Futbolcuların Güdüsel Yönelim ve Spora Bağlılık Düzeylerinin Sporcu Tükenmişliğini Belirlemedeki Rolü

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 103 - 116, 30.12.2018

Selen Kelecek , Ziya Koruç

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı futbolcuların güdüsel yönelim ve spora bağlılık düzeylerinin sporcu tükenmişliğini belirlemedeki rolünü araştırmaktır.
Gereç ve Yöntem: Çalışmaya 200 erkek futbolcu (Xyaş: 25.26 ± 3.63) gönüllü olarak katılmıştır. Katılımcılara Sporda Güdülenme Ölçeği (SGÖ), Sporcu Bağlılık Ölçeği (SBÖ) ve Sporcu Tükenmişlik Ölçeği (STÖ) uygulanmıştır.
Bulgular: Verilerin analizinde betimleyici istatistik ve Çoklu Adımsal Regresyon Analizi kullanılmıştır. Çoklu Adımsal Regresyon Analizi sonuçları dinçlik, özdeşim ve güdülenmeme alt boyutlarının (R=0.56; R2=0.32; F(1,196)=30.08; p<0.01) sporcu tükenmişliğine ait duygusal/fiziksel tükenme alt boyutunun belirleyicisi olduğunu göstermektedir. Analiz sonucu coşku, uyaran yaşamak için içsel güdülenme ve güdülenmeme (R=0.56; R2=0.31; F(1,196)=29.79; p<0.01) alt boyutlarının azalan başarı hissi alt boyutunun belirleyicisi olduğunu göstermiştir. Bunun yanında coşku, güdülenmeme ve dışsal düzenleme (R=0.55; R2=0.30; F(1,196)=28.38; p<0.01) alt boyutlarının sporcu tükenmişliğinden duyarsızlaşma alt boyutunun belirleyicisi olduğu bulunmuştur. Analiz sonuçları güdülenmeme alt boyutunun sporcu tükenmişliğinin tüm alt boyutlarını pozitif yönde belirlediğini; fakat dinçlik, coşku, uyaran yaşamak için içsel güdülenme, özdeşim ve dışsal düzenleme alt boyutlarının sporcu tükenmişliğini negatif yönde belirlediğini göstermiştir.
Sonuç: Erkek futbol oyuncularının güdülenme ve bağlılık düzeylerinin tükenmişlik düzeylerini belirlemede önemli bir rolü olduğu söylenebilir. Diğer bir deyişle, sporcuların içsel ya da dışsal güdüleri ve spora devam etme nedenleri tükenmişlik için önemlidir. Buna ek olarak, sporcuların sportif performansları sırasındaki hisleri tükenmişlik süreci hakkında bilgi sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sporcu, Güdülenme, Bağlılık, Tükenmişlik

Kaynakça

• Amorose AJ, Anderson-Butcher D, Newman TJ, Fraina M, Iachini A. (2016). High school athletes’ self-determined motivation: The independent and interactive effects of coach, father, and mother autonomy support. Psychology of Sport and Exercise, 26, 1-8.
• Amorose AJ, Anderson-Butcher D. (2015). Exploring the independent and interactive effects of autonomy-supportive and controlling coaching behaviors on adolescent athletes’ motivation for sport. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 4(3), 206-218.
• Baric, R., Vlasic, J., Cecic Erpic, S. (2014). Goal orientation and intrinsic motivation for physical education: does perceived competence matter? Kinesiology, 46(1), 117-126.
• Busseri, M. A., Costain, K. A., Campbell, K. M., Rose-Krasnor, L., Evans, J. (2011). Brief report: engagement in sport and identity status. Journal of Adolescent Health, 34(5), 1087-1091.
• Curran, T., Appleton, P. R., Hill, A. P., Hall, H. K. (2011). Passion and burnout in elite junior soccer players: the mediating role of self-determined motivation. Psychology of Sport and Exercise, 12, 655-661.
• Deci, E. L., Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum Press.
• DeFreese, J. D., Smith, A. L. (2013). Teammate social support, burnout and self-determined motivation in collegiate athletes. Psychology of Sport and Exercise, 14, 258 – 265.
• Dormann, C. F., Elith, J., Bacher, S., Buchmann, C., Carl, G., Carré, G., Marquéz, J. R. G., Gruber, B., Lafourcade, B., Leitão, P. J., Münkemüller, T., McClean, C., Osborne, P. E., Reineking, B., Schröder, B., Skidmore, A. K., Zurell, D., Lautenbach, S. (2013). Collinearity: a review of methods to deal with it and a simulation study evaluating their performance. Ecography, 36, 27-46.
• Eklund, R. C., Cresswell, S. L. (2007). Athlete Burnout. (G Tenenbaum, RC Eklund eds.) Handbook of Sport Psychology,621-641. John Wiley & Sons Inc. Evers, W. J., Brouwers, A., Tomic, W. (2002). Burnout and self-efficacy: a study on teachers' beliefs when implementing an innovative educational system in the Netherlands. British Journal of Educational Psychology, 72(2), 227-43.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burnout. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• Green, S. B. (1991). How many subjects does it take to do a regression analysis? Multivariate Behavioral Research, 26(3), 499-510.
• Haugaasen, M., Toering, T., Jordet, G. (2014). From childhood to senior professional football: a multi-level approach to elite youth football players’ engagement in football-spesific activities. Psychology of Sport and Exercise, 15, 336-344.
• Hein, V., Jõesaar, H. (2015) How perceived autonomy support from adults and peer motivational climate are related with self-determined motivation among young athletes. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 13, 193-204.
• Henschen, K. P. (1998). Athletic Staleness and Burnout: Diagnosis, prevention, and treatment. In J.M. Williams (Ed.), Applied Sport Psychology: Personal Growth to Peak Performance (3 rd ed., pp. 398-408). Mountain View, CA: Mayfield Publishing Company.
• Isoard-Gautheur, S., Oger, M., Guillet, E., & Martin-Krumm, C. (2010). Validation of a french version of the athlete burnout questionnaire (ABQ): In competitive sport and physical education context. European Journal of Psychological Assessment, 26(3), 203-211.
• Isoard-Gautheur, S., Trouilloud, D., Gustafsson, H., & Guillet-Descas, E. (2016). Associations between the perceived quality of the coach–Athlete relationship and athlete burnout: An examination of the mediating role of achievement goals. Psychology of Sport and Exercise, 22, 210–217
• Jowett, G. E., Hill, A. P., Hall, H. K., Curran, T. (2016). Perfectionism, burnout and engagement in youth sport: The mediating role of basic psychological needs. Psychology of Sport and Exercise, 24, 18-26.
• Kahn, W. A. (1992). To be fully there: Psychological presence at work. Human Relations, 45(4), 321-349.
• Kazak, Z. (2004). Sporda Güdülenme Ölçeği –SGO–’nin Türk sporcuları için güvenirlik ve geçerlik çalışması. Spor Bilimleri Dergisi, 15(4), 191-206.
• Kelecek, S., Göktürk, E. (2017). Kadın Futbolcularda Sporcu Bağlılığının Sporcu Tükenmişliğini Belirlemedeki Rolü. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(2), 162-173.
• Kelecek, S., Kara, F. M., Aşçı, F. H. (2018). “Sporcu Bağlılık Ölçeği”nin geçerlik ve güvenirlik çalışması, Spormetre, 16(3), 39-47.
• Kelecek, S., Kara, F. M., Kazak Çetinkalp, F. Z., Aşçı, F. H. (2016). Sporcu Tükenmişlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması. Hacettepe Journal of Sport Sciences, 27(4), 149-161.
• Kristensen, J. A. Motivation and athlete engagement. A cross-sectional study in youth ice hockey players. Norwegian School of Sport Sciences, Department of Coaching and Psychology, Yüksek Lisans Tezi. (2013).
• Lemyre, P. N., Roberts, G. C., Stray-Gundersen, J. (2007). Motivation, overtraining, and burnout: Can selfdetermination predict overtraining and burnout in elite athletes? European Journal of Sport Science, 7, 115-126.
• Li, C., Wang, C. K. J., Pyun, D. Y., Kee, Y. H. (2013). Burnout and its relations with basic psychological needs and motivation among athletes: A systematic review and meta-analysis. Psychology of Sport and Exercise. 14, 692-700.
• Lonsdale, C., Hodge, K., Rose, E. (2009). Athlete burnout in elite sport: A self-determination perspective. Journal of Sport Sciences, 27(8), 785-795.
• Lonsdale, C., Hodge, K., Jackson, S. A. (2007). Athlete engagement: II. Development and initial validation of the athlete engagement questionnaire. International Journal of Sport Psychology, 38, 471-492.
• Lonsdale, C., Hodge, K., Raedeke, T. D. (2007). Athlete engagement: I. A qualitative investigation of relevance and dimentions. International Journal of Sport Psychology, 38, 451-470.
• Lonsdale, C., Hodge, K. (2011). Temporal ordering of motivational quality and athlete burnout in elite sport. Medicine & Science in Sports & Exercise, 43, 913-921.
• Maslach, C., Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
• Maslach, C., Leiter, M. P. (1997). The truth about burnout: How organizations cause personal stress and what to do about it. San Francisco. John Wiley & Sons, Inc.
• Patrick, K., Lavery, J. F. (2007). Burnout in nursing. Australian Journal of Advanced Nursing, 24, 43-48.
• Pelletier, L. G., Fortier, M. S., Vallerand, R. J., Tuson, D. M., Briere, N. M., Blais, M. R. (1995). Toward a new measure of intrinsic motivation, extrinsic motivation, and amotivation in sports: The sport motivation scale. Journal of Sport and Exercise Psychology, 17,35-53.
• Quested, E., Duda, J. L. (2011). Antecedents of burnout among elite dancers: a longitudinal test of basic needs theory. Psychology of Sport and Exercise, 12, 159-167.
• Raedeke, T. D., Smith, A. L. (2001). Development and preliminary validation of an athlete burnout measure. Journal of Sport and Exercise Psychology, 23, 281–306.
• Ryan, R. M., Deci, E. L. (2017). Self-Determination Theory. Basic Psychological Needs in Mativation, Development, and Wellness. The Guilford Press, New York.
• Schaufeli, W. B., Salanova, M., Gonzalez-Roma, V., Bakker, A. B. (2002). The measurement of engagement and burnout: a two sample confirmatory fator analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3, 71-92.
• Smith, N., Tessier, D., Tzioumakis, Y., Fabra, P., Quested, E., Appleton, P., Papaioannou, A., Sarrazin, P., Balaguer, I., Duda, J. (2016). The relationship between observed and perceived assessments of the coach-created motivational environment and links to athlete motivation. Psychology of Sport and Exercise, 23, 51-63.
• Söderfeldt, M., Söderfeldt, B., Warg, L. E. (1995). Burnout in social work. Social Work, 40(5), 638-646.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. (2015). Çok Değişkenli İstatistiklerin Kullanımı. Çeviri editörü: Mustafa Baloğlu. 6. Basımdan çeviri. Nobel Yayınevi.
• Tenenbaum, G., Eklund, R. C. (2007). Handbook of Sport Psychology 3.edition. John Wiley & Sons Inc