Dil Kafanın Belasıdır (Ortak Atasözlerinin Hikâyeleri 8: Farsî-Kurmancî-Zazakî-Türkçe)

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 10, 9 - 30, 30.12.2019

Hasan Çiftci

Öz

Bu makale karşılaştırmalı halk edebiyatıyla ilgilidir. Ortadoğu halklarının dillerinden Farsça, Kurmancî ve Zazakî’de ortak atasözlerinin hikâyelerini ve kaynaklarını konu edinmektedir. Yer yer atasözleriyle ortak olan Arapça ve Türkçe atasözlerine de yer verilecektir. Atasözleri halkların tarihi süreçte şekillenen yaşam biçimini, adet ve geleneklerini ifade eden yasalar hükmündedir. Atasözleri yüzyılların geçmesiyle şekillenir ve toplumun ahlâkî, dinî ve dünyevî değerlerini ifade ederler. Toplumun tarihsel kültürünü kuşaktan kuşağa aktarırlar. Bu makale ve aynı konuyla ilgili seri halde yayımlanacak diğer makaleler adı geçen Müslüman halkların düşünsel, dilsel ve kültürel ortak değerlerine de ışık tutacaktır.

Anahtar Kelimeler

zazaca, kürtçe, atasözleri

Kaynakça

• Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlügü, I-II, İnkılâp İstanbul 1988.
• Akyalçın, Necmi, Türkçemizin İncileri Atasözlerimiz-Tanıklı Sözlük, Ankara 2012.
• _______, Türkçemizin Anlamsal Zenginlikleri Deyimlerimiz, Ankara 2012.
• Albayrak, Nurettin, Türkiye Türkçesinde Atasözleri, Kapı Yayınları, İstanbul 2009.
• Arı, Bülent, “Altınözü’nden Ermence Fıkraları”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2009, Cilt: 6 ¨ Sayı: 12, 70-89.
• Aslan, Şêxmûs, Ferhenga Biwêjan, Amed 2005.
• Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı, İstanbul 2010.
• ‘Azîmî, Muhendîs Sâdıq, Ferheng-i Bîst Hezâr Mesel û hikmet û Istılâh, Tahran 1382 hş.
• Berkay Gökgöz ve diğerleri, Çizgilerle Deyimler Ve Hikâyeleri, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi 2015.
• Beydebâ, Kelile ve Dimne (Pehleviceden Arapçaya çev. İbnü’l-Mukaffa; Türkçe Çeviriinceleme, Said Aykut), İkinci Baskı, Şule Yayınları, Temmuz 2003.
• Canpolat, Musa, Zazaca-Türkçe Sözlük, İstanbul 2006.
• Ceylan, Mustafa, Öldürülen 101 Şair: Araştırma-İnceleme, Gelişim Sanat: Ankara, 2013.
• Çiftçi, Hasan, Klasik Fars Edebiyatında Hiciv ve Sosyal Eleştiri, Kültür Bakanlığı, 2002.
• Demir, Necati, Anadolu Türk Masallarından Derlemeler, Ötüken 2018.
• Dihxodâ, Ali Ekber, Emsâl û Hikem, I-IV, Emîr Kebîr, 1363 hş.
• Enverî, Hasan, Ferheng-ê Kinâyât-ê Soxen, I-II, Tahran Soxen, 1383 hş.
• Farqînî, Zana, Fehenga Kurdî-Tirkî/ Kürtçe–Türkçe Sözlük, İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları 2004.
• Gökgöz, Berkay ve diğerleri, Çizgilerle Deyimler ve Hikâyeleri, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi 2015.
• Gündüzalp, Selim, Deyimler ve Öyküleri, VI, Zafer yayınları; İstanbul 2004.
• Hayıg, Rosan, Zazaca-Türkçe Sözlük ve Türkçe-Zazaca Sözcük Listesi (ÇermikÇüngüş- Siverek-Gerger Bölgeleri), Giriş ve Ekler, Brigitte Werner, İstanbul 2012.
• Hazrâ’î, Emîn, Ferhengnâme-ê Emsâl u Hikem-ê Îrânî, İntisârât-i Nuvîd, Sîrâz 1382 hş.
• Heblerûdî, Muhammed, Kulliyât-ê Câmi‘u’t-temsîl, Tahran ts.
• Hesen, Bîlal, Ji Wêjeya Gel: Pend û Peng, 2008.
• http://www.drsadigh.ir. (Erişim: 10.12.2019: 22:40).
• İbn Şehrâşûb, Me’âlimu’l-‘ulemâ, s.182. http://h-najaf.iq/upload/pdf: (Erişim 17.12.2019/22:00).
• İzoli, D., Ferheng: Kurdi-Tırki/Türkçe Kürtçe, Deng Yayınları 2012.
• Kerboranî, Ayfer, “Karwan û Zilamê Zimandirej”, Folklora Kurdan, Sal: 1, Hejmar: 2, Diyarbakır 2015, s. 16. Mardin yöresinden derlenmiştir.
• Lezgîn, Roşan, Ferhengê Îdyomanê Kirdkî (Zazakî), Roşna, Diyarbakır 2017.
• el-Meydânî, Ebî’l-Fażl b. Ehmed b. Muhammed, en-Nîsâbûrî el-Meydânî, Mecma’u’lemsâl, I-II, (tahkik, Muhammed MuhyuddînAbdu’l-Hamîd), 1955.
• Mîrvanî, Sîyamend, Kal Mûsênî Zeydûnû, Vate: İstanbul 2012.
• Oncu, Mehmet, Gotinên Peşîyan, İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları 2009.
• Selcan, Zılfi, Qese u Qesê Vırênu Leksikon, Dersim 2013.
• Tîgrîs, Amed, 6762 Gotinên Peşîyan, Weşanên Rewşen, Stockholm 2001.
• Tokmak, A. Naci, Farsça-Türkçe Ortak Deyimler Sözlüğü, İstanbul 1995.
• Veroj, Said: http://kovarabir.com/seid-veroj-vateye-verenan-e-dimili-zazaki/ (Erişim: 27.12.2019/16:37)
• Yîgît, Îrfan, “Ziwan Leq, Sere Teq!”: http://www.zazaki.net/haber/ziwan-leq-sereteq-496.htm (Erişim: 17.04.2019 22:09).
• Zûlfiqârî, Hesen, Ferheng-ê Bozorg-ê Żerbu’l-Meselhâ-yê Fârsî, I-II, Tahran 1388 hş.
• ________, Dâstânhâ-yi Emsâl, İntişârât-i Mâzyâr, Tahran 1385 hş.
• http://www.drsadigh.ir. (Erişim: 10.12.2019: 22:40).