyallerden ülkemizin bulunduğu kuşakta yaşanması muhtemel kuraklığa dayanıklı türlerin tespit edilmesinin yanında bitki türlerinin peyzajda kullanımına etki eden çiçek (renk, boyut, çiçeklenme dönemi vb.), yaprak ve hayat formları tek tek tespit edilerek fotoğrafları çekilmiştir. Bunlara ilişkin çizelgeler oluşturulmuş ve bitkilerin peyzajda öne çıkan unsurları gözetilerek, kentsel açık-yeşil alanlarda kullanımına ilişkin önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Milli Botanik Bahçesi, doğal bitkiler, flora, süs bitkileri

The Determination of Ornamental Plant Use Potentials of Some Natural Plant Taxa that are Located in The National Botanical Garden of Turkey

Öz

Starting with the transition to settled life and continued with urban life, migrating from rural areas to cities, people miss to see the flowering geophytes in the early spring longing for the carnations remaining in the flowers until autumn more and more. Especially in landscaping at the landmark points of big cities, the same monotonous plantings made with the same flowers during the sameperiod of the year are away from people's interest and it creates concrete effect in human. However, the temperature zone in which our country is located allows many plant species to live together. In today's urban landscape planting, where the water constraint makes itself felt, it is targeted as much as aesthetics; it is the creation of herbal spaces that can last for many years with minimum maintenance. In this context, scientific investigations has been made on 37 plant taxa (4 of which are endemic) which have the potential to be ornamental plants that are naturally grown in the Turkey National Botanical Garden. Of these materials, on behalf of identification of drought resistant species to prevent from drougt in our climate zone, affecting the use of plant species in landscaping; flower (color, size, flowering period and such), leaf and life forms were determined one by one and photographed. Tables related to these plants have been created and suggestions have been made regarding the use of plants in urban open green areas by considering the prominent elements of the landscape.

Anahtar Kelimeler

Ornamental plants, natural plants, flora, The National Botanical Garden of Turkey

Kaynakça

• Akaydın, G. (1996). Ankara Şehir Florası. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akaydın, G. (2011). Hacettepe Üniversitesi Beytepe Bitkileri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi.
• Arslan, M., and Ekren, E. (2018). Mythos and Opportunities of Usage in Landscape Architecture of Some Medicinal and Aromatic Plants Naturally Growing in Turkey. Lokman Hekim Dergisi, 8(3), 172-184.
• Aydoğdu, H. (2018). High Line Park’ın Peyzaj Tasarım Prensipleri Açısından İrdelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Çimen, Ş. (2019). Türkiye Milli Botanik Bahçesi Biyotopları Üzerine Araştırmalar. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Davis, P.H. (1965-1985). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Volume 1-9. Edinburg University Press.
• Davis, P.H. ve diğerleri (1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Volume 10. Edinburg University Press.
• Deniz, B. ve Şirin, U. (2005). Samson Dağı Doğal Bitki Örtüsünün Otsu Karakterdeki Bazı Örneklerinden Peyzaj Mimarlığı Uygulamalarında Yararlanma Olanaklarının İrdelenmesi. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2), 5-12.
• Deniz, M. U. ve Yazgan, M. E. (2016). Kalecik İlçe’si Doğal Bitki Örtüsündeki Fitoterapik Bitkilerin Yörenin Peyzaj Mimarlığında Değerlendirilme Olanakları. IV. Süs Bitkileri Kongresi (s. 129-135). Antalya: Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü.
• Eroğlu, E. ve Acar, C. (2009). Trabzon ve Yakın Çevresi Bazı Yayla Alanlarındaki Alpin Bitkiler ve Peyzaj Mimarlıgı Çalısmalarında Kullanım Potansiyelleri. Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 5(1), 42-59.
• Erzurumlu, G. S. and Savran, A. (2019). Using Indigenous Plant Species Ranging on The Campus Area of Ömer Halisdemir University in Landscape Design Works. Erzincan University Journal of Science and Technology, 12(1), 25-37.
• Güçlü, K. (1988). Erzurumda Doğal Olarak Yetişen Bazı Bitkilerin Taş ve Kaya Bahçeleri İle Kuru Duvarlarda Kullanılmaları Üzerinde Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(1-4), 35-49.
• Güner, A. ve diğerleri (2000). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Volume 11 Edinburg University Press.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M.T., (edlr.), (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.
• Haspolat, G., Şenel, Ü., Gökkür, S. ve Kesici, A. (2016). Türkiye Süs Bitkileri Genetik Kaynakları. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26(2), 51-64.
• Hazar, D. ve Baktır, İ. (2016). Türk Karanfilinin Referansı: Antalya Karanfil Yetiştiriciliğinin Dünü, Bugünü ve Yarını. VI. Süs Bitkileri Kongresi (s. 43-51). Antalya: Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü.
• Kaya, A. S., Karagüzel, Ö., Aydinşakir, K., Kazaz, S. ve Özçelik, A. (2012). Türkiye'de Doğal Olarak Yetişen Bazı Gypsophila (Gysophila sp.) Türlerinin Süs Bitkisi Olarak Kullanım Olanakları. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 29(1), 37-47.
• Kesici, A., Haspolat, G. ve Oğuz, B. (2010). Ülkemiz Florasında Doğal Olarak Yayılış Gösteren Süs Bitkilerinin SurveyToplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20(2), 89-95.
• Kılıçaslan, N. ve Dönmez, Ş. (2016). Göller bölgesinde doğal olarak yetişen soğanlı bitkilerin peyzaj mimarlığında kullanımı. Türkiye Ormancılık Dergisi, 17(1), 73-82.
• McHarg, I. L. (1969). Design with Nature. New York: Natural History Press.
• Oudolf, P. ve Kingsbury, N. (2013). Planting A New Perspective. Portland: Timber Press, Inc.
• Oudolf, P. ve Darke, R. (2017). Gardens of the High Line. Portland: Timber Press, Inc.
• Oudolf, P. ve Gerritsen, H. (2019). Planting the Natural Garden. Portland: Timber Press, Inc.
• Özdemir, A., ve Çiçek, M. (2017). Honaz Dağı (Denizli) ve Çevresinde Doğal Yayılış Gösteren Bazı Otsu Bitki Türlerinin Süs Bitkisi Olarak Kullanım Olanağı Üzerine Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi, 44(1), 31-49.
• Özhancı, E. and Yılmaz, H. (2018). Sensitivity Analysis in Landscape Ecological Planning;the Sample of Bayburt. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(2), 77-98.
• Sarı, D. ve Acar, C. (2015). Alpin kayalık habitatlardaki doğal bitki taksonlarının bitkisel tasarımlardaki fonksiyonları bakımından değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 16(2), 144-163.
• Sarı, D. ve Acar, C. (2016). Hatila Vadisi Milli Parkı Kayalık Habitat Bitkilerinin Peyzaj Tasarımında Kullanım Potansiyelleri. IV. Süs Bitkileri Kongresi (s. 74-80). Antalya: Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü.
• Tülek, B. ve Barış, M. E. (2014). Kent içi ve Yakın Çevresindeki Su Kıyısı Rekreasyon Alanlarının Ekolojik Kriterler Açısından Değerlendirilmesi: Mavi Göl Örneği. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 28(2), 13-26.
• Türkiye Tohum Gen Bankası. (2014). Ulusal Dijital Herbaryum Veritabanı, 5 Ocak 2014 tarihinde http://herbaryum.tagem.gov.tr/ResimSayfasi2.aspx?Id=22988 adresinden erişildi.
• Yalçınalp, E. (2016). Peyzaj Mimarları için NewYork Kent Rehberi. Plant Peyzaj ve Süs Bitkileri Dergisi, 19(1), 98-110.
• Yılmaz, H. ve Yılmaz, H. (2009). Karayolu Şevlerinde Doğal Olarak Yetişen Odunsu Bitkilerin Kullanım Alanlarının İrdelenmesi; Erzurum-Uzundere Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A(1), 101-111.
• Zencirkıran, M., Eraslan, E., Çetiner, S., Görür, A., O, D. T. ve Çelik, B. H. (2017). Ballıkayalar ve Beşkayalar (Kocaeli) Tabiat Parkları Peyzaj ve Rekreasyon Değerleri Üzerine Bir Araştırma. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31(2), 157-175.