Sason Armenian Revolts and the American Missionaries

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 1, 207 - 224, 01.01.2012

Celal Öney

Öz

America had used to have a considerable role among the external reasons of the Armenian revolts which took place particularly in Anatolia’s geography. Since the beginning of the nineteen century, America had tried to utilize two instruments for constituting its interest regions in Ottoman territories. Trade and Missionary activities, were the only open doors to penetrate into Middle East according to the Monre Doctrine, which kept America in its continent and also forced it not to intervene other European countries imperialist activities in the world. Ottoman Armenians were put on the agenda of American Board by the American missionaries, who were sent by ABCFM from America since 1819. After a long-term education, health service, protestantism and history-language renovation among the Anatolian Armenians, American missionaries had paved the way to make Armenians feel to found thier own state on their ansectral land. So a series of revolts occured in many provinces of Ottoman Empire. Sason Armenian Revolt was one of them in which American missionaries had taken a role. So we will try to focus on the role of American missionaries in this revolt especially according to the Ottoman archive documents.

Anahtar Kelimeler

ABCFM, Sason Armenain Revolt, American Boards, Ermeni isyanları

AMERİKAN BOARD VE SASON ERMENİ İSYANININ AMERİKA’DA PROPAGANDA ARACI OLARAK KULLANILMASI

Öz

ABD, Anadolu’da meydana gelen Ermeni isyanlarının oluşum sürecine katkı yapan dış etkenlerden biridir. 19. yüzyıldan beri ABD, Osmanlı topraklarında kendisi için çıkar alanları meydana getirmek için iki önemli araçtan yararlanmıştı. Ticaret ve Misyonerlik faaliyetleri, ABD’yi bu topraklara taşımış, emperyalist yönde değişen dünya siyasetinde ABD, bu iki enstrüman sayesinde kendisini koruyan Monroe Doktrinini delmeden diğer devletlerin arasında dünya siyasetinde yer edinebilmek için açık kapı emperyalist hareketine geçmişti. 1810 yılında kurulan Amerikan Board misyoner örgütü, kendisine hedef kitle olarak Anadolu’nun her tarafına yayılmış olan Ermenileri seçerek Osmanlı topraklarında açmış olduğu misyoner okulları sayesinde Ermeni gençlerini kendi istedikleri gibi yetiştirip Ermeni isyanlarının oluşumuna zemin hazırlayarak ABD’nin bu topraklarda söz sahibi yapılması planlanmaktaydı. İsyanların önemli bir propaganda malzemesi olarak ABD’de misyonerler tarafından kullanılması bu ülkede Osmanlı Devleti’ne karşı bir kamuoyunun oluşmasına neden oldu. Bu çalışmamızda Amerikan Protestan misyonerlerin Anadolu’daki faaliyetlerine değinerek Sason İsyanlarının nasıl bir propaganda aracı haline dönüştürülüp ABD’de kullanıldığını göreceğiz.

Anahtar Kelimeler

Sason isyanı, Amerikan Board, Ermeni isyanları