Türkiye Cumhuriyeti Hükümet Programlarında Bilgi Politikaları (1920-2018)

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 179 - 200, 31.12.2024

Yasin Şeşen

https://doi.org/10.33721/by.1526183

Öz

Bilgi, mücadele ettikçe gelişir, paylaştıkça çoğalır ve değer kazanır. Bilgi ve bilgilenim kültürü, insan yaşamının gelişimi için öncelikle kazanılması gereken yeteneklerdir. İnsanoğlu yüzyıllar geçtikçe bilgilenim kültürü üzerinde daha güçlü ve koordineli çalışmayı sürdürmüş ve kazandığı geri dönüşlerle birlikte bilgi sektörünü de kendiyle birlikte geliştirmeye başlamıştır. Bilgi sektörünün uğradığı gelişmeler, bilginin belirli yönlendirme ve politikalarla sürdürülmesi ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Bilginin kullanımının belirli bir standarda getirilerek yönlendirilebilme isteği, bilgi politikalarının geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin toplumsal rolleri dikkate alındığında, bilgi politikalarının sürdürülebilirliği açısından yasal dayanaklara sahip olması ve yasalarla düzenlenmesinin önemi de anlaşılabilir. Bilgi politikaları, genellikle o ülkedeki yönetimlerin detaylıca ortaya koydukları, takip ettikleri ve zaman içerisinde içeriğini değiştirdikleri planlamalar/projelerdir. Bilgi politikaları, hükümet programlarında değinilen önemli başlıklardan birisidir. Hükümet programları, hükümetlerin halka yönelik vaatlerini, çeşitli konulardaki fikir ve projelerini içeren programlardır. Bu programlarda, pek çok alanla ilgili temel politikalar, yapılan ve yapılması planlanan çalışmalar detaylıca açıklanır. Hükümet programları, hükümetteki siyasal partilerin söylemlerinin takip edilebileceği metinlerdir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, hükümet programlarında bilgi politikalarına hangi oranda ve hangi açılardan yer verildiğini analiz edebilmektir. Bu çalışmada 1920 yılında ilk hükümetin kuruluşu ile başlayan ve 2018 yılındaki sistem değişimine kadar geçen süre içinde kurulan hükümetlerin programlarında bilgi politikaları alanına yönelik konulara nasıl yer verildiği içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Tümevarımsal bir yaklaşımla yapılan analizler doğrultusunda, bilgi altyapısı, bilgi sistemleri, bilgi kaynakları, bilgi hizmetleri, bilgi teknolojisi, bilgi güvenliği-hukuku, bilgi ile ilgili diğer alanlar olmak üzere toplam yedi alt başlık belirlenmiştir. Çalışmanın sonucunda hükümet programlarında en fazla kamu-özel hukuki düzenlemelere dair ifadelerin yer aldığı görülmüştür. Sonuç olarak çalışma, özgün bir bakış açısıyla bilgi politikalarının nitel ve nicel açıdan incelenmesi, vatandaş-devlet etkileşiminin yükseltilerek, katılımcılık ve yeni kamu yönetimi anlayışının ön plana çıkarılmasını savunan yönüyle, bilgi ve belge yönetimi literatürüne katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bilgi, Hükümet Programları, Bilgi Politikaları, Bilgi Toplumu

Teşekkür

Başta editör, alan editörleri ve hakemlere çok teşekkür ederim.

Information Policies in Government Programs of the Republic of Turkey (1920-2018)

Öz

Information develops as it struggles, multiplies and gains value as it is shared. Information and information culture are the skills that must be acquired first for the development of human life. Over the centuries, mankind has continued to work more strongly and coordinated on information culture and has started to develop the information sector along with itself with the feedback it has gained. The developments in the information sector have brought with them the need for information to be sustained with certain guidance and policies. The desire to be able to direct the use of information by bringing it to a certain standard has made it necessary to develop information policies. When the social roles of information and communication technologies are taken into consideration, the importance of having legal bases and being regulated by laws in terms of sustainability of information policies can also be understood. Information policies are generally plans/projects that the administrations in that country put forward in detail, follow up and change their content over time. Information policies are one of the important titles mentioned in government programs. Government programs are programs that include governments promises to the public, ideas and projects on various subjects. In these programs, basic policies related to many areas, and the studies carried out and planned to be carried out are explained in detail. Government programs are texts that can be followed by the discourses of political parties in government. In this context, the aim of the study is to analyze to what extent and from what perspectives information policies are included in government programs. In this study, how information policies were included in the programs of governments established in the period starting with the establishment of the first government in 1920 and until the system change in 2018 was examined using the content analysis method. In line with the analyses conducted with an inductive approach, a total of seven subheadings were determined, namely information infrastructure, information systems, information resources, information services, information technology, information security-law, other areas related to information. As a result, the study will contribute to the literature on information and records management by examining information policies from a qualitative and quantitative perspective with an original perspective, advocating the enhancement of citizen-state interaction and the emphasis on participation and new public administration.

Anahtar Kelimeler

Information, Government Programs, Information Policies, Information Society

Kaynakça

• Aslan, S. (1997). Ulusal Bilgi Politikası Sorunsalına Pragmatik Bir Yaklaşım. Türk Kütüphaneciliği, 11(3), 208-216. https://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/download/1041/1040
• Bayşu, N. (1998). Atatürk, Cumhuriyet, Bilim ve Teknoloji. Erdem Dergisi, 32, 409-438. https://erdem.gov.tr/tam-metin-pdf/482/tur
• Aydın, F. (2009). Hükümet Programları ve Kalkınma Planlarında Maliye Politikası. Seçkin Yayıncılık.
• Aydın, S. (2017). Hükümet Programları Üzerinden Türkiye’nin Mekânsal Stratejilerinin İzini Sürmek. Fiscaoeconomia, 1(2), 1-37. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/305561
• Canata, F. (2012). Ulusal Bilgi Politikaları ve Bilgi Merkezleri [Yayınlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Çoban, A. (2018). Cumhuriyet Dönemi Hükümet Programları ve Öğretmenlik Mesleği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (Electronic Journal of Social Sciences), 17(67), 1278-1301. https://doi.org/10.17755/esosder.426481
• Duff, A. S. (2004). The Past, Present and Future of Information Policy. Information, Communication and Society, 7(1), 69-87. https://doi.org/10.1080/1369118042000208906
• Ekici, S. ve Yılmaz, B. (2020). Türkiye’nin Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikalarında Bilgi Yönetimine Yaklaşım: 2000 Yılı Sonrası için Bir Değerlendirme. DTCF Dergisi, 60(2), 505-533. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2153619
• Ekici, S. ve Yılmaz, B. (2022). Türkiye’nin Cumhuriyet Dönemi Ulusal Bilim-Teknoloji Politikalarında Bilgi Yönetimi ve Bir Model Önerisi. Bilgi Yönetimi, 5(1), 147-162. https://doi.org/10.33721/by.1012906
• Erbaş, E. P. ve Yılmaz, B. (2021). Azerbaycan’ın Ulusal Bilgi Toplumu Politikasında Kütüphane Kurumuna Yaklaşım ve Bir Model Önerisi. Bilgi Yönetimi, 4(1), 107-121. https://doi.org/10.33721/by.780476
• Ertürk, H. (2012). Çevre Bilimleri. Ekin Yayınevi.
• Gülmez, M. (2017). Sosyal Politika ve Uluslararası Sosyal Politika Kavramları: Tanım Sorunu, Tanımın Öncülleri ve Tarihsel Boyut. (Ed.). P. A. Kaya ve C. Güler. Uluslararası sosyal politika (göz. geç. 2. bsk.) içinde. Umuttepe Yayınları.
• Fenerci, T. (2004). Bilgi Politikaları Açısından Kapitalist Ekonomik Sistemde Bilgi Toplumu Olgusu. Bilgi Dünyası, 5(1), 74-92. https://bd.org.tr/index.php/bd/article/view/499
• Harwood, T.G. ve Garry, T. (2003). An Overview of Content Analysis. The Marketing Review, 3, 479-498. https://moscow.sci-hub.se/4530/56fd933f632098115729205922edb6eb/harwood2003.pdf
• Henkoğlu, T. ve Yılmaz, B. (2013). Avrupa Birliği (AB) Bilgi Güvenliği Politikaları. Türk Kütüphaneciliği, 27(3), 451-471. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/811421
• Hükümet Programları. (2013). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/items/2305701f-7bde-4344-bfbe-4166743fe1e2 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/09/20140907-1-1.pdf
• Kaynar, M. K. ve Kalkan, N. (2022). (Ed.). Cumhuriyet Dönemi Partiler, Seçimler, Beyannameler (1923-1980). Ankara: TBMM Basımevi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/items/e0ab9fc9-33b4-46d4-8ed6-b8c16d717ede
• Keenan, S. ve Johnston, C. (Yay. haz.) (2000). Concise Dictionary of Library and Information Science (2. bsk.) Bowker Saur.
• Kumar, S. (2021). A Handbook of Political Geography. K. K. Publications. https://books.google.com.tr/books/about/A_Handbook_of_Political_Geography.html?id=iGc9EAAAQBAJ&redir_esc=y
• Külcü, Ö. (2018). Bilgi Kuramı ve Bilgi Yönetimi: Kuramsal Bilginin Oluşumu ve Toplumsal Bilgiye Dönüşümü. İstanbul: Hiperlink.
• Montviloff, V. (1990). National Information Policies: A Handbook on the Formulation, Approval, Implementation and Operation of a National Policy on Information. Paris: UNESCO.
• Oğuz, E. S. (2010). Türkiye’de Kültür Politikaları ve Kütüphaneler 1923-1980 [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Orna, E. (2008). Information Policies: Yesterday, Today, Tomorrow. Journal of Information Science, 34(4), 547-565. https://doi.org/10.1177/0165551508092256
• Özdemiray, S. M. ve Gün, M. S. (2024). Kamuda Yetenek Yönetimi: Politika Uygulama Boşluğuna Yönelik Bir İnceleme. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 61, 343-360. https://doi.org/10.30794/pausbed.1370345
• Özel, N. (Akt.) (2009). Türkiye’de Kültür Politikası ve Kütüphane. Bilgi Dünyası, 10(1), 116-117. https://bd.org.tr/index.php/bd/article/view/300
• Sadıç, V. (2022). Hükümet Programları ve Kalkınma Planları Çerçevesinde Katılım Hakkı. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2), 493-504. https://doi.org/10.30692/sisad.1116687
• Solak, S. G. ve Sürmeli, İ. (2015). Hükümet Programları ve Kalkınma Planları Ekseninde Çevre Politikası Analizi. Yasama Dergisi, 30, 22-43. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1120938
• Tığdemir, B. ve Yılmaz, B. (2024). Türkiye’de Yükseköğretim Kurumlarındaki Açık Erişim Politikalarının Bilgi Politikası Bağlamında Değerlendirilmesi. Bilgi Yönetimi, 7(1), 85-109. https://doi.org/10.33721/by.1463825
• Toplu, M. (2006). Ulusaldan Evrensele Enformasyon Politikası: Süreçler, Değişimler. (Yay. haz.). H. Odabaş ve H. Anameriç. Bilgi içinde (ss. 129-166). Referans Yayıncılık.
• Türköne, M. (2005). Siyaset. Lotus Yayınları.
• Uçak, N. Ö. (2000). Bilgi Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım. Bilgi Dünyası, 1(1), 143-159. https://bd.org.tr/index.php/bd/article/view/397
• Uçkan, Ö. (2006). Bilgi Politikası ve Bilgi Ekonomisi: Verimlilik, İstihdam, Büyüme ve Kalkınma. Bilgi Dünyası, 7(1), 23-48. https://bd.org.tr/index.php/bd/article/view/395
• Ünalan, D. ve Şeşen, E. (2022). Çok Partili Dönem Hükümet Programlarında İletişim Alanına Yönelik İfadelerin Değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 26(2), 399-420. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1782362
• Weingarten, F. W. (1989). Federal Information Policy Development: The Congressional Perspective. C. R. McClure, P. Hernon ve H. Relyea (Yay. haz.). United States Government Information Policies: Views and Perspectives içinde (77-99). New Jersey: Ablex.
• Yıldırım, B. (2015). İletişim Araştırmalarında Yöntemler. Literatürk Yayınları.
• Yılmaz, B. (1997). Ulusal Bilgi Politikası: Kuramsal Bir Yaklaşım. 33. Kütüphane Haftası Bildiriler. TKD. https://openaccess.hacettepe.edu.tr/xmlui/handle/11655/11588
• Yılmaz, B. (2009). Türkiye’de Kültür Politikası ve Kütüphane: 1980 Sonrası Durum. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği Ankara Şubesi.
• Yılmaz, B. (2010). Türkiye’nin Bilgi Toplumu Politikasında Kütüphane Kurumuna Yaklaşım. Bilgi Dünyası, 11(2), 263-289. https://bd.org.tr/index.php/bd/article/view/238
• Yılmaz, B. ve Aydın, H. (2011). Bilgi Politikası Konusundaki Uluslararası Çalışmalarda Kütüphane Kurumuna Yaklaşım: Avrupa Birliği Lizbon Stratejisi ile Birleşmiş Milletler Dünya Bilgi Toplumu Zirvesi. Bilgi Dünyası, 12(1), 46-69. https://bd.org.tr/index.php/bd/article/view/221/217
• Yılmaz, B. ve Dalkıran, Ö. (2012). Türkiye’nin Bilim-Teknoloji Politikalarında Kütüphane Kurumuna Yaklaşım. Bilgi Dünyası, 13(1), 57-81. https://doi.org/10.15612/BD.2012.168
• Yılmaz, B. (2018). Türkiye’de Eğitim Politikası ve Kütüphane. Ankara: Art Basım.