Toplum 5.0 Perspektifinde Kütüphane 5.0: Teknoloji ve İnsan Merkezli Yeni Nesil Kütüphane Hizmetleri

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 280 - 309, 31.12.2023

Ali Kavak

https://doi.org/10.33721/by.1343297

Cited By: 1

Öz

Hızla ilerleyen bilişim teknolojileri, kütüphaneleri de etkisi altına almıştır. Sanayi devrimiyle başlayan dijital dönüşüm süreci, günümüzde nesnelerin interneti (IoT) ve yapay zekâ teknolojisi ile hızlanarak dijital kütüphane hizmetlerini ön plana çıkarmıştır. Bu süreçten etkilenen kütüphaneler, bilgi erişimini kolaylaştırma, çevrimiçi hizmet sunma ve kullanıcı deneyimini geliştirme amacıyla dijital kütüphane uygulamalarını benimsemiştir. Özellikle e-kütüphane uygulamaları, dijital dünyada varlık gösteren kütüphanelerin Toplum 5.0 süreciyle insan merkezli hizmet anlayışını benimseyerek bilgi erişimini kolaylaştırma, eğitim süreçlerine destek olma, kültürel mirası dijital platformda koruma ve paylaşma hedeflerine odaklandığını göstermektedir. Kütüphaneler, siber-fiziksel sistemlerin entegrasyonuyla bilgiye erişimi kolaylaştırmanın yanı sıra sanal ve fiziksel dünyalar arasındaki etkileşimi artırarak yeni nesil hizmet modelleri geliştirme çabası içindedir. Bu vizyon sayesinde kütüphaneler, bilgiye erişimi demokratikleştirme, yaşam boyu öğrenmeyi teşvik etme, toplumun bilgiye erişme hakkını destekleme ve insanların tamamen aktif ve konforlu bir şekilde yüksek bir yaşam kalitesiyle mutlu olabilecekleri insan odaklı hizmetlere erişebilme konularında önemli roller üstlenmektedir. Teknolojinin hızlı ilerlemesi, kütüphaneleri geleneksel işlevlerini yeniden düşünmeye ve zenginleştirmeye yönlendirmiştir. Bu bağlamda Kütüphane 5.0 yaklaşımı, büyük veri, yapay zekâ, IoT, sanal gerçeklik (VR) ve artırılmış gerçeklik (AR) gibi teknolojilerin entegrasyonunu öne çıkararak kütüphaneleri kişiselleştirilmiş, etkileşimli ve zengin deneyimler sunan merkezler hâline getirme amacını taşımaktadır.
Çalışmanın amacı, Toplum 5.0 perspektifinde evirilen kütüphanelerin teknoloji ve insan odaklı yeni nesil kütüphane hizmetlerinin anlaşılmasını sağlamaktır. Ayrıca, dijital dönüşümün kütüphaneler üzerindeki etkisini ve kütüphanelerin dijital hizmetler ve kaynaklarla nasıl uyum sağlayabileceğini araştırarak, kütüphanelerin bu teknolojik dönüşüm sürecindeki rolünü anlamayı hedeflemektedir. Çalışmada, literatürde mevcut olan kaynakların sistematik bir şekilde taranmasını ve incelenmesini sağlayan tarama yöntemi kullanılarak geleceğin kütüphaneleri ve kütüphane hizmetlerine yönelik bilgiler sunulmuştur. Bu çalışma, Türkiye'de Toplum 5.0 perspektifiyle gerçekleştirilen ilk inceleme olması ve küresel ölçekte bu tür araştırmaların kısıtlı sayıda olması nedeniyle özgün bir değere sahiptir. Araştırmadan elde edilen temel çıkarımlar, kütüphanelerin Toplum 5.0’a uyum sağlamasına yönelik ipuçları sunmaktadır. Kütüphanelerin Kütüphane 5.0 yaklaşımı çerçevesinde kişiye özel, etkileşimli ve teknoloji destekli yeni nesil hizmetler sunma konusunda çalışmanın sonuçları oldukça olumlu bir tablo ortaya koymaktadır. Araştırma, büyük veri, yapay zekâ, IoT, AR/VR gibi teknolojilerin kütüphane hizmetlerine başarılı bir şekilde entegre edilebileceğini göstermektedir. Bu bağlamda, kütüphaneler teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek, bu yeni teknolojileri etkin bir biçimde kullanacak şekilde personel yetkinliklerini güçlendirmelidir. Ayrıca, kullanıcı ihtiyaçlarına daha hızlı ve etkili bir şekilde cevap verebilmek adına kişiselleştirilmiş hizmetleri daha da geliştirmek önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Toplum 5.0, Kütüphane 5.0, Süper Akıllı Toplum

Library 5.0 in the Perspective of Society 5.0: Technology and Human Centered New Generation Library Services

Öz

Rapid advancements in information technologies have also affected libraries. The digital transformation process that began with the industrial revolution has accelerated in today's world with technologies such as the Internet of Things (IoT) and artificial intelligence. Libraries, influenced by this process, have embraced digital library applications with the aim of facilitating access to information, providing online services, and enhancing user experiences. Particularly, e-library applications demonstrate that libraries, existing in the digital realm, adopt a human-centered approach in the Society 5.0 process, focusing on facilitating access to information, supporting educational processes, and safeguarding and sharing cultural heritage in the digital platform. Libraries are striving to develop new generation service models by integrating cyber-physical systems to enhance interaction between virtual and physical worlds. Through this vision, libraries take on significant roles in democratizing access to information, promoting lifelong learning, supporting the right to access information for society, and providing human-centered services that allow individuals to lead fully active and comfortable lives with high quality. The rapid progress of technology has directed libraries to reconsider and enrich their traditional functions. In this context, the Library 5.0 approach highlights the integration of technologies such as big data, artificial intelligence, the Internet of Things (IoT), virtual reality (VR), and augmented reality (AR) to transform libraries into centers that offer personalized, interactive, and rich experiences.
The purpose of this study is to facilitate the understanding of technology and human-centered new generation library services evolving in the perspective of Society 5.0. Additionally, it aims to explore the impact of digital transformation on libraries and investigate how libraries can align with digital services and resources to comprehend their role in this technological transformation process. The study presents information about the libraries of the future and library services systematically, by employing a scanning method that systematically scans and examines existing sources in the literature. This study holds unique value as the first examination conducted in Turkey under the perspective of Society 5.0, with limited global research on this topic.
The key findings from the research provide insights into how libraries can adapt to Society 5.0. The results of the study paint a positive picture regarding libraries' ability to offer personalized, interactive, and technology-supported new-generation services within the framework of Library 5.0. The research demonstrates the successful integration of technologies such as big data, artificial intelligence (AI), Internet of Things (IoT), and Augmented Reality/Virtual Reality (AR/VR) into library services. In this context, libraries should closely monitor technological advancements and enhance staff competencies to effectively utilize these emerging technologies. Additionally, it is crucial to further develop personalized services to respond more swiftly and effectively to user needs.

Anahtar Kelimeler

Society 5.0, Library 5.0, Super Smart Society

Kaynakça

• Aktaş, M. (2019). Küreselleşme süreci ve bilgi toplumu. Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 5(21), 1240-1256. https://journalofsocial.com/files/josasjournal/2096011021_15.%20ID216_5-2
• Altınbaş, T. (2019). Şirketler için ölümsüzlük iksiri: Toplum 5.0. İşte Teknoloji. https://isteteknoloji.com.tr/
• Alzahrani, N. ve Bulusu, N. (2018, June). Block-supply chain: A new anti-counterfeiting supply chain using NFC and blockchain. In Proceedings of the 1st Workshop on Cryptocurrencies and Blockchains for Distributed Systems (pp. 30-35). https://doi.org/10.1145/3211933.3211939
• Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu. (2021). Dijital bilgi yapılarında yeni nesil çözümler hakkında rapor (Aralık 2021). http://acikerisim.gelisim.edu.tr/xmlui/handle/11363/3253
• Arı, E. S. (2021). Süper akıllı toplum: Toplum 5.0. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 23 (1) , 455-479 . https://doi.org/10.16953/deusosbil.808359
• Aylak, B. L., Okan, O. ve Yazıcı, K. (2021). Yapay zekâ ve makine öğrenmesi tekniklerinin lojistik sektöründe kullanımı. El-Cezeri, 8(1), 74-93. https://doi.org/10.31202/ecjse.776314
• Babkin A. V., Fedorov A. A., Liberman I. V., ve Klachek P. M. (2021). Industry 5.0: Concept, formation and development. Russian Journal of Industrial Economics, 14(4). doi:10.17073/2072-1633-2021-4-375-395
• Bartlett, J. A. (2014). Internet Reviews: Crowdsourcing in libraries and archives. Kentucky Libraries, 78(2), 6-8. https://core.ac.uk/download/pdf/232565758.pdf
• Bayter, M. ve Yıldırım, K. (2023). Dijital kütüphaneler ve sosyal medyanın sentezi: Bilgi paylaşımında yenilikçi güç. Library Archive and Museum Research Journal, 4(2), 185-200. https://doi.org/10.59116/lamre.1328838
• Belling, A., Rhodes, A., Smith, J., Thomson, S. ve Thorn, B. (2011). Exploring Library 3.0 and beyond. Victoria: State Library of Victoria.
• Benito-Osorio, D., Peris-Ortiz, M., Armengot, C. R. ve Colino, A. (2013). Web 5.0: The future of emotional competences in higher education. Global Business Perspectives, 1, 274-287. https://link.springer.com/article/10.1007/s40196-013-0016-5
• Bi, S., Wang, C., Zhang, J., Huang, W., Wu, B., Gong, Y. ve Ni, W. (2022). A survey on artificial intelligence aided Internet-of-Things technologies in emerging smart libraries. Sensors, 22(8), 2991. https://doi.org/10.3390/s22082991
• Bölükbaşı, F. (2021). Revolution and Society 5.0: Japanese Human Centric Approach and Sectoral Changes. Toplumsal Politika Dergisi, 2(2), 1-28. https://dergipark.org.tr/en/pub/tpd/issue/66013/1008030
• Butler, T. (2020). What's next in the digital transformation of financial ındustry? IT Professional, 22(1), 29-33. doi:10.1109/MITP.2019.2963490
• Büyükgöze, S. ve Dereli, E. (2019). Toplum 5.0 ve dijital sağlık.[Konferans sunumu] VI. Uluslararası Bilimsel ve Mesleki Çalışmalar Kongresi. https://www.researchgate.net
• Canlıoğlu, G. (2008). Değişen toplum yapılarında bilginin değişen konumu (Yayın No. 28536644.) [Doktora tezi, Marmara Universitesi]. ProQuest Dissertations & Theses Global.
• Casey, M. E. ve Savastinuk, L. C. (2007). Library 2.0: A guide to participatory library service. USA: Information Today, Inc.. https://books.google.com/
• Chakraborty, A. K., Dey, S. ve Dasgupta, G. (2014). Significance of Web 0.0-4.0, semantic web, cloud computing and drupal in concomitant to library/information/knowledge centres management. International Journal of Digital Library Systems (IJDLS), 4(2), 1-15. doi:10.4018/IJDLS.2014070101
• Chauhan, S.K. (2009) Key 2 information: Library 3.0. http://key2information.blogspot.com/2009/09/library-30.html
• Chigwada, J. P. ve Nwaohiri, N. M. (2021). Examining the impact of industry 4.0 on academic libraries. Emerald Publishing Limited.
• Choudhury, N. (2014). World wide web and its journey from Web 1.0 to Web 4.0. International Journal of Computer Science and Information Technologies, 5(6), 8096-8100. https://www.academia.edu/download/58974182/History_of_the_web20190420-62701-1kyua80.pdf
• Coghill, J.G. (2018), Blockchain and its implications for libraries. Journal of Electronic Resources in Medical Libraries,15 (2), 66-70. https://doi.org/10.1080/15424065.2018.1483218
• Çağal, M. T. (2021). Yapay zekâ ve robot teknolojisi özelinde toplumsal hareketleri analiz etmek. Pearson Journal, 6(16), 457-478. https://doi.org/10.46872/pj.450
• Doğan, A. ve Ova, K. (2022). Dijitalleşme ile birlikte web teknolojilerinin gelişimi. Dijitalleşme 2 içinde (ss. 7-23). https://books.google.com.tr/books
• Echedom, A. U. ve Kakiri, I. F. (2021). Prospects and challenges of internet of things application in library services. Library Philosophy and Practice (ejournal). 5989. https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/5989
• Eren, Z. U. (2020). Toplum 5.0 ve dijital dünyada toplumsal dönüşüm ve eğitim 5.0. Dijital dönüşüm ve süreçler içinde (ss. 169-206). İstanbul Gelişim Üniversitesi Yayınları. https://www.researchgate.net/publication/340453684
• Erkılıç, C. E. ve Yalçın, A. (2020). Evaluation of the wearable technology market within the scope of digital health technologies. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 6(3), 310-323. https://doi.org/10.30855/gjeb.2020.6.3.006
• Fırat, O. Z. ve Fırat, S. Ü. (2017). Endüstri 4.0 yolculuğunda trendler ve robotlar. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46(2), 211-223. doi:10.5152/iujsb.2017.005.
• Foresti, R., Rossi, S., Magnani, M., Bianco, C. G. L. ve Delmonte, N. (2020). Smart society and artificial intelligence: Big data scheduling and the global standard method applied to smart maintenance. Engineering, 6(7), 835-846. https://doi.org/10.1016/j.eng.2019.11.014
• Frankiewicz, B. ve Chamorro-Premuzic, T. (2020). Digital transformation ıs about talent, not technology. Harvard Business Review. https://hbr.org/2020/05/digital-transformation-is-about-talent-not-technology
• Fukuyama, M. (2018). Society 5.0: Aiming for a new human-centered society. Japan Spotlight, 27(5), 47-50. https://www.academia.edu/download/62213365/soc_5.020200227-84216-1291i85.pdf
• Garoufallou, E. ve Gaitanou, P. (2021). Big data: opportunities and challenges in libraries, a systematic literature review. College & Research Libraries, 82(3), 410-435. https://doi.org/10.5860/crl.82.3.410
• Gauder, B. (2011). Perceptions of libraries, 2010: Context and community. A report to the oclc membership. OCLC Online Computer Library Center, Inc.
• Gul, S. ve Bano, S. (2019). Smart libraries: an emerging and innovative technological habitat of 21st century. The Electronic Library, 37(5), 764-783. https://doi.org/10.1108/EL-02-2019-0052
• Harayama, Y. (2017). Society 5.0: Aiming for a new human-centered society. Hitachi Review, 66(6), 8-13. http://www.hitachi.com/rev/archive/2017/r2017_06/pdf/p08-13_TRENDS.pdf
• Herring, M. Y. (2008). Fool's gold: Why the internet is no substitute for a library. Journal of library administration, 47(1-2), 29-53. https://doi.org/10.1080/01930820802110605
• Herther, N. K. (2018). Blockchain technology in the library. Online Searcher, 42,(5). www.infotoday.com/OnlineSearcher/Articles/Features/Blockchain-Technology-in-the-Library-
• Igbinovia, M. O. ve Okuonghae, O. (2021). Internet of Things in contemporary academic libraries: application and challenges. Library Hi Tech News, 38(5), 1-4. https://doi.org/10.1108/LHTN-05-2021-0019
• İstanbul Sanayi Odası. (2019), İSO, “Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşu 2018” araştırmasını açıkladı. https://www.iso.org.tr/haberler
• İşler, B., Takaoğlu, M. ve Küçükali, U. F. (2019). Blokzinciri ve kripto paraların insanlığa etkileri. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 3(2), 71-83. https://dergipark.org.tr/en/pub/ejnm/issue/45008/561087?
• Joint, N. (2009). The web 2.0 challenge to libraries. Library Review, 58(3), 167-175. https://doi.org/10.1108/00242530910942027
• Keidanren (Japan Business Federation) (2018), Society 5.0: Co-creating the future (Excerpt). Japan Business Federation. https://www.keidanren.or.jp/
• Khanzode, C. A. ve Sarode, R. D. (2016). Evolution of the world wide web: From web 1.0 to 6.0. International journal of Digital Library services, 6(2), 1-11. https://www.edtech1.com/
• Król, K. (2020). Evolution of online mapping: From Web 1.0 to Web 6.0. Geomatics, Landmanagement and Landscape, (1), 33-51. http://dx.doi.org/10.15576/GLL/2020.1.33
• Külahlı, S. ve Çağlıyan, V. (2022). Tedarik zincirinde blok zinciri teknolojisi uygulamaları: Sistematik bir literatür taraması. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 22(1), 57-75. https://doi.org/10.30976/susead.1100978
• Kwanya, T., Stilwell, C. ve Underwood, P. (2015). Library 3.0: intelligent libraries and apomediation. Elsevier. https://books.google.com.tr/
• Kwanya, T., Stilwell, C. ve Underwood, P. G. (2013). Intelligent libraries and apomediators: Distinguishing between Library 3.0 and Library 2.0. Journal of Librarianship and Information Science, 45(3), 187-197. https://doi.org/10.1177/0961000611435256
• Labangon, D.L. ve Manabat, A. (2019) Establishing connections, bridging the gap: Library 4.0 and its role in digital humanities. Presented at the DLSU Research Congress 2019 De La Salle University, Manila, Philippines, June 19 to 21, 2019.
• Lim, V. K. (2002). The IT way of loafing on the job: Cyberloafing, neutralizing and organizational justice. Journal of organizational behavior: the international journal of industrial, occupational and Organizational Psychology and Behavior, 23(5), 675-694. https://doi.org/10.1002/job.161
• Mfum, C. (2012). The publıc library of the future: The community ınformatıon services model for Ghana. Ghana Library Journal, 24(2), 65-81. https://www.researchgate.net/publication/281292945_The_Public_Library_of_the_Future_The_Community_Information_Services_Model_for_Ghana
• Msauki, G. (2021). Library 4.0 and sustainable development: Opportunities and challenges, Chigwada, J.P. and Nwaohiri, N.M. (Ed.) Examining the impact of industry 4.0 on academic libraries içinde (ss. 31-44). Emerald Publishing Limited.
• Nicholson, K. P., Pagowsky, N. ve Seale, M. (2019). Just-in-time or just-in-case? Time, learning analytics, and the academic library. Library Trends, 68(1), 54-75. doi.10.1353/lib.2019.0030
• Noh, Y. (2010). A study on Library 3.0 concept and its service model. Journal of the Korean Society for Information Management 27(4), 283–307. https://doi.org/10.3743/KOSIM.2010.27.4.283
• Noh, Y. (2013). A study on next-generation digital library using context-awareness technology. Library Hi Tech 31(2), 236– 253. https://doi.org/10.1108/07378831311329031
• Noh, Y. (2014). A study on creating and managing “Makerspaces” in libraries. Journal of the Korean Society for Information Management 31(1), 53–76. https://doi.org/10.3743/KOSIM.2014.31.1.053
• Noh, Y. (2015) Imagining Library 4.0: Creating a model for future libraries. The Journal of Academic Librarianship 41(6), 786–797. https://doi.org/10.1016/j.acalib.2015.08.020
• Noh, Y. (2022). A study on the discussion on Library 5.0 and the generation of Library 1.0 to Library 5.0. Journal of Librarianship and Information Science, 55(4). https://doi.org/10.1177/09610006221106183
• Okunlaya, R. O., Syed Abdullah, N. ve Alias, R. A. (2022). Artificial intelligence (AI) library services innovative conceptual framework for the digital transformation of university education. Library Hi Tech, 40(6), 1869-1892. https://doi.org/10.1108/LHT-07-2021-0242
• Özaltın, O. ve Ersoy, M. (2020). Kamu yönetiminde blokzincir kullanımı: D5 örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10(2), 746-763. https://dergipark.org.tr/en/pub/nevsosbilen/issue/59376/748379
• Panda, S. ve Kaur, N. (2023). Blockchain: A new technology in library system and management. Handbook of Research on Advancements of Contactless Technology and Service Innovation in Library and Information Science içinde (ss. 211-230). IGI Global.
• Parvathi, M. ve Mariselvi, R. (2017). A bird’s eye on the evolution–Web 1.0 to Web 5.0: Lib 1.0 to Lib 5.0. International Journal of Advanced Research Trends in Engineering and Technology (IJARTET), 4(4), 167-176. https://www.ijartet.com/2141/v4s4mar2017thiruvalluvar/conference
• Patel, K. (2013). Incremental journey for World Wide Web: Introduced with Web 1.0 to recent Web 5.0–a survey paper. International Journal of Advanced Research in Computer Science and Software Engineering, 3(10). http://www.ijarcsse.com/
• Rekimoto, J. (2016). From IoT to IoA, a network to extend humankind, Nikkei Electronics.
• Samsun, P. (2023). Endüstri 6.0’a 5 Kala. Satınalma Dergisi. 11 (128). https://satinalmadergisi.com/endustri-6-0a-5-kala/
• Saracel, N. ve Aksoy, I. (2020). Toplum 5.0: Süper akıllı toplum. Social Sciences Research Journal, 9 (2), 26-34. https://dergipark.org.tr/en/pub/ssrj/issue/54392/723684
• Schultz, W. (2006). To a temporary place in time: On the way to the library experience of the future. The OCLC Newsletter. http://www.oclc.org/nextspace/002/6.htm
• Sektörel Araştırma ve Strateji Geliştirme Dairesi. (t.y). Toplum 5.0. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu.https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/arastirma-raporlari/toplum-5-0-arastirma-raporu.pdf
• Sezer, B. (2018). Batı dünya egemenliği ve endüstri devrimi. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Sindhu, R. A. ve Chezian, R. M. (2016). The movement of Web from Web 0.0 to Web 5.0: A comparative study. International Journal of Multidisciplinary Research and Development, 3(3), 176-179.
• Sözüer, A. ve Pınar İ. (2016). Teknoloji-organizasyon-çevre modeli perspektifinden Kütüphane 2.0. Türk Kütüphaneciliği, 30(1), 20-32. https://dergipark.org.tr/en/pub/tk/issue/48657/618821
• Stephens, M. (2006). Into a new world of librarianship. The OCLC Newsletter.
• Şafak, E., Arslan, Ç., Gözütok, M. ve Köprülü, T. (2021). Dağıtık defter teknolojileri ve uygulama alanları üzerine bir inceleme. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (29), 36-45. https://doi.org/10.31590/ejosat.1011289
• T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2018). Türkiye verimlilik gelişim haritası özet raporu (Yayın No. 2939). https://verimlilikkutuphanesi.sanayi.gov.tr/Library/ShowPDF/1482
• T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2023). Türkiye'nin sanayi devrimi: Dijital Türkiye yol haritası. https://www.sanayi.gov.tr/assets/pdf/SanayiStratejiBelgesi2023.pdf
• Tonta, Y. (2009). Dijital yerliler, sosyal ağlar ve kütüphanelerin geleceği. Türk Kütüphaneciliği, 23(4), 742-768. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/814257
• Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu. (2016). Akıllı üretim sistemleri teknoloji yol haritası. https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/akilli_uretim_sistemleri_tyh_v2-03ocak2017.pdf
• Uçak, N. Ö. (1995). Kütüphaneleri etkileyen teknolojik yenilikler ve geleceğin kütüphaneleri. Türk Kütüphaneciliği, 9(1), 49-55. http://www.tk.org.tr/index.php/tk/article/view/986
• United Nations Development Programme. (2017). UNDP support to the ımplementation of the sustainable development goal 3. https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/publications/SDG-3%20Health.pdf
• Ünal, M.A. ve Özdemirci, F. (2023). Yapay zekâ hâkimiyetinde veri merkezlerinin varlığı. B. Küçükcan ve B. F. Yıldırım (ed.). Yapay zekâ: Disiplinlerarası yaklaşımlar içinde (ss. 293-304). Vakıfbank Kültür yayınları Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği. (2019). Kütüphanelerin geleceği: iş birliği hakkında rapor. http://acikerisim.gelisim.edu.tr/xmlui/handle/11363/1499
• Waldenberger, F. (2018). Society 5.0: Japanese ambitions and initiatives, (Digital Futures No. 1/2018), Auslandsinformationen. Konrad Adenauer Stiftung (KAS).
• Weber, S. ve Rech, J. (2010). An overview and differentiation of the evolutionary steps of the web XY movement: The web before and beyond 2.0. Handbook of research on Web 2.0, 3.0, and X. 0: Technologies, business, and social applications içinde (ss. 12-39). IGI Global.
• Yıldırım, B. F. (2022). Kütüphanelerde kitle kaynak kullanımı (crowdsourcing) yönteminin engelli bireyler açısından değerlendirilmesi. P. Bezirci, L. Kanık, E. Alaca, G. Palo ve D. Soylu (Ed.), Özel gereksinimli bireylerin bilgiye erişimi: Disiplinlerarası çalışmalar ve güncel yaklaşımlar içinde (ss. 479-506). Hiperyayın.
• Yıldırım, M. (2019). Blok zincir teknolojisi, kripto paralar ve ülkelerin kripto paralara yaklaşımları. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 265-277. https://dergipark.org.tr/en/pub/bartiniibf/issue/50408/620788
• Yılmaz, A. (2021). Yapay zekâ. Kodlab Yayın. https://books.google.com.tr/books