Teknoloji ve Toplum Birlikteliği’ni Anlamlandırmak Üzere ‘ Mitik /Felsefi /Sosyolojik Yaklaşımları’ Dikkate Almak

Yıl 2023, , 64 - 80, 31.12.2023

Aylin Karahasan

https://doi.org/10.47257/busad.1315417

Öz

‘Teknoloji’,sadece toplumu biçimlendiren ‘dışarıdan’ bir öğe değil, onunla birlikte biçimlenen;
toplum ile birlikteliğinin toplumsal düzeni var ettiği, ‘toplumsal’ bir öğedir de… Sosyoloji
disiplininin sıklıkla ifade ettiği gibi, bir sayısal toplamdan daha fazlası olan ‘toplum’ da, öznel ve
nesnel nitelikleri ve bu niteliklerin birbiriyle etkileşimi üzerinden bir değerler ve yöntemler
sisteminin biçimlenmesi hasebiyle -bir yönüyle- ‘teknik/teknolojik’ niteliktedir. Teknoloji’nin ve
toplumun birbirlerine, birbirlerinin niteliğini yansıtarak, ‘birlikte’ artı değer üreterek konumlanmaları
söz konusudur. Araştırmacı, bu çalışmasında, teknoloji ve toplum birlikteliğini anlamlandırmak
üzere, ‘mitik, felsefi sosyolojik yaklaşımları’ ‘birlikte’ dikkate alarak; bir çözümleme denemesi
yapmaktadır. Birbirine yakın olan bu yaklaşımlar, aralarındaki kökensel bağ ve arkaik arka plan
dikkate alınmadıkça, birbirlerinden uzak düşmektedirler ve böylelikle toplumsal gerçekliğin
anlamlandırılmasında gereğince işe koşulamamaktadırlar. Aksi durumda ise, toplumsal gerçekliğin
insanın varoluş hikâyesi ve hakikatle ilişkisini anlamlandırabilmek adına değerli bir katkı
sunulabilmesi mümkün olabilecektir. Teknoloji ve toplum birlikteliğinin, bu hikâyenin tam da
merkezinde duruyor olmasının gözden kaçırılmasının, söz konusu yaklaşımların işlevselliklerinden
koparılmış olmalarıyla ilgisi fark edildiğinde, günümüz dünyasında, tanrılardan ateşi çalarak insanlara
getiren Prometheus mitosunun -sanki-rövanşıyla karşı karşıya olduğumuz da anlaşılabilecektir.
Ayar’ın muhatabı olan insan’ın/özne’nin varoluşsal uyumu fark etmesiyle birlikte hikayeyi yeniden
anlamlandırmasının niteliği, gerçekliğin hakikatin eleğinden geçirilmesini ve kendisinin varoluşunu
tehdit eden unsurlardan arınmasını da getirmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

teknoloji, toplum, ‘teknoloji ve toplum birlikteliği’, ‘mitik felsefik sosyolojik yaklaşımlar, ayar, insan/özne

Destekleyen Kurum

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

Considering ‘Mythic, Philosophical and Sociological Approaches’ in order to Make Sense of the Coexistence of Technology and Society

Öz

Technology is not just an external element that formates society but also it’s a social element that is
formated together with society and in which it’s coexistence with society creates the social order.
As the discipline of sociology often expresses, society which is much more than a numerical sum is
technical/ technological in that it creates a system of values and methods through the interaction of
it’s objective and subjective elements. It is in question that technology and society are positoned
together by producing ‘surplus value’ while reflecting their qualities to each other. The researcher,
in this study makes an analysis attempt by considering the mythic, philosophical and sociological
approaches in order to make sense of the coexistence of technology and society. These approaches,
which are close to each other, have diverged from each other unless the essential connection and the
archaic background between themselves are taken into account and thus they cannot be used
adequately in the interpretation of social reality. Otherwise, it will be possible to make a precious
contribution to make sense for the correlation of the social reality with the story of human existence
and the truth itself. When it’s realized that there’s a relevance between the overlooked fact that the
technology and society coexist at the very centre of the story and the said approaches being detached
from their functionality; it can also be understood that we’re facing a rematch of the myth of
Prometheus who stole fire from the gods. The quality of the reinterpretation of the story with the
realization of existential harmony of the human who is the adresse of the setting, will have brought
the sifting of the reality through the sieve of the truth as well as the purification of the elements that
threaten his/her existence.

Anahtar Kelimeler

technology, society, ‘co-existence of technology and society’, ‘mythic philosophical sociological approachments, setting, human/subject

Kaynakça

• ACAR, O. F. (2022). “Ontik Olan ile Ontolojik Olan Bağlamında Grierson’un Belgesel Düşüncesi”. Sinefilozofi Dergisi, özel sayı. (4) 2022. ss. 119-120.
• ADAŞ, E.B. VE ERBAY, B.( 2021). “Toplumsallığın Kurucu Aktörü Olarak Teknoloji: Eleştirel Bir Değerlendirme” . Sosyolojik Bağlam Dergisi, 2 (3). 99- 114.
• ADORNO, T. W. VE HORKHEİMER M.(2014). ‘Aydınlanmanın Diyalektiği’ çev. N. Ülner ve E. Ö. Karadoğan. Kabalcı Yayıncılık. İstanbul.
• ARSLANTUNALI, M (2019).“Teknopolis: Akıllı Makineler, Dağınık Zihinler”. İletişim Yayınları. İstanbul.
• ASSMAN, J (2001). “ Kültürel Bellek” (Das Kulturelle Gedachtnis). çev. A. Tekin. Ayrıntı Yayınları. İstanbul.
• BAÇ, M.( 2022). “ Teknoloji Felsefesinin Antropolojik ve Görüngübilimsel Kipleri Üzerine Bir Sorgulama”. Kilikya Felsefe Dergisi, (2), 1-22.
• BASALLA, G (2013). “Teknolojinin Evrimi”. çev. C. Soydemir. Doğu Batı Yayınları. İstanbul.
• BAUMANN, Z (2009). “ Sosyolojik Düşünmek” , çev. A. Yılmaz, Ayrıntı Yayınları. İstanbul.
• CANCA, H. B. (2022). “ Arkaik Düşüncenin Temelleri ve Felsefe Notları” (henüz yayımlanmamış)
• CEVİZOĞLU, H. (2021). “Marcuse’dan Foucault’ya, Blinçli Özne’den Robot Özne’ye”.Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, ( 21), 445-453.
• CLOTTES, J., GUİLANE,J.,LANGANEY,A.,SİMONNE, D. ( 2000). “İnsanın En Güzel Tarihi” . çev. E. Çaykara. Türkiye İş Bankası, Kültür Yayınları. İstanbul.
• COUDENHOVE, R.V. (2021). “Teknik Apolojisi: Teknoloji Felsefesinin Doğuşu”. Kalergi- Muhayyel Yayıncılık İstanbul.
• DAĞ, U.(2012). “Heidegger’de Teknoloji Bağlamında İnsanın Yersiz Yurtsuzluğu Problemi”. Beytül Hikme AN International Journal of Philosophy, vol 2, ıssue , 36-51.
• GÜNGÖREN, A. (1998). “ Cadıların Günbatımı: Bir Antropoloji El Kitabı için Yazılar”. Patika/Yol Yayınları. İstanbul.
• HAN, B.C. (2019). “ Psikopolitika”: Neoliberalizm ve Yeni İktidar Teknikleri”.çev. Haluk Barışcan. Metis Yayıncılık. İstanbul.
• HAN, B.C. (2021 ). “ Zamanın Kokusu: Bulunma Sanatı Üzerine Felsefi Bir Deneme”. çev. Ş. Öztürk. Metis Yayıncılık. İstanbul.
• HOBSBOWM, E., RANGER, T. ( 2006). “ Geleneğin İcadı”. çev. M. M. Şahin Agora Kitaplığı/Yayınevi. İstanbul.
• HUİZİNGA, J.(2006). “ HomoLudens: Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Deneme” .çev. M. A. Kılıçbay, Ayrıntı Yayınları. İstanbul.
• HUXLEY, A.( 1999). “ Cesur Yeni Dünya” . çev. Ü. Tosun. İthaki/Penguen Kitap. İstanbul.
• KERİMOVA, N. K; ALİYEVA, M. A.( 2016). “Teknoloji Sözünün Etimolojisine Genel Bakış”, TURAN Stratejik Araştırmalar MerkeziTURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; 8/(30),196-200 http://search.proquest.com/openview erişim tarihi: Mart 2022.
• KILIÇ, T. (2019). “21.yy’ın Bağlantısal Bütünsellik Bilimi ve Yaratmakta Olduğu Yeni Yaşam Anlayışı”, Şubat 2019, Prof. Dr. Türker Kılıç. Acıbadem Üniversitesi Moleküler BAUTIP Biyoloji& Genetik Kulübü’nün düzenlediği ACUGEN 2.Yaşam Bilimleri Kongresi sunumu, https://www. youtube.com /watch?v=dXoWXzK2iec&ab_ channel= BAUTIP, erişim tarihi: Ocak 2023
• KURZ, H. D. (2017). “ İktisadi Düşünce Tarihi” .çev.H. Bilir, E. Değirmenci. Heretik Basın Yayın. Ankara.
• LAYDER, D.(2006). “Sosyal Teoriye Giriş”.çev.Ü. Tatlıcan.Küre Yayınları. İstanbul:
• MAHENDRA, S. (2021). “The Story of Homo-Teknikus” https://www.sundayobserver.lk/2021/11/07/spectrum story-homo-technicus e-paper. 7.11.2021. erişim tarihi: Mart 2023
• OSKAY, Ü. (2000). “19.Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişiminin Kültürel İşlevleri: Kuramsal Bir Yaklaşım”.Der Yayınları. İstanbul. POSTMAN, N.( 2016). “Teknopoli” .çev. M. E. Yılmaz. Sentez Yayıncılık. İstanbul.
• PULTAR, G. ( 2003). “Moderniteyi Sorgulamak”, Kültür ve Modernite” adlı derleme eser içinde, (derleyenler: G. Pultar, G., E.O. İncirlioğlu, B. Akşit). Türkiye Kültür Araştırmaları , Tetragon İletişim Hizmetleri. İstanbul. 25-59.
• ŞAN. E.( 2022).“ Bernard Stiegler’in Teknoloji Felsefesi Problemleri: Algoritmik Yönetimsellik ve Bilişsel Proleterleşme”, Vira Verita E-dergi, (15), 105-135.
• TANPINAR, A.H.(2016).“ Saatleri Ayarlama Enstitüsü” . 30. baskı. Dergah Yayınları. İstanbul.
• TÜRKCAN, E. (2016). “Tarih İçinde Bilim ve Teknoloji Evrim Dönemleri”, “Bilim, Teknoloji ve Yenilik: Kavramlar, Kuramlar, Politika” adlı derleme eser içinde, ( derleyenler: İ.S. Akçomak, E. Erdil, M. T. Pamukçu, M. Tiryakioğlu).Bilgi Üniversitesi Yayınları. İstanbul.47-60.
• YARDIMCOĞLU, H.(2022). “Masters and Slaves”. Şira Yayınları/Sirius Yayıncılık. İstanbul.
• YEŞİLORMAN, M. ve KOÇ, F. (2014). “Bilgi Toplumunun Teknolojik Temelleri Üzerine Eleştirel Bir Bakış”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24/(1), 117-133.
• YÜKSEL, H. (2014). “Çalışma İlişkilerinde Dinamik ve Değişken bir Konsept Olarak Zaman Kavramı”, M. Akif Ersoy Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,6/(10) ,124-142.
• ZUDERVELD, A. C. ( 2013). “Kültür Sosyolojisi: Kültür Sosyolojisi’neve Metodolojisine Giriş”, çev. K. Canatan, Açılım Kitap, Pınar Yayınları. İstanbul.
• HTTP 1, https ://en .wikipedia. org/wiki/ The_ Wonderful_ Wizard_of_Oz#/media/File:The_Wonderful_Wizard_of_Oz,_006.pn, erişim tarihi: Mayıs 2023
• HTTP 2, https://evrimagaci.org/teknoloji-felsefesi-nedir-11459, erişim tarihi: Mart 2023
• HTTP 3, https://sozluk.gov.tr erişim tarihi: Mayıs 2022
• HTTP 4, https://tiyatrolar.com.tr/tiyatro/wicked, erişim tarihi: Mayıs 2023
• HTTP 5, https://www.amazon.com/Wizard-Oz-Judy-Garland /dp/ B00000JS62 , erişim tarihi: Mayıs 2023
• HTTP 6, https://www.luggat.com erişim tarihi: Mayıs 2022
• HTTP 7, https://www.nisanyansozluk.com/kelime/teknik, erişim tarihi: Nisan 2022
• HTTP 8, https://www.sinemalar.com/film/16239/demir-at, erişim: tarihi Mart 2023
• HTTP 9, https://www.uplifers.com/ironman-yarisi-ve-bir-en-fit-kim-sorusu-daha/, erişim tarihi :Mayıs 2023