VI. Sempozyûma Kurdiyatê ya Navneteweyî Ebdurrehîm Rehmî Hekarî û Mîrasa Wî ya Çandî

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 21, 93 - 107, 29.06.2025

Mehmet Yıldırımçakar

Öz

Destpêka sedsala 20. ji bo modernîzma kurdî serdemeke giring e û rewşenbîrên kurdan ji bo modernîzma kurdî hewl dane. Stenbol jî navenda vê hewla modernîzmê ye. Kurdan jî wekî neteweyên din ên Osmanî bi rojnamegerî û kovargariyê di nava vê modernîsazyonê de cijhê xwe girtine, di kovar û rojnameyan de berhemên edebî jî weşandine. Vê yekê jî kiriye ku rewşenbîriya kurdî li Stenbolê ava bibe û xebatên xwe bi rê ve bibe. Gelek rewşenbîrên kurdan pêşengiya vî karî kirine. Yek ji wan rewşenbîran jî Ebdurrehîm Rehmî Hekarî ye ku têkilî bi van xebatan û rewşenbîran re daniye, di nava van xebatan de cih girtiye. Wekî kesayetekî siyasî, ilmî û edebî mohra xwe li vê serdemê daye û pêşengiya helbesta kurdî ya modern kiriye û yekem şanoya kurdî nivîsiye û weşandiye.
Dema em li xebatên wî yên bi kurdî û tirkî dinêrin em dibînin ku Ebdurrehîm Rehmî Hekarî hem neteweperwerekî kurd e hem jî ummetperwer e. Ji aliyekî di kovarên Kurdî yên wekî Jîn û Kurdistan de gotar û helbestên wî yên kurdî û kurdewar weşiyane li aliyê din jî di kovarên tirkî yên wekî Sebillür-Reşad û Ehl-i Sünnetê de gotar û helbestên wî yên tirkî û îslamî weşiyane. Dîsa bi kurdî û tirkî pirtûkên dînî jî weşandine. Xebatên xwe yên îslamî piştî avabûna Komarê jî domandiye. Di vî warî de wekî kesayetekî piralî derdikeve pêş. Ji ber van sedeman Hekarî şayanê vekolînên piralî ye ji aliyê siyasî, ilmî û edebî ve.
Zanîngeha Van Yüzüncü Yılê, Enstîtuya Zimanên Zindî di çarçoveya Sempozyûmên Kurdiyatê de VI. Sempozyûma Kurdiyatê ya Navnetewî Ebdurrehîm Rehmî Hekarî Û Mîrasa Wî ya Çandî li dar xist. Sempozyûmê hewl da ku hemû aliyên entelektûelî yên Ebdurrehîm Rehmî Hekarî û mîrasa wî ya çandî ku li pey xwe hiştiye derêxe meydanê û binirxîne jê encaman derîne.

Anahtar Kelimeler

Ebdurrehîm Rehmî Hekarî , Kurdperwerî , Ummetperwerî , Kurdiyat , Modernîzma Kurdî

IV. Uluslararası Kurdiyat Sempozyumu Abdurrahim Rahmi Zapsu ve Kültürel Mirası Değerlendirmesi

Öz

20. yüzyılın başı Kürt modernizmi için önemli bir dönemdir ve Kürt aydınları Kürt modernizmi için çaba sarf etmişlerdir. İstanbul da bu modernizm çabasının merkezidir. Kürtler, diğer Osmanlı milletleri gibi, gazetecilik ve süreli yayınlar aracılığıyla bu modernleşmede yerlerini almışlar ve ayrıca dergi ve gazetelerde edebi eserler yayınlamışlardır. Bu, Kürt aydınlarının İstanbul'da kendilerini kurmalarına ve faaliyetlerini yürütmelerine de yardımcı olmuştur. Birçok Kürt aydını bu çalışmaya öncülük etmiştir. Bu aydınlardan biri de bu çabalarla ve aydınlarla ilişkilendirilen ve bu çabalarda yer alan Ebdurrehîm Rehmî Hekari'dir. Siyasi, bilimsel ve edebi bir figür olarak bu döneme damgasını vurmuş ve modern Kürt şiirine öncülük etmiş ve ilk Kürtçe oyunu yazıp yayınlamıştır.
Kürtçe ve Türkçe eserlerine baktığımızda Ebdurrehîm Rehmî Hekari'nin hem bir Kürt milliyetçisi hem de bir ümmetçi olduğunu görürüz. Bir yandan Kürtçe ve Kürtçe makaleleri ve şiirleri Jîn ve Kurdistan gibi Kürt dergilerinde, diğer yandan Türkçe ve İslami makaleleri ve şiirleri Sebillür-Reşad ve Ehl-i Sünnetê gibi Türk dergilerinde yayınlanmıştır. Ayrıca Kürtçe ve Türkçe dini kitaplar da yayınlamıştır. Cumhuriyet'in kuruluşundan sonra bile İslami çalışmalarını sürdürmüştür. Bu bakımdan çok yönlü bir şahsiyet olarak öne çıkmaktadır. Bu nedenlerle Hakkari, siyasi, bilimsel ve edebi açılardan çok yönlü araştırmaya değerdir.
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Modern Diller Enstitüsü, Kürt Sempozyumları kapsamında Ebdurrehîm Rehmî Hakkari ve Kültürel Mirası Üzerine 6. Uluslararası Kürt Sempozyumu'nu düzenlemiştir. Sempozyum, Ebdurrehîm Rehmî Hakkari'nin ve geride bıraktığı kültürel mirasının tüm entelektüel yönlerini ortaya koymaya, bunları değerlendirmeye ve bunlardan sonuçlar çıkarmaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Abdurrehîm Rehmî Hakari , Kürtlük , Ümmetçilik , Kürtlük , Kürt Modernizmi

Kaynakça

• Eminoğlu, N. (2023). Nirxandina IV. Sempozyûma Navnetewî ya Kurdiyatê: Melayê Cizîrî û Mîrasa Wî. Kurdiyat(7), 75-79.
• Çakar, S. (2024). Mela Mehmûdê Bazîdî & Aleksandre Auguste Jaba û Mîrasa Wan. Kurdiyat(9), 113-120. https://doi.org/10.55118/kurdiyat.1495360.
• Url1, (2025). https://www.youtube.com/@kurdiyatdergisi/streams. (Dîroka Xwegihanê: 02.06.2025).
• Url2, (2025). https://tr.wikipedia.org/wiki/Edward_William_Charles_Noel. (Dîroka Xwegihanê: 02.06.2025).
• Url3, (2025). İslami Dergiler Projesi, https://idp.org.tr/yapim-asamasi/ (Dîroka Xwegihanê: 02.06.2025).
• Zapsu, A.R. (2023). Abdurrahim Rahmi Zapsu Çok Yönlü Bir Tanıklığın Öyküsü (Lêkolîn. Necat Zanyar). İstanbul: Doğan Yayıncılık.