Nusrat Ekmeklik Buğday Çeşidinde Farklı Azot Dozları ve Ekim Sıklıklarının Tane Verimi, Verim Öğeleri ve Bazı Kalite Özelliklerine Etkileri

Yıl 2022, Cilt: 36 Sayı: 2, 285 - 299, 01.12.2022

Cemal Faruk Yıldız Ramazan Dogan

https://doi.org/10.20479/bursauludagziraat.1073230

Cited By: 2

Öz

Bu araştırma 2020-2021 yetiştirme mevsiminde Bursa Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Araştırma ve
Uygulama Merkezinde yürütülmüştür. Denemede, 3 farklı ekim sıklığı (300 adet m-2, 500 adet m-2 ve 700 adet m-2) ile 4 değişik azot dozu (dekara 0 kg, 8 kg, 16 kg, 24 kg) uygulamıştır. Bu faktörlerin Nusrat ekmeklik buğday çeşidinde tane verimi, bazı verim bileşenleri ve kalite özellikleri üzerine etkileri belirlenmiştir. Ekim sıklıklarındaki artışların, tane sayısı/başak, tane ağırlığı/başak, tane verimi ile sedimantasyon ortalama değerlerine etkileri önemli bulunmuştur. Tohumun bin tanesinin ağırlığı, protein oranı ve glüten oranı ortalamaları üzerine istatistiki anlamda etkisi olmamıştır. Tane verimi 700 adet m-2 ekim sıklığından en yüksek değerde alınmıştır. Uygulanan azot dozunun 16 kg da-1 kadar artmasıyla tane sayısı/başak, tane ağırlığı/başak, bin tane ağırlığı ve birim alan veriminin arttığı saptanmıştır. Çalışmanın sonucuna göre; Bursa şartlarında Nusrat ekmeklik buğday çeşidinde en yüksek tane verimini alabilmek için metrekareye uygulanması gereken en uygun ekim sıklığının ve azotlu gübre miktarının sırasıyla 700 adet m-2 ve dekara 16 kg olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Buğday, tohum sıklığı, azot, verim, kalite

The Effects of Different Nitrogen Doses and Seeding Rate on Grain Yield, Yield Components and Some Quality Characters in Nusrat Bread Wheat Cultivar

Öz

This research was conducted in the Application and Research Center of Faculty of Agriculture,
Uludag University, in a Randomized Split Blocks Design with three replications in 2020-2021 growing season. In the experiment, 3 different seed rates (300 seed m-2, 500 seed m-2 and 700 seed m-2) and 4 different nitrogen doses (0 kg, 8 kg, 16 kg, 24 kg per decare) were applied. The effects of these factors on grain yield, some yield components and quality characteristics of Nusrat bread wheat cultivar were determined. Increases in seed rates had statistically significant effects on the number of seeds/spike, seed weight/spike, seed yield and sedimentation value averages. There was no statistically significant effect on the averages of thousand grain weight, the rate of protein and gluten. Seed yield was taken at the highest value from 700 seed m-2. It was determined that the applied nitrogen dose increased up to 16 kg da-1, increasing the number of grains/spike, grain weight/spike, thousand grain weight and yield per unit area. As a result of the research; It can be said that the optimum seed rate and nitrogen fertilizer amount should be 700 seed m-2 and 16 kg da-1, respectively, in order to get the highest grain yield in Nusrat bread wheat cultivar in Bursa conditions.

Anahtar Kelimeler

Wheat, seeding rate, nitrogen, yield, quality

Kaynakça

• Acer, S. 2004. Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin verim ve kalite özellikleri üzerine farklı sulama zamanları ve azot dozlarının etkisi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 110 s.
• Akıncı, T.D. 2014. Kırik buğdayında (Triticum aestivum L. var. Delfii) farklı ekim sıklığı ekim şekillerinin verim ve bazı verim öğeleri üzerine etkileri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Van, 45s.
• Aksu, T. 2017. Farklı azot ve çiftlik gübre dozlarının ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) verim, kalite ve antioksidan aktivitesi üzerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Altuntaş, A ve Akgün, İ. 2016. Uşak koşullarında kızıltan‐91 buğday çeşidi üzerinde farklı azot dozu ve sıvı gübre uygulamalarının verim ve verim unsurlarına etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt 20, Sayı 3, 496‐503.
• Anonim, 2021. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü.
• Arabacı, O. ve Konak, C. 1999. Büyük Menderes Havzasına uyumlu ekmeklik ve makarnalık buğdaylarda farklı bitki sıklıklarının verim ve verim komponentleri üzerine etkisi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt 1, Genel ve Tahıllar, 180- 185, Adana.
• Arısoy, R. Z., Kaya, Y., Taner, A., Çeri, S., ve Gültekin, İ. 2005. Konya koşullarında farklı tohum sıklıklarında ekilen buğday ve tritikalenin verim ve verim unsurlarına etkisi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya (Araştırma sunusu Cilt1, Sayfa 131-135).
• Armin, M. Glohami, H. and Miri, H. 2011. Effect of plant density and nitrogen rate on yield and yield components of wheat in wild oat-infested condition. Advances in Environmenta Biology, 5(10): 3084- 3090.
• Budaklı, E., Bayram, G., Türk, M. ve Çelik, N. 2005. Bazı iki sıralı arpa (Hordeum vulgare conv. distichon) çeşitlerinde farklı azot dozlarının verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(2): 1- 11.
• Bulut, S., Çoruh, İ., Zengin, H. and Öztürk, A. 2010. The effects of different sowing time and seeding rates on weeds in wheat. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 26(4): 362-368.
• Çifci, A.E. ve Doğan, R. 2013. Azotlu gübre dozlarının gediz–75 ve flamura–85 buğday çeşitlerinde verim ve kaliteye etkisi. Tarım Bilimleri Dergisi -Journal of Agricultural Sciences 19:1-11.
• Çalışkan, M. 2007. Horasan buğdayının (Triticum turanicum Jakubz) farklı ekim zamanlarına ve ekim sıklıklarına tepkisinin belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 76 s.
• Çekiç C., Savaşlı, E., Dayıoğlu, R., Önder, O., Karaduman, Y. ve Avcıoğlu, R. 2008. Ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) ekim zamanı ve sıklığı ile kalite kriterleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Türkiye Tahıl Sempozyumu, Konya.
• Dinç, S. 2010. Bazı Ekmeklik buğdaylarda ekim sıklığının verim ve verim öğelerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• Doğan, R., Çelik, N. ve Yürür, N. 1995. Ekmeklik buğday çeşidi Arpatan-9’un azot gereksiminin ve uygulama frekansının saptanması üzerinde araştırmalar. Ulud. Üniv. Zir. Fak. Dergi., 11: 65-80.
• Doğan, R., Turgut, İ. ve Yürür, N. 1996. Saraybosna ekmeklik buğday çeşidinde uygun ekim sıklığı ve azot miktarının belirlenmesi ile ilgili bir araştırma. Ulud. Üniv. Zir. Fak. Dergi., 12; 127-135.
• Dogan, R., Celik, N. and Yurur, N. 2008. Requirement and application frequencies of nitrogen fertilizer on bread wheat variety, Arpathan-9. Asian Journal of Chemistry 20(4): 3069-3078.
• El-Sırafy, Z. M., Woodard, H. J. and El-Norjar, E.M. 2006. Contribution of biofertilizers and fertilizer nitrogen to nutrient uptake and yield of Egyptian winter wheat. Journal of Plant Nutrition, 29. S. 587-599.
• Ev, O. 2006. Konya koşullarında bazı ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinde azotlu gübrelemenin verim ve bazı kalite özellikleri üzerine etkisi. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 100 s. Tekirdağ.
• Gençtan, T., Sağlam, N. 1987. Ekim zamanı ve ekim sıklığının üç ekmeklik buğday çeşidinde verim ve verim unsurlarına etkisi. Türkiye Tahıl Sempozyumu, 6-9 Ekim 1987, 171-182, Bursa.
• Guohua, M., Tang, L., Zhang, F. and Zhang, J. 2002. Carbonhydrate storage and utilization during grain filling as regulated by nitrogen application in two wheat cultivars. Journal of Plant Nutrition. 25 (2):213-229.
• Kacar, B. ve Katkat, V. 2007. Gübreler ve gübreleme tekniği. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 559.
• Kalaycı, M., F. Kaya, M. Aydın, V. Özbek ve A. Atlı. 1996. Batı Geçit Bölgesi koşullarında buğdayın verim ve dane protein kapsamı üzerine azotun etkisi. Tr. J. of Agriculture and Forestry. 20:49-59.
• Katkat, V., Çelik, N., Yürür, N. ve Kaplan, M. 1987. Ekmeklik Cumhuriyet-75 buğday çeşidinin azotlu ve fosforlu gübre isteğinin belirlenmesi. Türkiye Tahıl Sempozyumu, 583-591, Bursa.
• Kazan, T. ve Doğan, R. 2005. Pehlivan ekmeklik buğday (Triticum aest. var aest. L.) çeşidinde ekim zamanı ve ekim sıklığı üzerine araştırma. Uludağ Ü.Z.F. Dergisi. 19 (1):63-76, Bursa.
• Khan, M.S. and Makhdum, M.I. 1988. Maximizing wheat grain yield by adopting optimum seed rate in the southern Punjab. Pakistan J. Agric. Res. 9 (1): 16-18.
• Khan, H., Khan, A.M., Hussain, I., Khan, Z.M. and Khattak, K.M. 2000. Effect of sowing methods and seed ates on grain yield and yield components of wheat variety Pak-81. Pakistan Journal of Biological Sciences. 3 (7): 1177–1179.
• Korkut, K., Başer, İ. ve Bilir, S. 1993. Makarnalık buğdaylarda korelasyon ve path katsayıları üzerine çalışmalar. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım-3 Aralık, s.183-187, Ankara.
• Korkut, Z. ve Ünay, A. 1987. Tahıllarda başak taslağı gelişimi ile verim ögeleri arasındaki ilişkiler üzerine araştırmalar. Türkiye Tahıl Sempozyumu, 6-9 Ekim, 329-336, Bursa.
• Lloveras, J., Lopez, A., Ferran, J., Espachs, S. and Solsona, J. 2001. Bread- Making wheat and soil nitrate as affected by nitrogen fertilization in irrigated mediterranean conditions. Soil Sciense Society of America Journal, 93:1183– 1190.
• McKenzie, R.H., Bremer, E., Middleton, A.B., Pfiffner, P.G. and Woods, S.A. 2010. Effect of seeding date and rate for irrigated grain and oilseed crops in southern Alberta. Can. J. Pl. Sci. 91: 293-303.
• Öncan-Sümer, Ö. F., Erekul, O ve Koca, Y.O. 2010. Farklı buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde bitki sıklığı ve azot dozlarının verim, verim öğeleri ve ekmeklik kalite özellikleri üzerine etkisi. ANADOLU, J. of AARI 20 (2) 2010, 28 – 44.
• Özdemir, S. 2011. Farklı lokasyonlarda ekilen buğday çeşitlerinin optimum ekim sıklığının belirlenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir. 32s.
• Özer, K. 1997. MV-20 ekmeklik buğday (Triticum aestivum var. aestivum L.) çeşidinde farklı ekim sıklığı ve farklı azotlu gübre uygulamalarının verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Pala, D. 2016. Farklı ekim sıklıklarının iki ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.)’ çeşidinde tane verimi ve bazi verim öğeleri üzerine etkilerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilimdalı, Yüksek Lisans Tezi, 64 s, (Basılmamış).
• Qiu, W., Ma, X., Cao, H., Huang, T., She, X., Huang, M., Wang, Z. and Liu, J. 2022. Improving wheat yield by optimizing seeding and fertilizer rates based on precipitation in the summer fallow season in drylands of the Loess Plateau. Agricultural Water Management 264, 107489.
• Roy, S.K. and Winzeler, H. 1991. The influence of different nitrogen levels and seeding rates on the dry matter production and nitrogen uptake of spelt (Triticum spelta L.) and wheat (Triticum aestivum L.) under conditions. Journal of Argonomy and Crop Science 171: 124-132.
• Said, A., Gul, H., Saeed, B., Haleema, B., Badshah, L.N. and Perveen, L. 2012. Responce of wheat to different planting dates and seeding rates for yield and yield components. ARPN Journal of Agricultural and Biological Science, Vol. 7 No. 2 138-140.
• Sezal, M., Kara, R., Kaplan, A., Dokuyucu, T. ve Akkaya, A. 2007. Kahramanmaraş kosullarında farklı azot seviyelerinin üç ekmeklik buğday çeşidinde (Triticum aestivum l.) fenolojik dönemler, verim ve verim unsurlarına etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 10 (1): 106-115.
• Shah, W.A., Khan, H.U., Anwar, S. and Nawab, H. 2011. Yield and yield components of wheat as affected by different seed rates and nitrogen levels. Sarhad J. Agric., Vol.27, No.1.
• Soylu, S. and Sade, B. 2006. The effects of the level and timing of nitrogen fertilization on the grain yield and quality of irrigated winter durum wheat. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(38):37-42.
• Şenyiğit, E. 2013. Farklı azot dozlarının bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde tane verimi ve verim öğeleri üzerine etkileri. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Şimşek, S. 2012. Sivas ekolojik koşullarında ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) üst gübrelemede kullanılacak azotlu gübre form ve miktarının belirlenmesi. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Sönmez, C.A. 2017. Sulu ve kuru koşullarda yetiştirilen ekmeklik buğday çeşitlerinde farklı ekim sıklıklarının bazı fizyolojik, verim ve kalite özelliklerine etkisinin belirlenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Botanik Bilim Dalı, Doktora Tezi.
• Triboi, E., Abad, A., Michelena, A., Lloveras, J., Ollier, J.L. and Daniel, C. 2000. Environmental effects on the quality of two wheat genotypes: 1. quantitative and qualitive variation of storage proteins. European Journal of Agronomy, 13: 47-64.
• Turgut, İ., Bulur, V., Çelik, N. ve Doğan, R. 1996. Farklı ekim sıklığı ve azot dozlarının otholom ekmeklik buğday çeşidinde verim ve verim komponentlerine etkisi. Uludağ Ü. Ziraat Fak. Dergisi, 12, 137-148.
• Türk, M. ve Yürür, N. 2001. Gönen ekmeklik buğday (T. aestivum L.) çeşidinde farklı ekim sıklığı ve farklı azotlu gübre uygulamalarının verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17- 21 Eylül, Cilt. 2:81-85, Tekirdağ.
• Ulucan, İ. ve Atak, M. 2020. Ekim sıklığının ekmeklik buğday çeşitlerinde (Triticum aestivum L.) verim ve bazı kalite özelliklerine etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, Cilt 30, Sayı 4, 31-12.
• Ulupınar, Ü. ve Akgün, İ. 2020. Makarnalık buğday (Triticum durum Desf.)’da azot dozu uygulamalarının bazı tarımsal özellikler üzerine etkisi. Ziraat Fakültesi Dergisi, Türkiye 13. Ulusal, I. Uluslararası Tarla Bitkileri Kongresi Özel Sayısı:59-69, ISSN 1304-9984, Yüksek lisans tezi olarak sunulmuştur.
• Üstünalp, G. 2010. Değişik ekim sıklıkları ve azot dozlarının tritikalede (X Triticosecale Wittmack) verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, s.32.
• Varga, B. and Svecnjak, Z. 2006. The effect of late-season ürea spraying on grain yield and quality of winter wheat cultivars under low and high basal nitrogen fertilization. Field Crops Research, 96:125-132.
• Yağbasanlar, T., Genç, İ., Toklu, F. ve Özkan, H. 1999. Çukurova koşullarında Fahad-1 tritikale hattına uygun yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18, Kasım. Cilt-1, s. 169-173, Adana.