Bartın İl Halk Kütüphanesindeki Okul Öncesi Dönem Çocuk Kitaplarının Dış Yapı Ölçütleri: Yazım, Dil, Biçim ve İçerik Özelliklerine Göre Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 145 - 168, 31.12.2019

Huriye Çolaklar

https://doi.org/10.33721/by.643555

Cited By: 5

Öz

İlkokula başlamamış, okuma yazma bilmeyen okul öncesi dönem çocukları, halk kütüphanelerinin en stratejik kullanıcılarıdır. Çünkü bugünün kitap ve kütüphane sevgisi kazanmış okul öncesi dönem çocukları, muhtemelen geleceğin de okuma ve kütüphane kullanma alışkanlığı kazanmış, yaşam boyu öğrenmeyi benimsemiş ve bilgi okuryazarı olan bireyleri olacaktır. Okul öncesi dönem çocukları, henüz okuma yazma becerileri kazanmadığından kitapların fiziksel görünümleri karar vermelerinde etkili olmaktadır. Bu çerçeveden değerlendirildiğinde halk kütüphanelerinin derme geliştirme politikalarında okul öncesi dönem çocuk kitaplarının iç ve dış yapı yeterlilikleri konusunda çok özenli ve dikkatli hareket etmeleri beklenmektedir. Çalışmada, Bartın İl Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümündeki okul öncesi dönem çocuk kitaplarının dış yapı (kitabın boyutu, sayfa sayısı, kâğıdın kalitesi, kapak ve cilt özellikleri, sayfa düzeni, resimler ve harf büyüklükleri vb.) özelliklerine yönelik bir inceleme yapılmıştır. Çocukların kitaplarla arasındaki iletişim bağlarının güçlenmesi için okul öncesi dönem kitaplarının görsel ve içerik özelliklerinin çocukların beğenisini kazanacak ve ilgilerini çekecek yeterlilikte olması dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur. Literatürde içyapı ve dış yapı özellikleri olarak tanımlanan bu niteliklerin yeterlilikleri çocukların kitap sevgisi ve okuma alışkanlığı kazanma süreçlerinde önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir kitabın tema ve konusu, planı, kahramanları, dil ve anlatımı kitabın içyapı özelliklerini oluştururken; kitabın boyutu, kâğıdın kalitesi, kapak ve cilt, sayfa sayısı ve düzeni, resimler, harfler ise dış yapı özelliklerini oluşturmaktadır. Bu çalışmada alınan örneklem üzerinden verilerin elde edilmesiyle okul öncesi kitapların dış yapı özellikleri konusunda bir değerlendirme yapılmıştır. Araştırmanın evrenini oluşturan Bartın İl Halk Kütüphanesinde toplam 18.475 çocuk kitabından 2995 adet okul öncesi dönem çocuk kitabı örneklem olarak incelenmiştir. Araştırmada nicel araştırma modellerinden betimsel analiz yönteminden yararlanılmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından oluşturulan "Kitap Değerlendirme Formu" kullanılmıştır. Araştırmada okul öncesi çocuk kitaplarının %33,85’inin kare veya dikdörtgen biçimli, %85,8’i okuması kolay ve 30 sayfadan az olduğu belirlenmiştir. Kitapların %85,14’ü renkli resimli, %74,6’sı kuşe kâğıt, %25,4’ü ise mat kâğıt özelliğine sahiptir. Kitapların %87,55’i karton kapaklı, %11,95’i bez ciltli ve sayfaları da %96,83’ü resimli metinli, %1,71’i şekilli-çizimli, %0,23’ü düz metin-sütunludur. Kitapların %1,63’ünde 5 yaş ve üzeri, %0,47’sinde 3 yaş ve üzeri, %0,47’sinde 4 yaş ve üzeri, %0,10’nunda 2 yaş ve üzeri olduğunu belirtilen yaş grubuna ilişkin ibare vardır. Kütüphanenin çocuk koleksiyonu, %37,13’ü çeviri, %12,32’si anonim, %50,55’i ise yerli yazarların kitaplarından oluşur. Çocuk kitaplarının %4,51’i davranış, değerler ve karakter eğitimi, %1,94’ü dünya klasikleri, %1,10’nu TÜBİTAK popüler bilim çocuk vb. serilerden oluşmaktadır. Ayrıca kitapların %7,78’inin el yazılı, %1,07’sinin basılı metin yanında CD, DVD ve video destekli,  %0,47’sinin çantalı eğitim setli ve %0,87’si çizim ve boyama özellikli olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın özellikle Türkiye’de halk kütüphanelerinin okul öncesi dönem kitaplarının seçimine yönelik derme geliştirme süreçlerine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul Öncesi Dönem, Çocuk Kitapları, Dış Yapı Ölçütleri, Çocuk Kütüphaneleri, Halk Kütüphaneleri

External Structure Criteria of Pre-school Children's Books in Bartın Public Library: Evaluation According to Spelling, Language, Form and Content Characteristics

Öz

Preschool children who have not started primary school and are illiterate are the most strategic users of public libraries. Because today's preschool children who have gained the love of books and libraries will probably have individuals who have acquired the habit of reading and using the library, have adopted lifelong learning and are literate. Since preschool children have not yet acquired literacy skills, the physical appearance of the books is effective in their decision making. From this perspective, public libraries are expected to act very carefully and carefully about the internal and external structure competencies of pre-school children's books in their collection development policies. The study was conducted on the external structure (size of the book, number of pages, quality of paper, cover and binding characteristics, page layout, pictures and letter sizes, etc.) of the pre-school children's books in the Children's Department of Bartın Public Library. In order to strengthen the communication ties between children and books, it is important to note that the visual and content features of preschool books should be sufficient to attract children's appreciation and interest. The qualifications of these qualifications, which are defined as internal structure and external structure features in the literature, appear to be an important factor in the processes of acquiring children's love of books and reading habits. The theme and subject, plan, heroes, language and narrative of a book constitute the internal structure of the book; the size of the book, the quality of the paper, cover and volume, the number and layout of pages, pictures, letters are the external structure features. In this study, an evaluation was made on the external structure characteristics of preschool books by obtaining data from the sample. In the Bartin Provincial Public Library, which constitutes the universe of the research, a total of 2995 children's books from 18.475 children's books were examined as a sample. In this study, descriptive analysis method was used. "Book Evaluation Form" was used as a data collection tool. In the study, it was determined that 33,85% of preschool children's books were square or rectangular, 85,8% were easy to read and less than 30 pages. 85,14% of the books are colored, 74,6% are coated paper and 25,4% are matte paper. 87,55% of the books are cardboard covers, 11,95% are cloth bound and 96,83% are illustrated text, 1,71% are shaped-drawn, 0,23% are plain text-columns. 1,63% of the books 5 years and over, 0,47% 3 years and over, 0,47% 4 years and over, 0,10% 2 years and over in the age group has. The library's children's collection consists of 37,13% translation, 12,32% anonymous and 50,55% books by local authors. 4,51% of children's books, behavior, values and character education, 1,94% of world classics, 1,10% of TUBITAK popular science children and so on series. In addition, 7,78% of the books were hand-written, 1,07% of them were printed text, CD, DVD and video supported, 0,47% of them were set with bags and 0,87% of them were drawing and painting. Research is especially expected to contribute to the collection development process for the selection of preschool books for public libraries in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Preschool Term, Children's Books, Content Criteria, Children's Libraries, Public Libraries

Kaynakça

• Alaca, E. (2017). Okuma alışkanlığı kapsamında 3'ü 1 arada enfes karışım (oyun-oyuncak-kitap) sunan kurumlar: Türkiye'de oyuncak kütüphaneleri. Türk Kütüphaneciliği, 31(3), 403-417.
• Aldemir, A. (2018). Türkiye’de çocuk odaklı halk kütüphaneciliği hizmetleri. 1. Uluslararası Çocuk Kütüphaneleri Sempozyumu Bildirileri, 14-17 Kasım 2018, Nevşehir / Türkiye (s. 33-41) içinde. Yay. Haz. A. K. Yıldız, L. Özdemir. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim Adresi (23 Mayıs 2019): file:///C:/Users/User/Downloads/bildiri-kitab%C4%B1.pdf.
• Alpay, M. (1991). Kütüphane: Dünü Yarına Bağlayan Köprü. (2. bs.). İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi.
• Bartın İl Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümü (2019). Erişim Adresi (23 Eylül 2019): http://bartin.kutuphane.gov.tr/TR-91851/cocuk-bolumu.html.
• Bartın İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonumuz (2019). Erişim Adresi (23 Eylül 2019): http://bartin.kutuphane.gov.tr/TR-92160/koleksiyonumuz.html.
• Bartın İl Halk Kütüphanesi Kuruluş ve Tarihçemiz (2019). Erişim Adresi (23 Eylül 2019): http://bartin.kutuphane.gov.tr/TR-91778/kurulus-ve-tarihcemiz.html.
• Bartın Valiliği Bartın Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı. (2019). Oyuncak Kütüphanesi Açıldı. Erişim Adresi (8 Ekim 2019): https://www.bartinsydv.gov.tr/haberler/ilimizin-ilk-oyuncak-kutuphanesi-aciliyor-destekleriniz-bizim-icin-onemli.html.
• Bebek Kütüphanesi (2019). Erişim Adresi (8 Ekim 2019): https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/turkiyenin-ilk-bebek-kutuphanesi-sarkoyde-42342.html.
• Bebek ve Çocuk Kütüphanesi (2019). Erişim Adresi (9 Ekim 2019): https://www.trthaber.com/haber/yasam/turkiyenin-ilk-bebek-ve-cocuk-kutuphanesi-hizmete-girdi-432754.html.
• Bebeklik Dönemi (2019). Erişim Adresi (21 Kasım 2019): https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=25615.
• Çadem Psikoloji (2019). Çocuk Gelişim Dönemleri. Erişim Adresi (21 Kasım 2019): https://www.cadempsikoloji.com/blog/posts/cocuk-gelisim-donemleri.
• Çakmak Güleç, H. ve Geçgel, H. (2012). Çocuk Edebiyatı ve Okul Öncesinde Edebiyat ve Kitap. İstanbul: Kriter Basım Yayın Dağıtım.
• Çınar, İ. (2009). Çocuk kitaplarında bulunması gereken bazı özellikler. Eğitim Dergisi, sayı 22. Erişim Adresi (27 Kasım 2019): http://www.egitisim.gen.tr/tr/index.php/arsiv/21-30/sayi-22-cocuk-edebiyati-mart-2009/305-cocuk-kitaplarinda-bulunmasi-gereken-bazi-ozellikler.
• Çocuk Kütüphaneleri Çalıştayı (2018). Haz. C. Polat, E. Yılmaz, A. K. Yıldız. Ankara: Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Demircan, C. (2006). TÜBİTAK çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve iç yapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-27. Erişim Adresi (17 Nisan 2019): http://dergipark.gov.tr/download/article-file/161002.
• Gönen, M., Temiz, N. ve Akbaş, S.C. (2015). Erken çocukluk döneminde çocuk kütüphanelerinin rolü ve önemi: bir kütüphane programı örneği. Milli Eğitim, sayı 208, 76-89. Erişim Adresi (23 Mayıs 2019): https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/441341. Güneş, Z. (Ed.), vd. (2007). Okul öncesi dönemdeki çocuklara seslenen kitaplarda bulunması gereken özellikler. Ed. Z. Güneş, S. Dilidüzgün, S. Sever, A. Öztürk ve Ö. Adıgüzel. Türk Dili ve Edebiyatı, Erişim Adresi (17 Nisan 2019): https://www.turkedebiyati.org/okuloncesi-kitaplarda-ozellikler.html.
• Halk Kütüphaneleri Yönetmeliği (2012). T.C. Resmi Gazete Sayı: 28170, Tarih: 11.012012. Erişim Adresi (28 Kasım 2019): https://kygm.ktb.gov.tr/TR-16/halk-kutuphaneleri-yonetmeligi-yayimlandi.html.
• IFLA (2006). Bebekler ve küçük çocuklar için kütüphane hizmetleri rehberi. Çev. Muhittin Gürbüz, Selda Ekici, ss. 1-24. Erişim Adresi (24 Mayıs 2019): https://www.ifla.org/files/assets/hq/publications/professional-report/100-tr.pdf.
• Kamaraj, I. (2006). Oyuncak kütüphanesi ve Uluslararası Oyuncak Kütüphanesi Birliği. MÜ Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (23), 229-236.
• Karabük Zübeyde Hanım İl Halk Kütüphanesi (2019). Erişim Adresi (8 Ekim 2019): https://karabuk.kutuphane.gov.tr/TR-230793/turkiye39nin-ilk-bebek-kutuphanesi-karabuk39te-acildi.html.
• Karatay, H. (2011). Çocuk edebiyatı metinlerinde bulunması gereken özellikler. Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı. Erişim Adresi (17 Nisan 2019): https://www.academia.edu/7441000/%C3%87ocuk_Edebiyat%C4%B1_Metinlerinde_Bulunmas%C4%B1_Gereken_%C3%96zellikler?auto=download.
• Khan, A. (2018). Re-inventing children’s spaces for a new generation. 1. Uluslararası Çocuk Kütüphaneleri Sempozyumu Bildirileri, 14-17 Kasım 2018, Nevşehir / Türkiye (s. 24-29) içinde. Yay. Haz. A. K. Yıldız, L. Özdemir. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim Adresi (23 Mayıs 2019): file:///C:/Users/User/Downloads/bildiri-kitab%C4%B1.pdf.
• Koca, E. (2015). Okul Öncesi Dönemde Kitap ve Çocuk Kitapları. (5. bs.). İstanbul: Çamlıca Çocuk Yayınları.
• Körükçü, Ö. (2012). Okul öncesi eğitime yönelik resimli çocuk kitaplarının bulunması gereken temel özellikler açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 243-254. Erişim Adresi (17 Nisan 2019): https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/309/makaleler/14/2/arastirmax-okuloncesi-egitime-yonelik-resimli-cocuk-kitaplarinin-bulunmasi-gereken-temel-ozellikler-acisindan-incelenmesi.pdf.
• Külliye Karabük (2019). Erişim Adresi (8 Ekim 2019): https://kulliye.karabuk.edu.tr/kbude-turkiyenin-ilk-bebek-kutuphaneleri-calistayi-duzenlendi/.
• Neydim, N. (2016a). Hayatın ta kendisi. Keçi Edebiyat. Erişim Adresi (24 Kasım 2019): http://www.keciedebiyat.com/hayatin-ta-kendisi/.
• Neydim, N. (2016b). Zor zamanlarda edebiyat. Keçi Edebiyat. Erişim Adresi (24 Kasım 2019): http://www.keciedebiyat.com/zor-zamanlarda-edebiyat/.
• Okuyan, H. Y. ve Karagül, S. (2011). Okulöncesi eğitiminde kullanılan çocuk kitaplarında günlük konuşmalara ilişkin dil kullanımları. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 1007-1022.
• Sever, S. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem Yayınları.
• Tekirdağ Valiliği. (2019). Kütüphaneler. Erişim Adresi (8 Ekim 2019): http://www.tekirdag.gov.tr/kutuphaneler.
• TÜİK. (2018). Kütüphaneler İstatistik Göstergeleri. Erişim Adresi (1 Ekim 2019): http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1086.
• Uluslararası Çocuk Kütüphaneleri Sempozyumu Bildirileri (2018). Yay. Haz. A. K. Yıldız, L. Özdemir. 1. Uluslararası Çocuk Kütüphaneleri Sempozyumu Bildirileri, 14-17 Kasım 2018, Nevşehir/ Türkiye. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim Adresi (21 Kasım 2019): https://kygm.ktb.gov.tr/Eklenti/63324,1-uluslararasi-cocuk-kutuphaneleri-sempozyumupdf.pdf?0.
• Yıldız, A. K. (2015). Türkiye’de okuma alışkanlığı kültürü için okul öncesi eğitim kurumlarında anaokulu kütüphanelerinin gerekliliği. Milli Eğitim, sayı 208, 90-105. Erişim Adresi (27 Kasım 2019): https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/441342.
• Yılmaz, B. (2019a). “Bebek Kütüphanesi” Kavramı ve Yaklaşımı Üzerine. 04.10.2019 tarihli BBY Haber Köşe Yazısı. Erişim Adresi (21 Kasım 2019): https://www.bbyhaber.com/bby/2019/10/04/bebek-kutuphanesi-kavrami-ve-yaklasimi-uzerine-prof-dr-bulent-yilmaz.
• Yılmaz, B. (2019b). Çocuk Kütüphaneleri Hizmetleri Kılavuzu. İstanbul: Hiperlink.
• Yılmaz, B. (Çev.) ve Ekici, S. (2011). Çocuk kütüphaneleri hizmetleri için ilkeler. Türk Kütüphaneciliği, 25(4), 545-552. Erişim Adresi (24 Mayıs 2019): file:///C:/Users/Papatya/Downloads/430-832-1-SM.pdf.