Türkiye’de Dış Ticaret Açığına Neden Olan Unsurlar, Bu Unsurlardan Katma Değeri Düşük Ürün İhracatının Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri ve Çözüm Önerileri

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 209 - 224, 25.12.2019

Metin Ketboğa

Öz

Az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkeler, sanayi alanında gelişmiş
ülkelerin altında bir performans gösterdikleri için genel olarak ihracat
kalemleri ya tarım ürünlerine ya da emek yoğunluklu ürünlere dayanmaktadır. Bu
ülkeler, teknoloji geliştirme konusunda yeterli seviyede olmadıkları için
teknoloji yoğunluklu ürünleri gelişmiş ülkelerden ithal etmektedirler. Bu durum
dış ticaret açığının oluşmasında önemli bir etkiye sahiptir. Türkiye gelişmekte
olan ülkeler statüsündedir. Türkiye’de dış ticaret açığı, 2009-2018 yılı verilerine
göre ortalama 73 milyar 630 milyon dolardır. Bu oran, Türkiye’nin 2009-2018
yılları arasında yapmış olduğu ortala ihracat miktarı olan 142 milyar 408
milyon doların yarısında fazladır (TÜİK, 2019). Son on yıllık dış ticaret açığı
ortalamasının, son 10 yıllık ihracat miktarı ortalamasının yarısından fazla
olması dış ticaret açığının Türkiye’de önemli bir sorun olduğunu
göstermektedir. Araştırmamız, Türkiye’de dış ticaret açığına neden olan
ekonomik unsurların belirlenmesi ve bunlara çözüm önerileri sunulması yönü ile
önemlidir. Araştırmada öncelikle dış ticaret açığına neden olan ekonomik
unsurlar incelenmiş, katma değeri yüksek ürünlerin Türkiye’nin dış ticareti
içindeki yeri irdelenerek, katma değeri yüksek ürünlerin üretilmesinin dış
ticaret açığını azaltmadaki rolüne değinilmiştir. Araştırmamızın amacı,
Türkiye’de dış ticaret açığının oluşmasına neden olan ekonomik unsurları
belirlemek,  bu ekonomik unsurlardan
katma değeri düşük ürünlerin ihracatının Türkiye ekonomisine olan etkilerini
tartışarak, çözüm önerileri sunmaktır. Araştırmamızın sonuç bölümünde dış
ticaret açığına neden olan ekonomik unsurların alınacak çeşitli önemlerle
azaltılabileceği, özellikle ara malı ve sermaye malı üretebilecek endüstrilerin
gelişimine ve arge çalışmalarının artırılması yolu ile ileri teknoloji içeren
katma değeri yüksek ürünlerin üretilmesinin dış ticaret açığını azaltacağı
sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dış Ticaret Açığı, Döviz, İthalat, İhracat

The Reasons of Foreign Trade Deficit in Turkey and The Place of Low Value Added Product Exports in Foreign Trade Deficit and Solution Offers

Öz

Underdeveloped or developing countries outperform the developed countries
in the field of industry. That is way, export items are generally based on
either agricultural products or labor-intensive products. These countries
import technology-intensive products from developed countries because they are
not at a sufficient level in technology development. This situation has a significant
effect on foreign trade deficit. Turkey has the status of developing countries.
According to the average data for the year 2009-2018, the foreign trade deficit
in Turkey is 73 billion 630 million dollars. If this rate compares to Turkish
export which was 142 billion 408 milyon dollar 
between the year 2009-2018, it can be seen that it more than half. This
ratio shows us that the foreign trade deficit is a major problem in Turkey.
This research is important for determination of economic factors which cause
trade deficit in Turkey  and to be
presented solotion offer  to prevent
trade deficit. In this research, economic factors which cause foreign trade
deficit were examined firstly, secondly place of high value added products in
the foreign trade of Turkey was examined and than the role of the production of
high value-added products in reducing the foreign trade deficit was mentioned.
The aim of our study was to determine the economic factors which cause the
foreign trade deficit in Turkey and discuss effect of  low added value products which are one
of  important trade deficit season in
Turkey, on Turkish economy and also offer solutions to them. In conclusion of
the study, economic factors causing the trade deficit in Turkey expressed
individually, and emphasized the importance of implementing policies for the
development of industries capable of producing capital goods. What is more, In
order to reduce the foreign trade deficit, it has been concluded that the
production and export of high value-added products that contain advanced
technology is essential.

Anahtar Kelimeler

Foreign Trade Deficit, Foreign Currency, Import, Export

Kaynakça

• Altundal, V. (2014), Bölgesel Ticaret Anlaşmalarının 2008 Küresel Ekonomik Kriz Sonrası Türkiye’nin Dış Ticaret Açığında Etkisi ve Gümrük Birliği Anlaşması Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İşletme Anabilim Dalı, Afyon.
• Çelik M., M. Yıldırım, “Amigdalin ve Özellikleri”, Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 2017/6 (1), ss. 28-37.
• Doğan, İ, S. Gürbüz, “Enerji Fiyatlarının Dış Ticaret Açığı Üzerindeki Rolü”, Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2017/2, (10), ss.81-90.
• Etimaden, Madenlerimiz, <www.etimaden.gov.tr >(14.11.2018).
• Göçer, İ.,”Ar-Ge Harcamalarının Yüksek Teknolojili Ürün İhracatı, Dış Ticaret Dengesi Ve Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri”, Maliye Dergisi, 2013/165,ss. 215-240.
• Hepaktan, E., S. Çınar, “Türkiye’de Uygulanan Döviz Kuru Sistemlerinin Dış Ticaret İle İlişkisi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 2011/5, (3), ss.82.
• Hepaktan C., “Türkiye’nin Dönüşüm Sürecinde Dış Ticaret Politikaları”, 2. Ulusal İktisat Kongresi, 2008, İzmir.
• İnançlı S., A. Konak, “Türkiye’de İhracatın İthalata Bağımlılığı: Otomotiv Sektörü”, Eskişehir İİBF Dergisi, 2011/6, (2), ss.343-362.
• Kılıç, C., Y. Bayar, vd. …,” Araştırma Geliştirme Harcamalarının İleri teknoloji Ürün İhracatı Üzerindeki Etkisi: G-8 Ülkeleri için Bir Panel Analizi” Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2014/44, (2), ss.115-130.
• Koç, H., M. Değer, “Döviz kuru belirsizliği ve yurtiçi yatırımlar: Türkiye Ekonomisi Üzerine Nedensellik Testleri 1988-2007”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2010/24, (3) s.79-93
• Konak, A., “Türkiye’de Cari İşlemler Açığın Nedenleri ve Cari İşlemler Açığı - Dış Ticaret Açığı İlişkisi”, Econder International Academic Journal, 2018/2, (2), ss.163-178.
• KPMG, İlaç Endüstrisine Sektörel Bir Bakış 2019, < https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/tr/pdf/2019/04/sektorel-bakis-2019-ilac.pdf>(07.09.2019).
• Mit Technology Review, It’s amazing what you can learn about a cell when you levitate it, <https://www.technologyreview.com/lists/innovators-under-35/2015/pioneer/gozde-durmus/, <(15.08.2019).
• OSD, (2017), OSD Küresel Değerlendirme Raporu, <http://www.osd.org.tr/sites/1/upload/files/2018_Kuresel_Degerlendirme_Raporu-4349.pdf> (15.08.2019).
• Öz, S., (2007), Türkiye’nin Dış Ticaret Açığı, Boyutu, Yapısı ve Nedenleri, TUSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu, İstanbul.
• Özdemir, A., C. Ordu, “Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 2013, s.29-42.
• Özkan G. ,H. Yılmaz, “Arge Harcamalarının Yüksek Teknoloji Ürün İhracatı ve Kişi Başı Gelir Üzerindeki Etkileri: 12 AB Ülkesi ve Türkiye için Uygulama”, Bilim Ekonomi ve Yönetim Dergisi, 2017/1, (12), ss.1-12.
• Özlale, Ü., A. Karakurt, “Türkiye’de Tasarruf Açığının Nedenleri ve Kapatılması için Politika Önerileri”, Türkiye Bankalar Birliği Bankacılar Dergisi, 2012, s.1-34.
• SIPRI, SIPRI Arms Industry Database, <http://www.sasad.org.tr/uploaded/SIPRI-2018-Guncellemesi.pdf> (15.08.2019).
• Şerefli, M., “Dış Ticaretin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2016/13, ss.136-143.
• TÜİK, Dış Ticaret istatistikleri, <http://www.TÜİK.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist> (30.08.2019).
• Taşlıgil, N,. G. Şahin, “Yapı Malzemesi Olarak Kullanılan Türkiye Doğal Taşlarının İktisadi Coğrafya Odağında Analizi” Marmara Coğrafya Dergisi, 2016, (33), ss. 609.
• The Boston Consulting Group, (2011), “Türkiye’de İlaç Endüstrisinin Küreselleşmesi İçin Devlet İle Ortak Yol Haritası”, İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası, ss. 1-156.
• Turan, Z., D. Barak, “Türkiye’de Cari İşlemler Açığının Sürdürülebilirliği”, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2016, (4), s.2.
• Trademap, List of Word Car Export, <https://www.trademap.org/Country_SelProduct_TS.aspx?nvpm=1%7c%7c%7c%7c%7c87%7c%7c%7c2%7c1%7c1%7c2%7c2%7c1%7c2%7c1%7c1>(10.08.2019).
• Yanar, R., G. Kerimoğlu, “Türkiye’de Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Cari Açık İlişkisi”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2011/3,(2), s.191-201.
• Yıldırım, H., E. Akkılıç, vd. …,”Arge Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve Dış Ticaret Dengesi Üzerindeki Etkisi: G-20 Ülkeleri Üzerine Bir Uygulama”, International Review of Economics and Management, 2018/2, (6) ss.43-58.
• Yiğit, G., (2014), Dış Ticaret Açığının Türkiye Ekonomisine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, İktisat Anabilim Dalı, Ordu Üniversitesi, Ordu.