Bilginin Düzenlenmesinde Kataloglama Etiği: İlkeler ve Sorunlar

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 322 - 339, 30.12.2022

Burak Beygirci

https://doi.org/10.33721/by.1160843

Öz

Kataloglama, genellikle bu konuda eğitim almış kütüphaneciler tarafından koleksiyon içerisindeki bilgi kaynaklarının bibliyografik niteleme alanlarının tanımlanması, konu başlıklarının verilmesi ve bu başlıklara yönelik sınıflama numaralarının oluşturulması şeklinde organizasyonunun yapılmasıdır. Bu organizasyona yönelik işlemlerin yürütülmesi de her meslek ve iş grubunda olduğu gibi birtakım etik ilkeler dahilinde yapılmalıdır. Kataloglama etiği, kütüphanecilik etiğinin ayrı bir alt disiplinini oluşturmaktadır. Ayrıca kataloglama etiği, kullanıcıların bilgi gereksinimlerine hizmet etme ve bilgi kaynaklarına erişim sağlama temel değerlerine dayanmaktadır. Bu çalışmada; kataloglama etiği kavramının bilimsel bakış açısı ile ele alınması amaçlanmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda, kataloglama etik ilkelerinin neler olduğu ve kataloglama işlemlerinde katalogcuların nasıl davranması gerektiği belirtilmiştir. Diğer yandan kataloglama uygulamalarından örnekler verilerek etik ilkelerin uygulanmasında karşılaşılabilecek zorluklar ortaya konmuştur. Betimleme yönteminin kullanıldığı araştırmada, etik, mesleki etik ve kütüphanecilik etiği kavramları tanımlanmış, kataloglama etik ilkelerinin literatürde nasıl ele alındığı karşılaştırmalı olarak sunulmuş ve katalogcuların nelere dikkat etmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. Çalışmanın amacına uygun olarak Ulusal Toplu Katalog (TO-KAT) üzerinden çeşitli katalog kayıtları incelenmiştir. Yapılan incelemelere göre aynı esere ilişkin katalog kayıtlarında özellikle farklı ve tutarsız konu başlıklarının kullanımı, farklı sınıflama numarasının verilmesi ve aynı kütüphane tarafından aynı esere ilişkin farklı katalog kayıtlarının oluşturulması gibi bulgular elde edilmiştir. Kataloglama etiği ve RDA kataloglama standartlarının ilişkisini temel alan ve literatüre dayalı yapılan bu çalışmada, elde edilen bilgiler doğrultusunda kataloglamada etik ihlallerden kaçınmak için önerilerde bulunulmuştur. Uluslararası literatürde kataloglamada ve sınıflamada etik yaklaşım konusunda pek çok çalışma bulunmaktadır. Fakat yerel literatür incelendiğinde kataloglama ve sınıflamada mesleki etik özelinde sınırlı sayıda çalışma olduğu tespit edilmiştir. Bu açıdan yapılan araştırma, özgün ve yerel literatürde konuyu tartışması açısından özgün bir çalışmadır.

Anahtar Kelimeler

Kataloglama, Sınıflama, Kataloglama Etiği

Cataloging Ethics in Organizing Information: Principles and Issues

Öz

Cataloguing is the organization of the information resources in the collection, usually by trained librarians, in the bibliographic characterization fields, giving the subject titles and assigning the classification number for these titles. The execution of the procedures for this organization should be done within some ethical frameworks, as in every profession and business group. Cataloguing ethics constitutes a separate sub-discipline of librarianship ethics. In addition, cataloguing ethics is based on the core values of serving users' information needs and providing access to information resources. In this study; It is aimed to deal with the concept of cataloguing ethics from a scientific point of view. In line with the purpose of the study, it is stated what the ethical principles of cataloguing are and how cataloguers should behave in cataloguing processes. In particular, it has been tried to raise awareness on this issue by mentioning the difficulties encountered in the implementation of ethical principles and by giving examples from cataloguing practices. In the research, in which the descriptive method, one of the scientific research methods, was used, the concepts of ethics, professional ethics and librarianship ethics were defined, how the ethical principles of cataloguing were handled in the literature were presented comparatively, and what cataloguers should pay attention to was emphasized. Various catalogue records were examined through the National Collective Catalogue (TO-KAT) for the study. According to the examinations, findings such as the use of different and inconsistent subject headings in the catalogue records of the same work, the use of different classification numbers, and the creation of different catalogue records for the same work by the same library were obtained. In this study, which is based on the relationship between cataloguing ethics and RDA cataloguing standards and based on the literature, suggestions were made to avoid ethical violations in cataloguing in line with the information obtained. Many studies on ethical rules in cataloguing and classification in the international literature. However, when the local literature is examined, it has been determined that there are a limited number of studies on professional, ethical rules in cataloguing and classification. In this respect, the research is an important study discussing the issue in the original and local literature.

Anahtar Kelimeler

Catalouging, Classification, Cataloging Ethics

Kaynakça

• ALA (2021). Code of ethics. https://www.ala.org/tools/ethics
• Aslan, S. (2014). Katalog kayıtları için konu başlığı seçiminde etik ilkeler: Bir vaka çalışması. Hasan Sacit Keseroğlu vd. (Yay. Haz.). Uluslararası Kütüphane ve Bilgibilim Felsefesi Sempozyumu Etik: Kuram ve Uygulama 3-5 Eylül 2014 içinde (ss. 188-214). Hiperlink.
• Atayman, V. (2006). Etik. İstanbul: Donkişot Yayınları.
• Aydın, İ. P. (2021). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. (9. Bs.). Pegem Akademi.
• Bair, S. (2005). Toward a code of ethics for cataloging. Technical Services Quarterly, 23(1), 13-26. https://doi.org/10.1300/J124v23n01_02
• Bayar, Ö. (2006). Halkla ilişkiler ve etik. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı.
• Beygirci, B. (2020). Kataloglamada standartlaşma ve tutarlılık: Türkiye’de farklı otomasyon sistemi kullanan beş üniversite kütüphanesinde uygulanan kaynak tanımlama ve erişim standardının tutarlılık analizi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı.
• Cataloging Ethics Steering Committee (2019). Cataloging ethics definition. https://sites.google.com/view/cataloging-ethics/home/cataloging-ethics- definition
• Cataloging Ethics Steering Committee (2021). Cataloguing code of ethics. https://docs.google.com/document/d/1IBz7nXQPfr3U1P6Xiar9cLAkzoNX_P9fq7eHvzfSlZ0/edit
• Diao, S. J. (2018). Conceptualization of catalogers’ judgment through content Analysis: A preliminary investigation. Cataloging & Classification Quarterly, 56(4): 298-316. https://doi.org/10.1080/01639374.2017.1393782
• Ferris, A. M. (2008). The ethics and integrity of cataloging. Journal of Library Administration, 47(3-4): 173-190. https://doi.org/10.1080/01930820802186514
• Hoffman, G. L. (2009). Meeting users’ needs in cataloging: What is the right thing to do? Cataloging & Classification Quarterly, 47(7): 631-641. https://doi.org/10.1080/01639370903111999
• IFLA. (2012). Professional codes of ethics for librarians. https://www.ifla.org/files/assets/faife/codesofethics/turkish- codeofethics-full.pdf]
• IFLA. (2016). Statement of International Cataloguing Principles (ICP). https://www.ifla.org/files/assets/cataloguing/icp/icp_2016-en.pdf
• İnal, K. (1996). Sosyalist etik. Gelecek, 1-3, Kasım-Aralık.
• Kızılöz, T. (2017), Ankara’daki üniversite kütüphanecilerinin mesleki etik konusundaki bilinç ve yaklaşımları üzerine bir değerlendirme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı.
• Kuçuradi, I. (1988). Etik. Ankara: Meteksan Yayınları.
• Özdemir, E. (2017). Kütüphanecilik etiği: Üniversite kütüphanelerindeki personelin etik algı ve davranışları üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı.
• Martin, J. M. (2021). Records, responsibility, and power: an overview of cataloging ethics. Cataloging & Classification Quarterly, 59(2-3): 281-304. https://doi.org/10.1080/01639374.2020.1871458
• Mason, Florence M. (1996) Ethics and the electronic society. Fay Zipkowitz (Ed.). Professional ethics and librarianship: a real life casebook In (pp. 148-151). McFarland.
• Özel, N. (2015). Bilginin Düzenlenmesine Yönelik Yeni Bir Standart: Resource Description and Access (RDA). Bilgi Dünyası. 16(1): 23-44. https://doi.org/10.15612/BD.2015.473
• Reitz, J. M. (2004). Dictionary for Library and Information Science. Library Books and Monographs. https://repository.wcsu.edu/library_books/1/
• Ridi, R. (2013). Ethical values for knowledge organization. Knowledge Organization, 40(3): 187-196. http://dx.doi.org/10.5771/0943-7444-2013-3-187
• Shoemaker, E. (2015). No one can whistle a symphony: Seeking a catalogers’ code of ethics. Knowledge Organization, 42(5): 353-357. http://dx.doi.org/10.5771/0943-7444-2015-5-353
• Snow, K. (2017). Defining, assessing, and rethinking quality cataloging. Cataloging & Classification Quarterly, 55(7-8): 438-455. https://doi.org/10.1080/01639374.2017.1350774
• Şeşen, Y. (2020). Kütüphanecilerin mesleki etik ilkelerine bakış açıları üzerine bir araştırma: Ankara Üniversitesi Kütüphaneleri örneği. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1): 59-81. https://dergipark.org.tr/en/pub/euljss/issue/56663/789123
• TKD, (2010). Mesleki etik ilkeleri. http://kutuphaneci.org.tr/bildirgeler/mesleki-etik-ilkeleri/
• TKD, (2010). Düşünce özgürlüğü bildirgesi. https://kutuphaneci.org.tr/wp-content/uploads/Dusunce_Ozgurlugu_Bildirgesi-724x1024.jpg
• Toplu, M. (2007). Kütüphaneciliğin etik sorunu ve türkiye yaklaşımı. Türk Kütüphaneciliği, 21(2): 186-217. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/815120
• TÜBİTAK-ULAKBİM, (2022). Ulusal Toplu Katalog (TO-KAT). https://cabim.ulakbim.gov.tr/anasayfa/to-kat-ulusal-toplu-katalog/
• Türk Dil Kurumu (2021a). Güncel Türkçe Sözlük: Etik. https://sozluk.gov.tr/
• Ulusal Toplu Katalog (TO-KAT), (2021). http://www.toplukatalog.gov.tr/
• Yetişken, H. (2005). Meslek normlarının etik imkan ve sınırları. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22(1): 73-78. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/608203
• Yılmaz, B. (2009). Bilgi ve belge yönetiminde (kütüphanecilikte) etik: Kuramsal bir yaklaşım. Kamu Etiği Sempozyumu 25-26 Mayıs 2009 içinde (ss. 395- 404). TODAİE. http://hdl.handle.net/11655/11575
• Zabel, D. M., ve Miller, L. (2011). Resource description and access (RDA): An introduction for reference librarians. Reference and User Services Quarterly, 50(3): 216-222. https://www.jstor.org/stable/41241166