Sulama Birliklerinin Değerlendirilmesinde Kullanılan Sulama Performans Göstergelerinin Önem Düzeylerinin Belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 38 Sayı: 2, 325 - 339, 15.12.2024

Neslihan Atabay , Kemal Sulhi Gündoğdu

https://doi.org/10.20479/bursauludagziraat.1465725

Öz

Günümüzde su kaynaklarının etkin ve sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi, öne çıkan önemli bir konu haline gelmiştir. Su, tarımsal faaliyetlerin temel bileşenlerinden biridir. Sulama birlikleri, suyun düzenli ve adil bir şekilde dağıtılmasını sağlamak, finansal kaynakları etkili bir şekilde yönetmek, üretim süreçlerini optimize etmek ve genel ekonomik etkinliği artırmak gibi önemli roller üstlenmektedir. Sulama birliğinin faaliyetlerini ve etkinliklerini objektif bir şekilde değerlendirmek önemlidir. Sulama birliklerinin yaptıkları faaaliyetlerinin değerlendirilmesinde çeşitli göstergeler kullanılabilmektedir. Bu çalışmada sulama performans göstergeleri olarak su kullanım, finansal ve üretim etkinliği ve alt göstergelerinin önem düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) kullanılarak bu göstergelerin sulama birliği başarısındaki katkısının belirlenmesi, su yönetimi stratejilerinin geliştirilmesine ve su kaynaklarının daha etkin kullanılmasına yardımcı olabilecektir. Bu da hem tarımsal hem de çevresel sürdürülebilirlik açısından önemlidir. Ayrıca, sulama birliği yöneticilerinin kaynakları doğru bir şekilde tahsis etmelerine ve öncelikli alanlara odaklanmalarına yardımcı olabilecektir. Bu çalışmanın sonuçları uzmanlardan alınan görüşler ile elde edilmiştir. Tüm performans göstergeleri değerlendirildiğinde üretim etkinliği, %41 önem derecesi ile ilk sırada yer almıştır. Finansal etkinlik performans göstergesi önem derecesinin %33 olduğu görülmüştür. Su kullanım etkinliğinin ise %26 önem derecesine sahip olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada her bir performans göstergesinin alt göstergeleri de ayrı ayrı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sulama birlik başarısı, analitik hiyerarşi süreci, sulama performans göstergeleri

Etik Beyan

Bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

Teşekkür

Bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir. Makale araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Bu makaleyi hazırlayan yazarlar, araştırmaya eşit oranda katkı sağlamıştır ve yazarlar arasında her hangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Determining the Importance Levels of Irrigation Performance Indicators Used in the Performance Evaluation of Irrigation Associations

Öz

Today, effective and sustainable management of water resources has become a crucial issue. Water is one of the basic components of agricultural activities. Irrigation associations play significant roles such as ensuring regular and fair distribution of water, effectively managing financial resources, optimizing production processes and increasing overall economic efficiency. It is important to objectively evaluate the activities and efficiencies of the irrigation associations. Various indicators can be used to evaluate the activities of irrigation associations. In this study, it was tried to be determined that the importance levels of water use, financial and production efficiency and sub-indicators as irrigation performance indicators. Determining the contribution of these indicators to the success of irrigation associations using the Analytical Hierarchy Process (AHP) can help develop water management strategies and use water resources more effectively. This is important for both agricultural and environmental sustainability. Additionally, it can assist irrigation association managers in allocating resources correctly and focusing on priority areas. The results of this study were obtained through expert opinions. When all performance indicators were evaluated, production efficiency ranked first with an importance level of 41%. It was observed that the importance level of the financial efficiency performance indicator was 33%. It was determined that water use efficiency had a 26% importance level. In the study, the sub-indicators of each performance indicator were evaluated separately.

Anahtar Kelimeler

Irrigation association success, analytic hierarchy process, irrigation performance indicators

Kaynakça

• Aküzüm, T., Çakmak, B. ve Gökalp, Z. 2010. Türkiye'de su kaynakları yönetiminin değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, ( 1 ): 67-74.
• Alkaç Özdemir, G. ve Özdemir, E. 2023. Yazılım işletmeleri ve pazarlama sorunları üzerine bir araştırma. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 28(1): 273-292.
• Arıbaş, M. ve Özcan, U. 2016. Akademik araştırma projelerinin AHP ve TOPSIS yöntemleri kullanılarak değerlendirilmesi. Politeknik Dergisi, 19(2): 163-173.
• Burt, C. 2001. Rapid appraisal pprocess (RAP) and benchmarking: Explanation and tools. Water Control. FAO/Thailand and WB Irrig. Institutions Window Rev. Oct 2002: https://www.fao.org/3/aq443e/aq443e.pdf (Erişim tarihi: 20.01.2024)
• Çakan, M. ve Gökdeniz, İ. 2020. Büro yönetimi ve yönetici asistanlığı programı öğrencilerinin bölüm seçiminde etkili olan faktörlerin Ahp yöntemi ile analizi: Osmancık Ömer Derindere MYO örneği. Journal of International Management Educational and Economics Perspectives, 8(1): 34-47.
• Çifçi, Ş. ve Değirmenci, H. 2022. Sulama performans göstergeleri ve TOPSİS yöntemi ile Asi Havzası sulama birliklerinin analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 25(1): 169-180.
• Değirmenci, H., Tanrıverdi, Ç. ve Arslan, F. 2017. Aşağı Seyhan Ovası sulama birliklerinin kümeleme analizi ile karşılaştırılması. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 20(4): 326-333.
• Dinçer, H. ve Görener, A. 2011. Performance evulation using AHP-VIKOR and AHP-TOPSIS approaches: The case of service sector. Yıldız Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 29(3), 244-260.
• Erdemir, N., Öztürk, F. ve Kaya, G.K. 2022. Kamu personeli performans değerlendirmesi için AHP ve genel TOPSIS ile bütünleşik karar destek modeli. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 37(4): 1809-1822.
• Ersöz, T. ve Çamoğlu, G. 2020. Bursa ilindeki sulama birliklerinin performans göstergelerinin karşılaştırmalı değerlendirmesi. Bursa Uludag Üniv. Ziraat Fak. Derg., 34(2): 267-285.
• Gençoğlu, M. ve Değirmenci, H. 2019. Sulama performansının değerlendirilmesi: Kırıkhan Sulama Birliği örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım Ve Doğa Dergisi, 22(3): 436-443.
• Gümüş, U.T. ve Öziç, H.C. 2018. Finansal performans değerlendirme kriterlerinin ağırlıkların hesaplanmasında Ahp ve Swara yöntemlerinin karşılaştırılması. Social Mentality And Researcher Thinkers Journal (Smart Journal), 4(14): 1324-1332.
• Kuruüzüm, A. ve Atsan, N. 2001. Analitik hiyerarşi yöntemi ve işletmecilik alanındaki uygulamaları. Akdeniz İİBF Dergisi, 1(1): 83-105.
• Molden, D.J., Sakthivadivel, R., Perry, C.J., Fraiture, C.D. and Kloezen, W.H. 1998. Indicators for Comparing Performance of Irrigated Agricultural Systems. IWMI, Research Report 20, Colombo, 26 p.
• Nebati, E., Sağanda, G. N., Erol H., Subaşı, S. R. ve Göz, T. E. 2021. Analitik hiyerarşi prosesi (AHP) yöntemi ile çalışan performansının değerlendirilmesi. Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 10(2): 582-590.
• Ömürbek, N. ve Tüter, C. 2020. Analitik hiyerarşi prosesi ile kayak ekipmanları seçimi. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 4(1): 1-25.
• Ömürbek, N., Makas, Y. ve Ömürbek, V. 2015. AHP ve Topsis yöntemleri ile kurumsal proje yönetim yazılımı seçimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21): 59-83.
• Saaty, T. L. 1990. How to make a decision: the analytic hierarchy process. European journal of operational research, 48(1): 9-26.
• Saaty, T. L. and Vargas, L. G. 2001. The decision by the US congress on China’s trade status: a multicriteria analysis. In models, methods, concepts and applications of the analytic hierarchy process, Springer, New York, ABD, pp: 305-317.
• Saaty, T.L. 1980. The analytic hierarchy process, McGraw-Hill International Book Company, New York, ABD, pp: 352-358.
• Süheri, S. ve Topak, R. 2005. Konya ovasındaki sulama örgütlerinin işletmecilik yönünden karşılaştırılması. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 19(37): 79-86.
• Yaralıoğlu, K. 2010. Karar verme yöntemleri, Detay Yayıncılık, Ankara, pp: 42-53.
• Yaralıoğlu, K. 2016. Performans değerlendirmede analitik hiyerarşi proses. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1): 129-142.
• Yazgan, S. ve Değirmenci, H. 2002. Sulama projelerinin başarılarının değerlendirilmesinde kullanılan etkinlik göstergeleri: Bursa yeraltı sulaması örneği. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 26(2): 93-99.
• Yorulmaz, M. ve Aksu, A. 2021. Liman işletmelerinde iş sağlığı ve güvenliği uygulama performans boyutlarının AHP ile değerlendirilmesi: Kocaeli liman bölgesi. İşletme Bilimi Dergisi, 9(1): 1-24.
• Yüksel, İ. ve Akın, A. 2006. Analitik hiyerarşi proses yöntemiyle işletmelerde strateji belirleme. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2): 254-268.