A Narrative Built on the Stories of Dede Korkut: Hikâye-i Neriman

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 44 - 62, 31.12.2022

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.55024/buyasambid.1191163

Öz

Dede Korkut Hikâyeleri Üzerine İnşa Edilen Bir Anlatı: Hikâye-i Neriman

Öz

Dede Korkut hikâyeleri Oğuznamelerin en önemli parçalarından birini oluşturur. İçerisinde zengin motifler barındıran hikâyeler uzun yıllar sözlü gelenekte büyük bir merakla dinlenmiş, yazıya geçirildikten sonra da yazılı kaynaklardan okunmuştur. Dede Korkut hikâyelerinin etkisi birçok yapıtta da görülür. Dede Korkut hikâyelerinde bulunan motifler manzum eserlerde, romanlarda, tiyatro eserlerinde, çocuk kitaplarında, filmlerde, plastik sanatlarda yeniden işlenmiştir. Hikâyelerin Türk dünyasındaki çeşitli anlatılar üzerinde etkisi olduğu gibi Türklerle ilişki içerisinde bulunan başka milletlerin anlatıları üzerinde de etkileri olmuştur. Bu çalışmada Dede Korkut hikâyelerinin Hikâye-i Neriman adlı eser üzerindeki etkisi ele alınmıştır. Sonuçta Dede Korkut hikâyelerinin Hikâye-i Neriman adlı destanı etkilediği görülmüştür. Bu destan, Dede Korkut hikâyelerinde yer alan birçok motifi içerir. Dede Korkut hikâyeleri, Hikâye-i Neriman’ın şekillenmesinde en önemli kaynaklardan biridir. Destandaki olay örgüleri büyük ölçüde Dede Korkut hikâyelerinden alınan motifler etrafında inşa edilmiştir. Hikâye-i Neriman sözlü geleneğin dilsel unsurlarını da taşır. Bu unsurlar destanın yazıya geçirilmeden önce sözlü gelenekte anlatıldığını gösterir.

Anahtar Kelimeler

Dede korkut, Hikâye-i Neriman, destan, hikâye, motif

Kaynakça

• Aghdam, A. A. (2015). İran Anlatı Geleneğinin Kaynakları Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı.
• Albayrak, N. (1994). Ebû Müslim Destanı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 10. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 195-196.
• Alptekin, A. B. (2005). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Balkaya, A. (2015). Halk Anlatılarında Kahramanın Yardımcıları Anatomik Sınırlılığı Aşmadan Kutsalın Görüntü Biçimlerine. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Bang, W.; R. Rahmeti. (1988). Oğuz Kağan Destanı. (yay. hzl. Muharrem Ergin). İstanbul: Hülbe Yayınları.
• Bars, M. E. (2022). Kahramanoğlu Neriman Destanı. Ankara: Sonçağ Yayıncılık.
• Boratav, P. N. (1999). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul. Gerçek Yayınevi.
• Bulut, Y. (2009). Kıssa-i Kıran-ı Habeşi Giriş-Tenkitli Metin-Dizin. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Çelebi, İ. (2008). Rüya. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 35. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 306-309.
• Çobanoğlu, Ö. (2007). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ekici, M. (1998). Halk Bilimi Çalışmalarında Metin (Text), Doku (Texture), Sosyal Çevre ve Şartlar (Konteks) İlişkisinin Önemi. Millî Folklor, 39, 25-34.
• Ekici, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası - Soylamalar ve 13. Boy - Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Elçin, Ş. (1997). Halk Edebiyatı Araştırmaları II. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2019a). Nehir Destan Oğuzname (Oguz Bitig). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2019b). Dede Korkut Kitabı’nın Yeni Nüshası ve Üzerindeki Yayınlar. Millî Folklor, 123, 5-22.
• Ergin, M. (1997). Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin-Faksimile. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gökyay, O. Ş. (2000). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kaçalin, M. S. (2017). Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kaşgarlı Mahmud. (2005). Divanu Lugati’t-Türk. (çev. Seçkin Erdi-Serap Tuğba Yurteser). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Masse, H., Abû Tâhir Tarsûsî, in: Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs. (https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/abu-tahir-tarsusi-SIM_0257 (Erişim Tarihi: 28.03.2022).
• Melikoff, I. (2012). Türk-İran Epik Geleneği İçinde Horasan Teberdarı Ebu Müslim. (terc. Armağan San). Ankara: Elips Kitap.
• Pehlivan, G. (2019). Dede Korkut Kitabı’nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım -Dresten ve Vatikan Nüshalarının Mukayeseli Bir İncelemesi-. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tulum, M.; M. M. Tulum. (2016). Dede Korkut Oğuznameler-Oğuz Beylerinin Hikâyeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Turan, F. A. (2004). Motif. Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, Cilt IV. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 406-407.
• Von Sydow, C. W. (2010). Coğrafya ve Masal Ekotipleri. (çev. Tuğçe Işıkhan). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (yay. hzl. M. Öcal Oğuz; Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 61-70.