Pazvantoglu Osman and Library He Found in Vidin

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 185 - 199, 31.12.2020

Ahmet Altay

https://doi.org/10.33721/by.827110

Cited By: 2

Öz

In this study, information is given about Vidin Pazvantoğlu Library which was founded by Vidin Pazvantoğlu Osman in the early of 19th century and bear the name of him. That the library is detached library which was founded outside of Istanbul during Ottoman Empire and consist of wealthy collection make it one of the most important libraries of that period. The library which served for Vidin people until 1877-78 Ottoman-Russian War was transported to Sofia when it faced looting and pillage danger after the war. About one of three of books was sent to Bulgaria National Library in Sofia, and two of three of were transported to Beyazıd General Library in Istanbul by means of commission created there. Many studies on Pazvantoglu library are present in Bulgarian literature. However, there is imperfect knowledge and wrong information about the historical development of the library in these studies. In Turkey, there is not a comprehensive study done on Pazvantoğlu Library. In this regard, the study aims not only filling the gap in the literature in Turkey, but also completing the missing pieces and correcting the mistakes in the studies of the Bulgarian researchers. In the study, documentary research method is used, the historical development of the library and the books in the library are discussed in the light of archive documents and sources in the literature

Anahtar Kelimeler

Pazvantoğlu Library, Pazvantoğlu Osman, Bulgaria, Vidin, Library

Pazvantoğlu Osman ve Vidin’de Kurduğu Kütüphane

Öz

Bu çalışmada; Pazvantoğlu Osman tarafından 19. yüzyılın başlarında Vidin’de kurulan ve onun ismini taşıyan Vidin Pazvantoğlu Kütüphanesi hakkında bilgiler verilmektedir. Kütüphane hem Osmanlı Devleti döneminde İstanbul dışında kurulan ilk müstakil kütüphanelerden biri olması; hem de zengin bir dermeyi barındırması özellikleriyle döneminin önemli kütüphanelerinden birisidir. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’na kadar Vidin halkına hizmet veren kütüphane, savaş sonrasında yağma ve talan tehlikesi altında kalınca Vidin’den Sofya’ya taşınmıştır. Burada oluşturulan bir komisyon aracılığıyla kitapların yaklaşık üçte biri Sofya’da Bulgaristan Ulusal Kütüphanesi’nde bırakılırken, üçte ikisi İstanbul’daki Beyazıd Kütüphane-i Umumisi’ne nakledilmiştir. Bulgar alanyazınında Pazvantoğlu Kütüphanesi ile ilgili yapılan birçok çalışma bulunmaktadır. Ancak bu çalışmalarda kütüphanenin tarihsel gelişimi hakkında bazı eksik bilgiler ve yanlışlar bulunmaktadır. Türkiye’de ise Pazvantoğlu Kütüphanesi hakkında yapılmış kapsamlı bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu kapsamda, çalışma, hem Türkiye alanyazınında bu konuda var olan boşluğu doldurmayı, hem de Bulgar araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalarda eksik kalan kısımları tamamlamayı ve hataların düzeltilmesini amaçlamaktadır. Çalışmada, belgesel tarama yöntemi kullanılarak arşiv belgeleri ve alanyazındaki kaynaklar ışığında kütüphanenin ve kütüphanedeki kitapların tarihsel gelişimi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Pazvantoğlu Kütüphanesi, Pazvantoğlu Osman, Bulgaristan, Vidin, Kütüphane

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa (h.1275). Tarih-i Cevdet, Cilt IV. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Bajraktarevic, F. (2002). Paswan-oghlu. Encyclopedia of Islam içinde (c. 8, ss. 284-285). Leiden: Brill.
• Beydilli, K. (2007). Pazvandoğlu Osman. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (c. 34, ss. 208-210). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Cambazov, İ. (2011). Bulgaristan'da XVII – XIX. Asırlarda El Yazması Hadis Edebiyatı: Bulgaristan Ulusal Kütüphanesi Şarkiyat Şubesi Müdiresi Prof. Dr. Stoyanka Kenderova ile Mülakat. Kültür Coğrafyamızda Hz. Muhammed Uluslararası Sempozyumu: Orta Asya, Kafkasya ve Balkanlar 7-8 Mart 2009 / Adapazarı-Sakarya içinde (ss. 297-300). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Eren, A. C. (1964). Pazvandoğlu Osman, MEB İslam Ansiklopedisi içinde (c. 9, ss. 532-535). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Erünsal, İ. E. (2015). Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Goudoever, A. P. V. (1986). The rebellion of Osman Pazvantoğlu and Dutch Diplomacy: 1797-1802. M. N. Todorova (Yay. Haz.), Aspect of The Eastern Question: Essays from the First Bulgarian-Dutch Symposium of Historians, Sofia 6-7 June 1984, içinde (ss. 14-22). Sofya: Sofya Üniversitesi.
• Gradeva, R. (2006). Osman Pazvantoğlu of Vidin: Between old and new. F. F. Anscombe (Yay. Haz.), The Ottoman Balkans, 1750-1830, içinde (ss. 115-161). Princeton: Markus Wiener Publishers.
• Ivanova, S. (2002). Widin. Encyclopedia of Islam içinde (c. 6, ss. 205-208). Leiden: Brill.
• Ivanova, Z. (2007). Za izdaniata na Ibrahim Miuteferrika i Vidinskata Vakafska Biblioteka. M. Lachev, N. Danova, S. Ivanova ve H. Temelski (Yay. Haz.). Istoriata i Knigite Kato Priatesltvo, içinde (ss. 229-248). Sofya: Gutenberg.
• Karal, E. Z. (1999). Selim III’ ün Hatt-ı Hümayunları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kenderova, S. (1996), A Propos des Donateurs de Livres à la Bibliothèque d’Osman Pazvantoğlu à Vidin. M. Anastassiadou (Yay. Haz.). Sociétes et Cultures Musulmanes d’Hier et d’Aujourd’hui. Les Chantiers de la Recherche, Strasbourg, 30 juin – 3 juillet 1994. Actes de la IXe réunion des chercheurs sur la monde arabe et musulman, içinde (ss. 182-185). Paris: Université des Sciences Humaines de Strasbourg & Centre National de la Recherche Scientifique.
• Kenderova, S. (2008). Daritelite na knigi za Bibliotekata na Familia Pazvantoglu vav Vidin. Biblioteka, (2), 17-30.
• Kenderova, S. (2009). Za tsenata na Arabopismenata kniga vav Vidin Prez XVIII. Patiat Kam Knigite i Informatsiata: Lubileen Sbornik, Posveten na 65-Godishninata na Tatiana Lanakieva, içinde (ss.70-93). Sofya: Sofya Üniversitesi.
• Kenderova, S. (2017). La Bibliothèque D’osman Pazvantoğlu À Vidin. Middle East Librarians Committee, MELCom International 39th annual conference, Cambridge University Library | 3rd July – 6th July 2017. Erişim adresi: https://www.melcominternational.org/wp-content/content/past_conf/2017/2017_papers/Kenderova_MI_2017-1.docx
• Kiel, M. (1980). The Date of Construction of the Library of Osman Pazvantoğlu in Vidin: A Note on the Chronogram of the Ottopman Inscription of the Library and Identily of its Poet. Etudes Balkaniques, (2), 116-119.
• Kiel, M. (2013). Vidin. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (c. 43, ss. 103-106). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Koyuncu, A. (2006). Bulgaristan’da Osmanlı Maddi Kültür Mirasının Tasfiyesi: 1878-1908. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (20), 197-243.
• Mert, Ö. (1991). Vidin. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (c.4, ss. 195-198). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Mineva Milcheva, J. ve Aleksandrova, K. E. (2006). Companion Guide to Religious Architecture in Bulgaria Christian, Jewish, Muslim Monuments Part One: West Bulgaria. Sofia: Bulgarian National Heritage Ferdinandeum.
• Özdemir, N. (2014). Tuna Kıyısında Komşuluk: Eflâk ‘nizamı’ ve Vidin: 1790-1795. Asia Minor Studies, 2(4), 143-156.
• Özkaya, Y. (1983). Osmanlı İmparatorluğu'nda Dağlı İsyanları: 1791-1808. Ankara: Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Reychman, J. ve Zajaczkowski, A. (1993). Osmanlı-Türk Diplomatikası El Kitabı. İstanbul: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
• Sabev, O. (2006). İbrahim Müteferrika ya da İlk Osmanlı Matbaa Serüveni. İstanbul: Yeditepe.
• Sabev, O. (2010). Bulgaristan’daki Osmanlı Yazılı Kültürünü Inceleyen Bulgar Tarihyazımı. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 8(15), 263-280.
• Sabev, O. (2017). Knigata i Nejnijat Chram: Istorija na Osmanski Biblioteki v Bulgarija, Sofya: Avangard Prima.
• Stajnova, M. (1979). Ottoman Libraries in Vidin. Etudes Balkaniques, (2), 54-69.
• Topdemir, H. G. (2002). İbrahim Müteferrika ve Türk Matbaacılığı. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Üstündağ Özdemir, N. (2014a). 18. Yüzyılda Vidin Şehrinin Sosyo-Ekonomik Panoraması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Üstündağ Özdemir, N. (2014b). 18. Yüzyıl Osmanlı Yönetim Anlayışında “Sorun Çözme” Süreci ve Pazvantoğlu Osman. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (20), 237-260.
• Yavuz, A. (2010). Vidin Ayanı Pazvantoğlu Osman’ın Faaliyetleri ve Merkezi Hükümetle Ilişkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Zens, R. W. (2002) Pasvanoğlu Osman Paşa and the Paşalık of Belgrade: 1791-1807. J. Hathaway (Yay. Haz.), Mutiny and Rebellion in the Ottoman Empire, içinde (ss. 89-104). Madison: University of Wisconsin.
• Zens, R. W. (2004). The Ayanlık and Pasvanoğlu Osman Paşa of Vidin in the Age of Ottoman Social Chance. Yayımlanmamış doktora tezi, University of Wisconsin, Madison.
• Arşiv Kaynakları
• BOA, Başbakanlık Osmanlı Arşivi,
• BOA, HAT. 2108; 2262,
• BOA, HR.İD. 1371/1/1; 1371/1/2; 1371/1/4; 1371/2/1; 1371/2/2; 1371/3/1; 1371/3/3; 1371/5/1; 1371/5/2; 1371/6/1; 1371/6/2; 1371/7/1; 1371/8/1; 1371/9/1; 1371/9/2; 1371/9/3; 1371/9/4; 1371/9/5, 6; 1371/9/6; 1371/9/7; 1371/13/1; 1371/13/2.
• BOA, HR. SFR. (04), 316/63/1; 318/91/1; 318/93/1; 318/107/1; 329/95/1; 558/64; 711/66; 721/5.
• BOA, HR.TH. 31/27/1; 31/27/2;
• BOA, İ.DH. 1105/86583/1; 1105/86583/2.
• BOA, ŞD. 209/19/1 (10 Cemaziyelevvel (1)304 / 4; 209/19/2.
• BOA, Y.A.RES. 44/27/1; 44/27/2;
• İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı Nadir Eserler Kütüphanesi, T 8966.