Analysis of Multi-Year Land Use/Cover Change in the Uludag National Park within a GIS

Yıl 2021, Cilt: 35 Sayı: 1, 119 - 144, 01.06.2021

Gökhan Özsoy

Öz

The aim of this research is to determine the current land use/cover status of the Uludag National
Parklands, which is hosting the most popular ski center of the country and world-renowned for its natural beauty, and to investigate the possible land use/cover changes over the years. For this purpose, a time-series satellite data, between 1985-2019 (34 years), was used, a database belonging to the study area was established, and all data obtained were analyzed in GIS. According to results, urbanization and severe erosion surfaces increased in the ski center and its close surroundings along with a decrease in vegetation. In addition, a reduction of water surfaces and an increase in bare rock surfaces were detected in the areas near the summit. It was computed that the area covered by bare rock, settlement, and severe erosion surfaces in the Uludag National Parklands were increased from 1019.6 ha (7.8%) to 1730.7 ha (13.3%) over a 34-year period. In the same studied period, alpine meadows covering 18.7% and 2435.2 ha of land were declined to 2163.6 ha with 16.6%. One of the critical outputs of the study is related to the current status of natural forest areas. According to 1985 data, while dense natural forests were covered 43.5% (5668.1 ha) of the entire National Parklands, this rate was increased to 44.2% (5759.2 ha) according to 2019 data. Besides, it was discovered that vegetation was becoming slightly dense in some high and sloped areas where there was little / no human impact due to transportation difficulties. According to the results of this study, natural vegetation in Uludag may become denser and greener over time when the social impact is brought under control and with the necessary erosion prevention activities.

Anahtar Kelimeler

Uludag National Park, geographic information systems, remote sensing, NDVI, land use/cover

Uludağ Milli Parkında Çok Yıllık Arazi Kullanım/Örtü Değişiminin CBS İçinde Analizi

Öz

Bu çalışma ile Türkiye'nin en popüler kayak merkezine ev sahipliği yapan ve doğal güzellikleri bakımından
dünyaca tanınan Uludağ Milli Parkı arazilerinin güncel arazi kullanım/örtü durumunun haritalandırılması ve
yıllar içindeki olası değişimlerin coğrafi bilgi sistemi içinde tespit edilmesi amaçlanmıştır. Buna yönelik bölgeyi kapsayan, 1985-2019 yılları arası (34 yıllık) çok bantlı uydu verileri kullanılmış, çalışma alanına ait bir veri tabanı kurulmuş ve elde edilen tüm veriler CBS içinde analiz edilmiştir. Sonuçlara göre, Uludağ Milli Parkı
sınırları içinde bulunan kayak merkezi ve yakın çevresinde kentleşme ve erozyon izlerinde artış ile beraber
vejetasyonda azalma belirlenmiştir. Buna ek olarak zirveye yakın kesimlerde su yüzeylerinde azalma ve çıplak kaya yüzeylerinde artış saptanmıştır. Ayrıca, yıllar içinde şiddetli erozyon yüzeyleri alansal miktarının da arttığı belirlenmiştir. Bu çalışma ile Uludağ Milli Parkı arazilerindeki çıplak kaya, yerleşim ve şiddetli erozyon yüzeylerinin kapladığı alan, 34 yıllık süreçte 1019,6 ha (% 7,8) alandan 1730,7 ha (% 13,3) alana yükseldiği bulunmuştur. Aynı süre içinde, % 18,7 oran ve 2435,2 ha alan kaplayan alpin çayırların ise % 16,6 oran ile 2163,6 ha alana gerilediği tespit edilmiştir. Çalışmanın önemli çıktılarından birisi de doğal ormanlık alanların güncel durumu ile ilgilidir. Bu çalışmada üretilen 1985 yılı verilerine göre, doğal yoğun ormanlar tüm Milli Park arazilerinin % 43,5’ini (5668,1 ha) kaplarken, 2019 yılı için bu oran % 44,2’ye (5759,2 ha) yükselmiştir. Buna ek olarak bazı alanlarda çalı ve fundalık arazilerin de yoğunlaştığı belirlenmiştir. İnsan etkisinin hiç/çok az olduğu, ulaşılması çok zor olan bazı yüksek ve eğimli bölgelerde veya kontrolün sağlanabildiği ormanlık
kısımlarda yer alan bitki örtüsünde, incelenen zaman içinde, vejetasyonda az da olsa yoğunlaşma gerçekleştiği tespit edilmiştir. Bu çalışma sonuçlarına göre, insan etkisi kontrol altına alındığında ve gerekli erozyon önleme faaliyetleri ile Uludağ’da zamanla doğal bitki örtüsünün daha da yoğunlaşacağı ve yeşereceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Uludağ Milli Parkı, coğrafi bilgi sistemi, uzaktan algılama, NDVI, arazi kullanım/örtü

Kaynakça

• Aksoy, E. and Özsoy, G. 2002. Investigation of multi-temporal land use/cover and shoreline changes of the Uluabat lake Ramsar site using RS and GIS. International Conference on Sustainable Land Use and Management, 10-13 June 2002, Çanakkale-Turkey. p.318-325.
• Aksoy, E. ve Özsoy, G. 2004. Uzaktan algılama ve CBS teknikleri kullanılarak Uludağ Üniversitesi Yerleşkesi arazilerinde arazi kullanım haritalaması. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(1): 57-68.
• Aksoy, E. ve Özsoy, G. 2007. Kentleşme ve arazi etkileşimleri: Bursa İli örneği. TMMOB Bursa Kentine Çözümler Sempozyumu, 05-07 Nisan 2007, Bursa. p.23-32.
• Anonim 1995. Bursa İli Arazi Varlığı. T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İl Rapor No: 16, Ankara, 130s + 1:100.000 ölçek Bursa İli Arazi Varlığı ve Arazilerin Tarımsal Kullanıma Uygunluğu Haritası.
• Anonim 2020a. Bursa ekonomik ve sosyal göstergeler. T.C. Bursa Valiliği. 34s. http://www.bursa.gov.tr/ kurumlar/bursa.gov.tr/Bursa.gov/dosyalar/2020yiliEkonomikve-SosyalGostergesi.pdf (Erişim tarihi: 05.06.2020)
• Anonim 2020b. Ülkemizin Milli Parkları (44 Adet) Listesi. T.C. Tarım ve Orman Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Belgeler/Korunan%20Alanlar%20 Listesi/1-M%C4%B0LL%C4%B0%20PARKLAR.pdf (Erişim tarihi: 20.04.2020)
• Anonim 2020c. Uludağ Milli Parkı. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. http://uludag.tabiat.gov.tr/ (Erişim tarihi: 18.06.2020)
• Anonim 2020d. Landsat Missions. Using the USGS Landsat Level-1 Data Product. https://www.usgs.gov/landresources/nli/landsat/using-usgs-landsat-level-1-data-product (Erişim tarihi: 30.06.2020)
• Aşık, B.B. ve Özsoy, G. 2016. Nilüfer Çayı ile sulanan topraklarda ağır metal içeriklerinin belirlenmesi ve ağır metallerin bitkiye taşınım durumunun araştırılması. TUBİTAK TOVAG 114O713 no’lu proje, Ankara, 75s.
• Dirim, M.S., Aksoy, E. and Özsoy, G. 2009. Remote Sensing and GIS Applications For Monitoring MultiTemporal Changes of Natural Resources in Bursa-Turkey. Journal of Biological and Environmental Sciences, 3(8): 53-59.
• DMİ, 2006. Uludağ Meteoroloji İstasyonu çok yıllık ve aylık yağış ve sıcaklık verileri. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, İstasyon no:17676.
• Dorak, S., Aşık, B.B. ve Özsoy, G. 2019. Tarımda Su Kalitesi ve Su Kirliliğinin Önemi: Bursa Nilüfer Çayı Örneği. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(1): 155-166.
• Honnay, O., Piessens, K., Van Landuyt, W., Hermy, M. and Gulinck, H. 2003. Satellite based land use and landscape complexity indices as predictors for regional plant species diversity. Landscape and Urban Planning, 63(4): 241-250.
• Ihlen, V. and Zanter, K. 2019. Landsat 8 (L8) Data Users Handbook, version 5. Department of the Interior U.S. Geological Survey. Earth Resources Observation and Science (EROS) Center, Sioux Falls, South Dakota. 106p.
• Ketin, İ. 1983. Türkiye jeolojisine genel bir bakış. İTÜ Kütp. No: 1259(20-22): 337-341.
• Lillesand, T.M. and Kiefer, R.W. 2000. Remote Sensing and Image Interpretation. Wiley & Sons, Incorporated, Chigago, USA. 457p.
• MGM, 2020. İklim sınıflandırması: Bursa, Uludağ. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü. https://mgm.gov.tr/iklim/iklim-siniflandirmalari.aspx?m=ULUDAG (Erişim tarihi: 01.06.2020)
• Ozsoy, G., Aksoy, E., Dirim, M.S. and Tumsavas, Z. 2012. Determination of Soil Erosion Risk in the Mustafakemalpasa River Basin, Turkey, Using the Revised Universal Soil Loss Equation, Geographic Information System, and Remote Sensing. Environmental Management, 50(4): 679-694.
• Ozsoy, G. and Aksoy, E. 2015a. Prediction of soil loss differences and sediment accumulation at the Nilufer creek watershed, Turkey, using multiyear satellite data in a GIS. Geocarto International, 30(8): 843-857.
• Ozsoy, G. and Aksoy, E. 2015b. Estimation of soil erosion risk within an important agricultural sub-watershed in Bursa, Turkey, in relation to rapid urbanization. Environmental Monitoring and Assessment, 187:419.
• Podmanicky, L., Balázs, K., Belényesi, M., Centeri, Cs., Kristóf, D. and Kohlheb, N. 2011. Modelling soil quality changes in Europe. An impact assessment of land use change on soil quality in Europe. Ecological Indicators, 11(1): 4-15.
• Tian, H., Banger, K., Bo, T. and Dadhwal, V.K. 2014. History of land use in India during 1880–2010: Largescale land transformations reconstructed from satellite data and historical archives. Global and Planetary Change, 121: 78-88.