Sporcu Tükenmişliğinin Belirlenmesinde Antrenör – Sporcu İlişkisi, Güdülenme ve Algılanan Güdüsel İklimin Rolü

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 3, 207 - 223, 30.12.2022

Selen Kelecek , Abdülvahit Oran Burcu Bülbül

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı sporcu tükenmişliğinin belirlenmesinde antrenör-sporcu ilişkisi, güdülenme ve algılanan güdüsel iklimin rolünü belirlemektir.
Gereç ve Yöntem: Çalışmaya 238 sporcu (Xyaş=26,27±5,63) gönüllü olarak katılmıştır. Katılımcılara Sporcu Tükenmişlik Ölçeği, Antrenör-Sporcu İlişkisi Ölçeği, Sporda Güdülenme Ölçeği ve Sporda Algılanan Güdüsel İklim Ölçeği uygulanmıştır. Verilerin analizinde sporcuların demografik bilgilerini incelemek için betimsel istatistik; değişkenler arasındaki ilişkiyi incelemek için Pearson Korelasyon Analizi ve sporcu tükenmişliğinde sporcu-antrenör ilişkisi, güdülenme ve algılanan güdüsel iklimin belirleyici rolünü test etmek amacı için ise Regresyon Analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Yapılan analiz sonucu; yakınlık, güdülenmeme ve algılanan güdüsel iklimin sporcu tükenmişliğinin duygusal/fiziksel tükenme alt boyutunun (R=0,50; R2=0,25; p<0,05) belirleyicisi olduğunu; duygusal/fiziksel tükenme alt boyutu ile yakınlık, ustalık iklimi ve performans iklimi alt boyutları arasındaki ilişkinin negatif; güdülenmeme alt boyutunun arasındaki ilişkinin pozitif olduğunu göstermektedir. Ayrıca, bağlılık, içeatım ve ustalık iklimi alt boyutlarının sporcu tükenmişliğinin azalan başarı hissi alt boyutunun negatif yönde; güdülenmeme ve yakınlık alt boyutlarının ise pozitif yönde belirleyicisi olduğu (R=0,64; R2=0,41; p<0,01) görülmüştür. Buna ek olarak sporcu tükenmişliğinin duyarsızlaşma alt boyutunun, algılanan güdüsel iklim ve bilmek ve başarmak için içsel güdülenme alt boyutları tarafından negatif yönde; güdülenmeme tarafından pozitif yönde belirlendiği (R=0,56; R2=0,31; p<0,05) görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Antrenör, sporcu, güdülenme, algılanan güdüsel iklim, tükenmişlik

Kaynakça

• Abakay, U. ve Kuru, E. (2013). Kadın futbolcularda antrenörle iletişim düzeyi ve başarı motivasyonu ilişkisi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(1), 20-33.
• Aksoy, H. (2019). Profesyonel futbolcuların örgütsel adalet algıları, hedef yönelimleri ve güdüsel iklim algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 559414)
• Alesi, M., Gomez-Lopez, M., Chicau Borrego, C., Monteiro, D., ve Granero-Gallegos, A. (2019). Effects of a motivational climate on psychological needs satisfaction, motivation and commitment in teen handball players. International Journal Of Environmental Research and Public Health, 16(15), 2702.
• Altıntaş, A., Kazak Çetinkalp, Z. ve Aşcı, F. H. (2012). Antrenör-sporcu ilişkisinin değerlendirilmesi: Geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Spor Bilimleri Dergisi, 23(3), 119-128.
• Alvarez, M. S., Balaguer, I., Castillo, I., ve Duda, J. L. (2012). The coach-created motivational climate, young athletes’ well-being, and intentions to continue participation. Journal Of Clinical Sport Psychology, 6(2), 166-179.
• Andrade, A., Casagrande, P. O., Bevilacqua, G. G., Pereira, F. S., Matte, D. L. ve Coimbra, D. R. (2019). Burnout in elite junior tennis players: a multiple case study. Revista De Psicología Del Deporte, 28(2), 97-106.
• Castro-Sánchez, M., Zurita-Ortega, F., Ubago-Jiménez, J. L., Ramírez-Granizo, I. A. ve Chacón-Cuberos, R. (2018). Motivational climate in youth football players. Behavioral Sciences, 8(9), 83.
• Chantal, Y., Guay, F., Dobreva-Martinova, T. ve Vallerand, R. J. (1996). Motivation and elite performance: An exploratory investigation with Bulgarian athletes. International Journal of Sport Psychology, 27, 173–182.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (1985). The general causality orientations scale: Self-determination in personality. Journal of Research in Personality, 19(2), 109-134.
• Demir, M. (2018). Yüzme antrenörlerinin iletişim becerileri ile yüzücülerin motivasyon düzeylerindeki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Açık Bilim. (Erişim: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/268824)
• Dormann, C. F., Elith, J , Bacher, S., Buchmann, C., Carl, G., Carré, … Lautenbach, S. (2013). Collinearity: a review of methods to deal with it and a simulation study evaluating their performance. Ecography, 36, 27-46.
• Fogarty, T. J., Singh, J., Rhoads, G. K. ve Moore, R. K. (2000). Antecedents and consequences of burnout in accounting: Beyond the role stress model. Behavioral Research in Accounting, 12, 31-68.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• Gillet, N., Vallerand, R. J., Amoura, S. ve Baldes, B. (2010). Influence of coaches' autonomy support on athletes' motivation and sport performance: A test of the hierarchical model of intrinsic and extrinsic motivation. Psychology of Sport and Exercise, 11(2), 155-161.
• Green, S. B. (1991). How many subjects does it take to do a regression analysis? Multivariate Behavioral Research, 26(3), 499-510.
• Güvendi, Y. (2020). Milli güreşçilerin psikolojik becerilerinin tükenmişlik düzeyleri ile ilişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Veritabanı. (Erişim: http://95.183.203.22/xmlui/bitstream/handle/11363/2477/645480.pdf?sequence=1&isAllowed=y)
• Isoard-Gautheur, S., Trouilloud, D., Gustafsson, H. ve Guillet-Descas, E. (2016). Associations between the perceived quality of the coach–athlete relationship and athlete burnout: An examination of the mediating role of achievement goals. Psychology of Sport and Exercise, 22, 210-217.
• Jocic, D. ve Krajnovic, D. (2014). State anxiety, stress and burnout syndrome among community pharmacists: relation with pharmacists’ attitudes and beliefs. Indian Journal of Pharmaceutical Education and Research, 48(2), 9-15.
• Jowett, S. ve Cockerill, I. M. (2003). Olympic medallists’ perspective of the althlete–coach relationship. Psychology of Sport and Exercise, 4(4), 313-331.
• Jowett, S. ve Ntoumanis, N. (2004). The coach–athlete relationship questionnaire (CART‐Q): Development and initial validation. Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports, 14(4), 245-257.
• Kazak, Z. (2004). Sporda Güdülenme Ölçegi-SGÖ’nin Türk sporcuları için güvenirlik ve geçerlik çalışması. Spor Bilimleri Dergisi, 15 (4), 191-206.
• Kelecek, S., Kara, F. M., Çetinkalp, F. Z. K. ve Aşcı, F. H (2016). Sporcu Tükenmişlik Ölçeği’nin Türkçe Uyarlaması. Spor Bilimleri Dergisi, 27(4), 150-161.
• Kurtulgel, E., Kaplan, G. ve Çepikkurt, F. (2018). Basketbolcularda tutkunluk ve zihinsel dayanıklılığın tükenmişliği belirlemedeki rolü. Türkiye Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 82-91.
• Lemaire, J. B. ve Wallace, J. E. (2017). Burnout among doctors. Bmj, 358.
• Lemyre, P. N., Roberts, G. C. ve Stray-Gundersen, J. (2007). Motivation, overtraining, and burnout: Can self-determined motivation predict overtraining and burnout in elite athletes? European Journal of Sport Science, 7(2), 115-126.
• Mageau, G. A. ve Vallerand, R. J. (2003). The coach–athlete relationship: A motivational model. Journal of Sports Science, 21(11), 883-904.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior, 2(2), 99-113.
• Maslach, C. ve Leiter, M. P. (2008). Early predictors of job burnout and engagement. Journal of Applied Psychology, 93(3), 498.
• Murcia, J. A. M., Gimeno, E. C. ve Coll, D. G. C. (2008). Relationships among goal orientations, motivational climate and flow in adolescent athletes: Differences by gender. The Spanish Journal of Psychology, 11(1), 181-191.
• Olympiou, A., Jowett, S. ve Duda, J. L. (2008). The psychological interface between the coach-created motivational climate and the coach-athlete relationship in team sports. The Sport Psychologist, 22(4), 423-438.
• Özşaker, M., Sarı, İ. ve Omrak, H. (2016). The importance of the quality of coach–athlete relationship for athletes’ motivation. Journal of Human Sciences, 13(2), 3122-3129.
• Pelletier, L. G., Tuson, K. M., Fortier, M. S., Vallerand, R. J., Briere, N. M. ve Blais, M. R. (1995). Toward a new measure of intrinsic motivation, extrinsic motivation, and amotivation in sports: The Sport Motivation Scale (SMS). Journal of Sport and Exercise Psychology, 17(1), 35-53.
• Pensgaard, A. M. ve Roberts, G. C. (2002). Elite athletes' experiences of the motivational climate: The coach matters. Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports, 12(1), 54-59.
• Pires, D. A. ve Ugrinowitsch, H. (2020). Burnout and coping perceptions of judo athletes throughout a sport season. Journal of Human Sport and Exercise, 16(4), 866-877.
• Pires, D. A., Debien, P. B., Coimbra, D. R. ve Ugrinowitsch, H. (2016). Burnout e Coping em Atletas de Voleibol: uma análise longitudinal. Revista Brasileira de Medicina do Esporte, 22(4), 277-281.
• Raedeke, T. D. ve Smith, A. L. (2001). Development and preliminary validation of an athlete burnout measure. Journal of Sport And Exercise Psychology, 23(4), 281-306.
• Reinboth, M. ve Duda, J. L. (2006). Perceived motivational climate, need satisfaction and indices of well-being in team sports: A longitudinal perspective. Psychology of Sport and Exercise, 7(3), 269-286.
• Skaalvik, E. M. ve Skaalvik, S. (2010). Teacher self-efficacy and teacher burnout: A study of relations. Teaching and Teacher Education, 26(4), 1059-1069.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2015). Çok Değişkenli İstatistiklerin Kullanımı. (6. Basımdan çeviri) Çeviri editörü Mustafa Baloğlu. Ankara:Nobel Yayıncılık.
• Tabei, Y., Fletcher, D. ve Goodger, K. (2012). The relationship between organizational stressors and athlete burnout in soccer players. Journal of Clinical Sport Psychology, 6(2), 146-165.
• Thomas, C. E., Gastin, P. B., Abbott, G. ve Main, L. C. (2020). Impact of the talent development environment on the wellbeing and burnout of caribbean youth track and field athletes. European Journal of Sport Science, 1-14.
• Toros, T. (2001) Elit ve elit olmayan erkek basketbolcularda hedef yönelimi, güdüsel (motivasyonel) iklim ve hedeflerin özgünlük, güçlük derecesi özelliklerinin yaşam doyuma etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. (Tez No:103640)
• Trzaskoma-Bicsérdy, G., Bognár, J., Révész, L. ve Géczi, G. (2007). The coach-athlete relationship in successful Hungarian individual sports. International Journal of Sports Science and Coaching, 2(4), 485-495.
• Walling, M. D., Duda, J. L. ve Chi, L. (1993). The perceived motivational climate in sport questionnaire: Construct and predictive validity. Journal of Sport and Exercise Psychology, 15(2), 172-183.
• Yang, S. X. ve Jowett, S. (2012). Psychometric properties of the Coach–Athlete Relationship Questionnaire (CART-Q) in seven countries. Psychology of Sport and Exercise, 13(1), 36-43.