Ortak Atasözlerin Hikâyeleri: Kör baykuşun kısmeti…/Rizqê gurê kor…/ Rizq vêrg kor… Fârsî-Kurmancî-Zazakî-Türkçe 13
Öz
Özet
Bu makale karşılaştırmalı halk edebiyatıyla ilgilidir. Ortadoğu halklarının dillerinden Farsça, Kurmancî ve Zazakî’de ortak atasözleri ve onlardan bazısının halk arasında söylenen hikâyelerini ve kaynaklarını konu edinmektedir. Yer yer bu atasözleriyle ortak olan Arapça ve Türkçe atasözlerine ve hikâyelerine de yer verilecektir. Bu yazıda özellikle Kör kurdun rızkı Farsça: Rûzi-yê bûm tû-yê xâne-eş mî-resed; Türkçe: Kör baykuşun kısmeti ayağına gelir; Kurmancî: Rizqê gurê kor xwedê dişîne ve Zazakî: Homa rizqê vergê korî ano vere lingan, şeklindeki atasözleri ve Farsça muadilleri ile benzerlerinin hikâyeleri üzerinde durulacaktır. Atasözleri halkların tarihi süreçte şekillenen yaşam biçimini, adet ve geleneklerini ifade eden yasalar hükmündedir. Atasözleri yüzyılların geçmesiyle şekillenir ve toplumun ahlâkî, dinî ve dünyevî değerlerini ifade ederler. Toplumun tarihsel kültürünü kuşaktan kuşağa aktarırlar. Bu onüçüncü makale de seri halde yayımlanacak diğer makaleler gibi adı geçen Müslüman halkların düşünsel, dilsel ve kültürel ortak değerlerine ışık tutacaktır.
Anahtar Kelimeler
Atasözlerinin hikâyeleri ortak atasözleri Rizqê gurê kor… Rizq vêrg kor… Kör baykuşun kısmeti… Farsça Kurmancî Zazakî Türkçe.
Kaynakça
- Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlügü, I-II, İnkılâp İstanbul 1988.
- Albayrak, Nurettin, Türkiye Türkçesinde Atasözleri, Kapı Yayınları, İstanbul 2009.
- Ali Eşref Dervişiyân-Rizâ Xendân (Mehâbâdî), Ferheng-ê Efsânehâ-yê Merdum-ê Îrân (nşr. S. Ahmed Vekiliyân) I-XII, Neşr-ê Kitâb û Ferheng, Tahran 1382 hş.
- Ayşe Kaya, Estanikê Bongilanî, Vate Yayınları, İstanbul 2018.
- Atlı, Sagıp, Kastamonu Masalları (Araştırma-İnceleme-Metin), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta 2011.
- Balcı, Serkan. Türk Dünyası Masalları Tip Katalogu, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2019.
- Behmenyârî, Ahmed, Dâstânnâme-ê Behmenyârî, İntisârât-ê Dânisgâh-ê Tehrân, Tahran 1381 hş./2002. Bor, İsmet, Mesel u Vistonikî, Roşna, Diyarbakır 2015.
- Dêhxodâ, Ali Ekber, Emsâl û Ḥikem, I-IV, Emîr Kebîr, Tahran 1363 hş.
- Demir, Necati, Anadolu Türk Masallarından Derlemeler, Ötüken, İstanbul 2018.
- Dêrşewî, Mele Mehmûd, Miştaxa Çiya Ji Gotinên Pêşîya, (Latinize: Serbest Zaxoyî) Stockholm 1989. Deştekî, Umer Şêyxella, Pendî Kurdî Çîrokekey, Hewlêr 2006.
- Elçin, Şükrü, Halk Edebiyatına Giriş, Akçağ, Ankara 2004.
- Encû-yê Şîrâzî, Seyyid Ebû’l-Kasım, Temsîl û Mesel, (tas. Seyyid Ahmed-i Vekîliyân) Emîr Kebîr, Tahran 1395 hş.
- Enverî, Hasan ve diğerleri, Ferheng-ê Emsâl-ê Soxen, I-II, Suxen, Tahran 1384 hş.
- Hazrâ’î, Emîn, Ferhengnâme-ê Emsâl û Hikem-i Îrânî, İntişârât-i Nuvîd, Şîrâz 1382 hş./2003.
- Heblerûdî, Muhammed, Kulliyât-ê Câmi‘u’t-temsîl, Kitâbfrûşi-yê İslâmiyye, Tahran ts. Hesen, Bîlal, Ji Wêjeya Gel: Pend û Peng, Marburg 2008.
- http://www.zazaki.net/haber/meselaya-siltan-mehmd-feqr-2151.htm(erişim: 17.05.2023: 21:56)
- Oncu, Mehmet, 101 Bivêj Çîrok, Avesta 2015.
- ___________, Gotinên Pêşiyân, Enstîtuya Kurdî, İstanbul 2014.
- Öncü, Mehmet, 101 Gotınên Pêşıyan Çîrok, Nûbihar. (https://books.google.com.tr/ books?id=GjpBEAAAQBAJ: erişim 06.07.2023: 10:47)
- Pala, İskender, Atasözleri Sözlüğü, İstanbul 2002. (Atasozleri_Sozlugu_(iskender_Pala)_(2002)
- ___________, İki Dirhem Bir Çekirdek, Kapı Yayınları, İstanbul 2018. (Tarayan Süleyman Yüksel
- Www.Suleymanyuksel.Com/E-Yayın: Ayraç Sanal Yayın Ocak, 2008)
- Rahmândûst, Mustafa, Fovt-ê Kûzegerî: Meselhâ-yê Fârsî û Dâstânhâ-yê Ân, I-II, Tahran 1390 hş.
- Sa‘dî-i Sîrâzî, Bûstân, nsr. Gulâmhuseyn-i Yûsufî, _ntisârât-i Hârezmî, 1375 hş./1996.
- Şâmlû, Ahmed, Kitâb-ê Kûçe: Câmi‘-ê Luğât, Istılâhât, Ta‘bîrât, Zarbulmeselhâ-yê Fârsî (nşr. Âydâ Serkîsiyân), I-IV, İntişârât-ê Mâzyâr, Tahran 1385 hş.
- Şekûrzâde, İbrahim, Deh Hezâr Mesel-ê Fârsî, Meşhed 1372 hş.
- Öyküleriyle Esnaf ve Ticaret Deyimleri Esnaf ve Sanatkârlar Derneği, Vakıf Katılım, Ankara 2020
- Tîgrîs, Amed, 6762 Gotinên Peşîyan, Weşanên Rewşen, Stockholm 2001.
- Zûlfiqârî, Hesen, Dâstânhâ-yê Emsâl, İntişârât-i Mâzyâr, Tahran 1385 hş.
- _____________, Ferheng-ê Bozorg-ê Żerbu’l-Meselhâ-yê Fârsî, I-II, Tahran 1388 hş.
Ortak Atasözlerin Hikâyeleri: Kör baykuşun kısmeti…/Rizqê gurê kor…/ Rizq vêrg kor… Fârsî-Kurmancî-Zazakî-Türkçe 13
Öz
Özet
Bu makale karşılaştırmalı halk edebiyatıyla ilgilidir. Ortadoğu halklarının dillerinden Farsça, Kurmancî ve Zazakî’de ortak atasözleri ve onlardan bazısının halk arasında söylenen hikâyelerini ve kaynaklarını konu edinmektedir. Yer yer bu atasözleriyle ortak olan Arapça ve Türkçe atasözlerine ve hikâyelerine de yer verilecektir. Bu yazıda özellikle Kör kurdun rızkı Farsça: Rûzi-yê bûm tû-yê xâne-eş mî-resed; Türkçe: Kör baykuşun kısmeti ayağına gelir; Kurmancî: Rizqê gurê kor xwedê dişîne ve Zazakî: Homa rizqê vergê korî ano vere lingan, şeklindeki atasözleri ve Farsça muadilleri ile benzerlerinin hikâyeleri üzerinde durulacaktır. Atasözleri halkların tarihi süreçte şekillenen yaşam biçimini, adet ve geleneklerini ifade eden yasalar hükmündedir. Atasözleri yüzyılların geçmesiyle şekillenir ve toplumun ahlâkî, dinî ve dünyevî değerlerini ifade ederler. Toplumun tarihsel kültürünü kuşaktan kuşağa aktarırlar. Bu onüçüncü makale de seri halde yayımlanacak diğer makaleler gibi adı geçen Müslüman halkların düşünsel, dilsel ve kültürel ortak değerlerine ışık tutacaktır.
Anahtar Kelimeler
Atasözlerinin hikâyeleri ortak atasözleri Rizqê gurê kor… Rizq vêrg kor… Kör baykuşun kısmeti… Farsça Kurmancî Zazakî Türkçe.
Kaynakça
- Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlügü, I-II, İnkılâp İstanbul 1988.
- Albayrak, Nurettin, Türkiye Türkçesinde Atasözleri, Kapı Yayınları, İstanbul 2009.
- Ali Eşref Dervişiyân-Rizâ Xendân (Mehâbâdî), Ferheng-ê Efsânehâ-yê Merdum-ê Îrân (nşr. S. Ahmed Vekiliyân) I-XII, Neşr-ê Kitâb û Ferheng, Tahran 1382 hş.
- Ayşe Kaya, Estanikê Bongilanî, Vate Yayınları, İstanbul 2018.
- Atlı, Sagıp, Kastamonu Masalları (Araştırma-İnceleme-Metin), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta 2011.
- Balcı, Serkan. Türk Dünyası Masalları Tip Katalogu, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2019.
- Behmenyârî, Ahmed, Dâstânnâme-ê Behmenyârî, İntisârât-ê Dânisgâh-ê Tehrân, Tahran 1381 hş./2002. Bor, İsmet, Mesel u Vistonikî, Roşna, Diyarbakır 2015.
- Dêhxodâ, Ali Ekber, Emsâl û Ḥikem, I-IV, Emîr Kebîr, Tahran 1363 hş.
- Demir, Necati, Anadolu Türk Masallarından Derlemeler, Ötüken, İstanbul 2018.
- Dêrşewî, Mele Mehmûd, Miştaxa Çiya Ji Gotinên Pêşîya, (Latinize: Serbest Zaxoyî) Stockholm 1989. Deştekî, Umer Şêyxella, Pendî Kurdî Çîrokekey, Hewlêr 2006.
- Elçin, Şükrü, Halk Edebiyatına Giriş, Akçağ, Ankara 2004.
- Encû-yê Şîrâzî, Seyyid Ebû’l-Kasım, Temsîl û Mesel, (tas. Seyyid Ahmed-i Vekîliyân) Emîr Kebîr, Tahran 1395 hş.
- Enverî, Hasan ve diğerleri, Ferheng-ê Emsâl-ê Soxen, I-II, Suxen, Tahran 1384 hş.
- Hazrâ’î, Emîn, Ferhengnâme-ê Emsâl û Hikem-i Îrânî, İntişârât-i Nuvîd, Şîrâz 1382 hş./2003.
- Heblerûdî, Muhammed, Kulliyât-ê Câmi‘u’t-temsîl, Kitâbfrûşi-yê İslâmiyye, Tahran ts. Hesen, Bîlal, Ji Wêjeya Gel: Pend û Peng, Marburg 2008.
- http://www.zazaki.net/haber/meselaya-siltan-mehmd-feqr-2151.htm(erişim: 17.05.2023: 21:56)
- Oncu, Mehmet, 101 Bivêj Çîrok, Avesta 2015.
- ___________, Gotinên Pêşiyân, Enstîtuya Kurdî, İstanbul 2014.
- Öncü, Mehmet, 101 Gotınên Pêşıyan Çîrok, Nûbihar. (https://books.google.com.tr/ books?id=GjpBEAAAQBAJ: erişim 06.07.2023: 10:47)
- Pala, İskender, Atasözleri Sözlüğü, İstanbul 2002. (Atasozleri_Sozlugu_(iskender_Pala)_(2002)
- ___________, İki Dirhem Bir Çekirdek, Kapı Yayınları, İstanbul 2018. (Tarayan Süleyman Yüksel
- Www.Suleymanyuksel.Com/E-Yayın: Ayraç Sanal Yayın Ocak, 2008)
- Rahmândûst, Mustafa, Fovt-ê Kûzegerî: Meselhâ-yê Fârsî û Dâstânhâ-yê Ân, I-II, Tahran 1390 hş.
- Sa‘dî-i Sîrâzî, Bûstân, nsr. Gulâmhuseyn-i Yûsufî, _ntisârât-i Hârezmî, 1375 hş./1996.
- Şâmlû, Ahmed, Kitâb-ê Kûçe: Câmi‘-ê Luğât, Istılâhât, Ta‘bîrât, Zarbulmeselhâ-yê Fârsî (nşr. Âydâ Serkîsiyân), I-IV, İntişârât-ê Mâzyâr, Tahran 1385 hş.
- Şekûrzâde, İbrahim, Deh Hezâr Mesel-ê Fârsî, Meşhed 1372 hş.
- Öyküleriyle Esnaf ve Ticaret Deyimleri Esnaf ve Sanatkârlar Derneği, Vakıf Katılım, Ankara 2020
- Tîgrîs, Amed, 6762 Gotinên Peşîyan, Weşanên Rewşen, Stockholm 2001.
- Zûlfiqârî, Hesen, Dâstânhâ-yê Emsâl, İntişârât-i Mâzyâr, Tahran 1385 hş.
- _____________, Ferheng-ê Bozorg-ê Żerbu’l-Meselhâ-yê Fârsî, I-II, Tahran 1388 hş.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dünya Dilleri, Edebiyatı ve Kültürü (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 28 Haziran 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 29 Nisan 2024 |
| Kabul Tarihi | 7 Haziran 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 10 Sayı: 19 |
