Episode Structure and Motif Analysis of the Ker û Kulık Story

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 21, 6 - 22, 29.06.2025

Kenan Bozkurt , Medeni Ögüt

Öz

Folk tale takes its name from the word folk and its subject is the events that occur among the people. This event or subject; Sometimes it can be love, sometimes heroism, sometimes tragedy. People expressed their feelings and thoughts through verbal expression. Therefore, it is possible to find all the elements and motifs belonging to the culture and identity of that people in these folk stories. There are several main methods for analyzing stories in the field of folklore. However, among these, Stith Thompson's motif method is one of the most famous and important. The Thompson method is based on identifying motifs in stories. According to him, motif is the smallest element of the story that has the feature of being permanent. Due to the importance of the motif in folk tales, the episodic context, motifs and elements of the folk tale Ker and Kulik compiled by Abdurehman Eldergöz were examined in the context of Thompson's method.
In this study, parts of the story were analyzed and many important motifs were identified. It has been determined that the episodic structure of this story is parallel to classical folk tales. In addition, it has been seen that the Ker and Kulik story is very rich in terms of motifs and that many motifs in the story are common to other cultures of the world, which once again reveals the richness of the Kurdish folk story.

Anahtar Kelimeler

Ker û Kulik story , folk tale , episode structure , motif.

Avahiya Epîzotê û Vekolîna Motîfan di Çîrokan da: Wek Mînak Çîroka Gelêrî ya Kerr û Kulik

Öz

Çîroka gelêrî, navê xwe ji peyva gel digire û mijara wê jî bûyerên ku di nav gel da rû dane ne. Ev bûyer ango mijar dibe ku carina evînek be, carina lehengiyek be, carina jî karesatek be. Gel, hest û ramanên xwe bi rêya vegotina devkî aniye ziman. Lewra di van çîrokên gelêrî da mirov dikare hemû hêman û motîfên çand û nasnameya wî gelî bibîne. Li ser analîz û sinifandina/polînkirina kirina çîrok û çîrokên gelêrî da çend metodên/rêbazên sereke hene. Di nav wan metodan da ya herî bi nav û girîn ya Stith Thompson e. Metoda Thompson, li ser motîfê di çîroka da heye hatîye avakirin. Li gor Thompson, motîf di çîrokan da her çijqas hêmana herî piçûk be jî xwedî qabiliyeta domdariyê ye. Armanca vê xebatê ew e ku ji mînaka çîrokeke gelêrî ya bi navê Ker û Kulik a ku ji devê çîrokbêj Abdurehman Yaşligoz hatîye tomar kirin, bastûra wê ya epîsod were destnîşankirin, motîf û hêmanên çîrokê di çarçoveya rêbaza Thompson da were vekolan.
Di vê xebatê da, bastûra epîsodê ya vê çîrokê hat vekolan û gelek motîfên girîng hatin tespîtkirin. Hat dîtin ku bastûra epîsod a vê çîrokê bi çîrokên klasîk yên gelêrî ra paralel e û çîroka Ker û Kulik ji hêla motîfan ve gelek dewlemend e û gelek motîfên di çîroka Ker û Kulik da hevparê çandên din ên cîhanê ne. Ev yek jî ji ber ku dewlemendiya çîroka gelêrî ya Kurdî nîşan dide pir girîng e.

Anahtar Kelimeler

Çîroka Ker û Kulik , çîrokên gelêrî , bastûra epîsodê , motif.

Ker û Kulik Hikâyesinin Epizot Yapısı ve Motif Analizi

Öz

Halk hikâyesi, adını halk kelimesinden alır ve konusu da halk arasında yaşanan olaylardır. Bu olay veya konu; bazen bir aşk, bazen bir kahramanlık, bazen de bir trajedi olabilir. İnsanlar duygu ve düşüncelerini sözlü ifade yoluyla ifade etmişlerdir. Dolayısıyla bu halk hikâyelerinde o halkın kültürüne ve kimliğine ait tüm unsur ve motifleri bulmak mümkündür. Folklor alanında hikâyeleri analiz etmek için birkaç ana yöntem vardır. Ancak bunlar arasında Stith Thompson'ın motif yöntemi en ünlü ve önemli olanlardan biridir. Thompson yöntemi, hikâyelerde yer alan motifleri tespit etme temeline dayanır. Ona göre motif, hikâyenin kalıcı olma özelliği taşıyan en küçük unsurudur. Motifin halk hikâyelerindeki bu öneminden ötürü Abdurehman Yaşlıgöz’den derlenen Ker ile Kulik adlı halk hikâyesinin epizodik bağlamı, motif ve unsurları Thompson’un yöntemi bağlamında incelenmiştir.
Bu çalışmada hikâyenin bölümleri analiz edilmiş ve birçok önemli motif tespit edilmiştir. Bu hikâyenin epizodik yapısının klasik halk hikâyeleriyle paralel olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca Ker ve Kulik hikâyesinin motif bakımından oldukça zengin olduğu hikâyedeki pek çok motifin dünyanın diğer kültürlerinde ortak olduğu da görülmüş, bu da Kürt halk hikâyesinin zenginliğini ortaya koymaktadır

Anahtar Kelimeler

Ker û Kulik hikâyesi , halk hikâyesi , epizot yapısı , motif.

Kaynakça

• Alay, O. (2011). Yusuf ve Züleyha Hikâyesinin Epizot Tahlili ve Motif Yapısı. folklor/edebiyat, 17 (68). 167-180.
• Alptekin, A.B. (2021). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aras, A. (2016). Kerr u Kulik, İstanbul: Weş. Nûbihar.
• Atlı, H. (2024). “Destanên Kurdî ji Aliyê Taybetmendiyên Dirûvî ve.” Şarkiyat, Cihld: 16, Hejmar: 1, r. 489-501.
• Atlı, S. (2018). “Anadolu Masallarında Padişah Olma Motifi Üzerine Bir İnceleme” Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cihld: 21, Hejmar: 39, r. 1-17.
• Banarlı, N. S. (1935). “Türk Halk Hikâyelerinin Doğuşu ve Ferhat İle Şerife Hanım Hikâyesi” Altıok Dergisi, Edirne 1935, Hejmar: 22-23, r. 19-22.
• Boratav, P. N. (1990). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Adam Yayınları.
• Boratav, P. N. (1981). Halk Hikâyeleri. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi: İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Çiftçi, T. (2020). Adıyaman Yöresinden Derlenen" Gurrî Û Hûtê Kor" Masalının Rus Yapısalcı Metodu Çerçevesinde Analizi. International Journal of Kurdish Studies, 6(2).
• Çiftçi, T. (2022). Tarih ve Müzik İlişkisi: Kürt Müziğinde Tarihsel Olayların İzleri ve Evdalê Zeynikê. International Journal of Kurdish Studies, 8(2).
• Demir, B. (2016). Çîrokên Kurdî Li Gorî Motîf Îndeksa Stith Thompson (Bi Nimûneyên Çîrokên Mîrze Mihemed). Teza Mastirê. Zanîngeha Mardîn Artukluyê, Merdîn.
• Dundes, A. (1999). Motif İndeks ve Masal Tip İndeksi: Bir Değerlendirme. (Çev. Tolga Çetinkaya), Milli Folklor, 30, 130-135.
• Ewig, U. (2005). Masal, Masal Araştırması ve Masal Derlemesi Üzerine. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Çev. Zeki C. Arda). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Gemi, A. (2024). Arap Halk Hikâyeciliği Bağlamında Sisebân Vadisi Hikâyesi, Kurdiname, Cihld: 10, r. 79-99.
• Güney, E. C. (1971). Folklor ve Halk Edebiyatı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Güney, E. C. (1951). Halk Hikâyeleri. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, İstanbul, Ağustos, Sal: 2, Cihld: 2, Hejmar: 25, r. 385.
• Güvenç, A. Ö. (2022). Halk Hikâyelerinin İşlevleri. Turcology Research, Cihld: 73, r. 57-83.
• Heciyê Cindî (2005). Hikyatêd Cimeta Kurda. Erîvan: Weş. Asoxîk.
• Heciyê Cindî (2016). Folklora Kurmancihyê, Amed: Weş. Lîs.
• İlaydın, H. (1936). Behram-ı Gur Menkabeleri. Türkiyat Mecmuası, İstanbul, Cihld: V, r. 273-276.
• Karataş, T. (2018). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Karaduman, R. (2021). Cemşîd u Hurşîd Mesnevisi’nin Halk Hikâyeleri ve Masallarıyla Mukayesesi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Cihld: 27, r. 375-401.
• Karagöz, E. (2016). Tatar-Başkurt Sihirli Masalları Üzerine Karşılaştırmalı Motif Çalışmasım (Aktarma – Motif Tespiti (Motif-Index Of Folk Literature’ye Göre) – Motif Dizini), (Teza Doktorayê ya neçapkirî). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kerr û Kulik, https://www.youtube.com/watch?v=L66u-HtXarc (11.09.2014)
• Keskin, N. (2016). Di Çarçoveya Teoriya Performansê da Nirxandina Vegotinên Gelêrî. International Journal of Kurdish Studies, 2(1).
• Keskin, N. (2019). Folklor û Edebiyata Gelêrî. İstanbul: Weş. Avesta.
• Kıran, E. (2011). Dewreşê Evdî -Kulilka Bilbizek û Rim. İstanbul: Weş. Nûbîhar.
• Mathuna, M. S. (2016). The History Of Celtic Scholarship in Russia And The Soviet Union, Diroka Sudwergirtine. http://arts.ulster.ac.uk/historyceltic/wpcontent/uploads/ 2012/04/Celto-Slavica- MacMathuna-CS-in-USSR-No-pictures118-August.doc.
• Oğuz, M. Ö. (2008). Halk Hikâyeleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Propp, V. (2008). Masalın Biçimbilimi (wer. Mehmet Rifat-Sema Rifat). İstanbul: Turkiye İş Bankası Kultur Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2018). Halk Hikâyeleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim FakültesiYayınları.
• Saussey, E. (1952). Türk Halk Edebiyatı. (Wer. İlhan Başgöz). Ankara: Emek Basımevi.
• Thompson, S. (1955-1958). Motif-Index Of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Fables, Mediaeval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books And Local Legends. 6 Vols. Bloomington: İndiana University Press
• Subaşı, K. (2023). Fesad û Bêbext di Trajediya Evînê da: Weku Nimûne Destanên Evînî yên Mêjûyî. Mukaddime, Cihl: 14 (Hejmara Teybet 1), r. 148-176.
• Subaşı, K. (2024). Ji Mîtolojiyê Ber Bi Tarîxê û Ji Lehengiyê Ber Bi Evînê Destan Weku Çemkeke Sîwan Di vegêrana Gelî Da. Şarkiyat, Cihld: 16, Hejmar: 01, r. 105-116.
• Szılagyı, S. (2007). Ignaz Kunos-Türk Folklor Araştırmalarında Bir Öncü (Teza Doktorayê), Zanîngeha Ankarayê, Ankara.
• Thompson, S. (1946). The Folktale. California: University of California Press.
• Thompson, S. (1966). Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Fables, Mediaeval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books and Local Legends. 6 vols. Bloomington: Indiana University Press.
• Tuğlacı, P. (1985). Okyanus Ansiklopedik Sözlük. İstanbul: Cem Yayıneviç Yılar, Ö. (1998). Ferhad ile Şirin Hikâyesi Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma. (Teza Mastirê), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.