İyonize Radyasyon Ortamında Çalışan Personelin Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 2, 75 - 96, 29.12.2025

Mehmet Yorulmaz , Yunus Emre Tanış

Öz

ÖZ: Günümüzde tıp alanındaki teknolojik gelişmeler sayesinde tanı ve tedavi amaçlı kullanılan yöntemler önemli ölçüde ilerlemiştir. Bu ilerlemeye paralel olarak sağlık hizmetlerinde iyonizan radyasyon kullanımının da artmıştır. Bu çalışmada Konya ilinde bulunan iki üniversite hastanesinde görev yapan sağlık çalışanlarının iyonizan radyasyona ilişkin bilgi ve farkındalık düzeyleri değerlendirilmiştir. Araştırmada kullanılan anket formu, literatürde daha önce uygulanmış ölçeklerden uyarlanmış olup iki bölüm ve toplam 28 sorudan oluşturulmuştur. Çalışmaya katılan sağlık çalışanlarının %94’ü radyasyondan korunma konusunda bilgi sahibi olduğunu ifade etmiştir. Bununla birlikte sintigrafi ve iyotlu radyoaktif tetkiklerin iyonize radyasyon içerdiğini bilmeyenlerin oranının %27 olduğu belirlenmiştir. Radyasyon güvenliği ile ilgili bilgi sorularına doğru yanıt verme oranının %57,1 düzeyinde kalması, çalışanların radyasyonun biyolojik etkileri ve korunma ilkeleri konusunda yeterli bilinç düzeyine sahip olmadığını göstermiştir. Bu doğrultuda ulusal düzeyde elektronik eğitim programlarının oluşturulması, bu eğitimlerin düzenli olarak takip edilmesi ve eğitim sonrası değerlendirme testleri ile bilgi düzeylerinin ölçülmesi önerilmiştir. Ayrıca ulusal ve uluslararası kongrelerde iyonizan radyasyon konulu çalışmalar yapılmasının ve ilgili personelin bu etkinliklere katılımının teşvik edilmesinin önem taşıdığı sonucuna varılmıştır. Hastanelerdeki radyasyon güvenliği komiteleri öncülüğünde periyodik ve kliniğe özgü eğitim programlarının uygulanması gerektiği kanaati güçlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Radyasyon Güvenliği , Sağlık Çalışanları , Bilgi Düzeyi , Farkındalık

EVALUATION OF HEALTH CARE WORKERS' KNOWLEDGE AND AWARENESS ABOUT RADIATION SAFETY

Öz

ABSTRACT: Today, with the advancement of technology in the field of medicine, diagnostic and therapeutic methods have improved. In parallel, the use of ionizing radiation in healthcare has increased. This study was conducted to determine the knowledge and awareness levels of health professionals working at two university hospitals in Konya province regarding ionizing radiation. The survey form used in the study was adapted from the scales applied in the literature and comprised two sections and a total of 28 questions. Ninety-four percent of the participating healthcare professionals stated that they had knowledge about radiation protection; however, 27% stated that they did not know that scintigraphy and iodinated radioactive tests contained ionizing radiation. The response rate of 57.1% to the questions about radiation safety indicated that workers did not have adequate knowledge of the biological effects of radiation and the principles of protection. It is recommended that national electronic training programs be established, these training programs be regularly monitored, and knowledge levels be measured through post-training assessment tests. It was also concluded that it is important to conduct studies on ionizing radiation at national and international congresses and to encourage the participation of relevant personnel in these events. The belief that periodic and clinic-specific training programs should be implemented under the leadership of hospital radiation safety committees has been strengthened.

Anahtar Kelimeler

Radiation Safety , Health Workers , Level Of Knowledge , Awareness

Kaynakça

• Aktan, A., Bağıran, H. E. (2023). Radyoloji çalışma alanlarının çalışanlar üzerindeki iş sağlığı ve güvenliği algısı. Sağlık ve Toplum, 33(3); 33–44.
• Alkhayyal, A. M., Alothman, A. S., Alathel, A. H., Almaslamani, A., Alfehaid, O. N., Alhassan, I. A., Alrabeeah, K. A., Ghazwani, Y. G. (2023). Knowledge and attitude of radiation safety and the use of protective measures among healthcare workers in a tertiary center. European Review for Medical and Pharmacological Sciences, 27, 2047–2051.
• Allam, S. M. E., Algany, M. M. A., Khider, Y. I. A. (2024). Radiation safety compliance awareness among healthcare workers exposed to ionizing radiation. BMC Nursing, 23, 208. https://doi.org/10.1186/s12912-024-01858-4.
• Alomairy, N. A. (2024). Evaluating the knowledge and attitudes towards radiation protection in portable radiological examinations among nurses in pediatric intensive care units. Radioprotection, 59(1); 36–41. https://doi.org/10.1051/radiopro/2023044.
• Alzoubi, M., Al-Mugheed, K., Alnaeem, M. M., Oweidat, I., Bani-Hani, M. A., Abdelaliem, S. M. F. (2025). Assessment of knowledge, availability, and practice of interventional radiation safety among nurses in the cardiac unit. Journal of Radiation Research and Applied Sciences, 18(3); 101649.
• Ataç, G. K. (2025). Radyolojik sistemlerde radyasyondan korunma için kalite kontrol uygulaması. Turk Radiol Semin, 13(1); 38–43. https://doi.org/10.4274/trs.2025.25196
• Ay, M. (2021). Sağlık çalışanlarının radyasyondan korunma bilgisi ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Ayan, A., Kıraç, F. S. (2025). Radyasyon güvenliği kültürü. Nucl Med Semin, 11, 66–70.
• Balsak, H., Beşer, A. (2024). Radiation safety practices and improvement of knowledge level in intensive care unit working conditions: An experimental study on nurses. Turkish Journal of Intensive Care, 22(3); 170–179. https://doi.org/10.4274/tybd.galenos.2023.04909
• Başaran, M., Bozdemir, E. (2021). Diş hekimliği uzmanlık ve son sınıf öğrencilerinin radyasyondan korunma ve radyasyonun biyolojik etkileri konusundaki farkındalığının değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(2); 165–170. https://doi.org/10.33631/duzcesbed.757715
• Behzadmehr, R., Doostkami, M., Sarchahi, Z., Dinparast Saleh, L., Behzadmehr, R. (2021). Radiation protection among health care workers: Knowledge, attitude, practice, and clinical recommendations: A systematic review. Reviews on Environmental Health, 36(2); 223–234.
• Bhadane, S. H., Bhadane, S. S. (2017). Knowledge and awareness of the radiation safety among the medical students and resident doctors. Scholars Journal of Applied Medical Sciences, 5(2A); 353–355. https://doi.org/10.36347/sjams.2017.v05i02.010.
• Bolowia, N. (2025). Knowledge and awareness about radiation protection and hazards among healthcare workers in Tobruk Medical Centre. Alqalam Journal of Medical and Applied Sciences, 8(1); 111–118. https://doi.org/10.54361/ajmas.258118.
• Brenner, D. J., & Hall, E. J. (2007). Computed tomography-An increasing source of radiation exposure. New England Journal of Medicine, 357(22), 2277–2284. https://doi.org/10.1056/NEJMra072149.
• Çakmak, T., Tosun, N. (2023). İyonize radyasyona maruz kalan sağlık çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği bilgi düzeyi ile radyasyon risklerine karşı tutumlarının belirlenmesi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 7(1); 8–16.
• Çoban, M., Ortabağ, T. (2023). Evaluation of occupational health and safety practices by hospital staff. Bingöl University Health Journal, 4(1); 183–189.
• Cini, N., Karabulut Gül, Ş., Demirhan, R. (2024). Cerrahi birimlerde çalışan hekimlerin radyasyon güvenliği bilgisi ve radyasyondan korunma farkındalığının değerlendirilmesi. South Clin Ist Euras, 35(4); 371–377. https://doi.org/10.14744/scie.2024.63549.
• Deniz, G., Akyön, F. V., Şeker, S. (2025). Sağlık çalışanları için iş sağlığı ve güvenliği farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2); 322–341. https://doi.org/10.51123/jgehes.2025.179
• Dönmez, A., Türk, A., Bacak, A., Şentürk, Ö. (2021). Sağlık çalışanlarının iyonize radyasyon ve radyoaktif maddelerden korunmaya yönelik bilgilerinin belirlenmesi. Gümüşhane University Journal of Health Sciences, 10(4); 876–882.
• Emayof, M., Awath, K. (2025). Assessment of knowledge, awareness, and practice towards radiation protection among physicians: A cross-sectional study at Tobruk. Libyan Journal of Medical and Applied Sciences, 3(3); 17–25. https://doi.org/10.64943/ljmas.v3i3.104
• Erkan, I., Yarenoglu, A., Yukseloglu, E. H., Ulutin, H. C. (2019). The investigation of radiation safety awareness among healthcare workers in an education and research hospital. International Journal of Radiation Research, 17(3); 455–461.
• Göde, A., Erdem, H., Dadak, A., Açıkgöz, G. (2025). Investigation of the role of radiation protection knowledge of health workers on radiation attitude. BMC Health Services Research, 25, 1394. https://doi.org/10.1186/s12913-025-13565-0
• Goula, A., Chatzis, A., Stamouli, M.-A., Kaba, E., Brilakis, E. (2021). Assessment of health professionals’ attitudes on radiation protection measures. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(24); 13380. https://doi.org/10.3390/ijerph182413380
• Güden, E., Öksüzkaya, A., Balcı, E., Tuna, R., Borlu, A., Çetinkara, K. (2012). Radyoloji çalışanlarının radyasyon güvenliğine ilişkin bilgi, tutum ve davranışı. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 3(1); 29–45.
• Gürer, A. (2018). Sağlık hizmetlerinde çalışan güvenliği. Journal of Health Services and Education, 2(1); 9–14. https://doi.org/10.26567/johse.2018142107
• Harbaj, I., Kharchaf, A., Chakir, E. M., Harbaj, S. (2025). Evaluation of radiation protection knowledge and practices among Moroccan operating room nurses. Radioprotection, 60(2); 176–185. https://doi.org/10.1051/radiopro/2024049
• İncedere, L. (2023). Radyolojide görevli sağlık çalışanlarının radyasyondan korunma ile ilgili bilgi düzeyi (özel hastane örneği). Journal of Awareness, 8(4); 513–523. https://doi.org/10.26809/joa.2188
• Kurt, İ. F., Şen, B., Mutlu, O., Şener, E. (2025). Evaluation of awareness and knowledge levels of undergraduate (UGS) dental students about radon. Int Arch Dent Sci, 46(2); 77–86.
• Kyei, K. A., Addo, H. B., Daniels, J. (2025). Radiation safety: Knowledge, attitudes, practices and perceived socioeconomic impact in a limited-resource radiotherapy setting. ecancermedicalscience, 19, 1855. https://doi.org/10.3332/ecancer.2025.1855.
• Makhoul, G., Perlman, S., Ziv-Baran, T., Fire, G. (2025). Knowledge and awareness of ionizing radiation harms among hospital employees at a large tertiary medical center: Findings from a first-of-its-kind study in Israel. Healthcare, 13(8); 958. https://doi.org/10.3390/healthcare13080958
• Malik, N., Tripathi, G. (2025). Awareness on health hazards and protective measures among healthcare workers: A study of public health facilities. International Journal of Plant, Animal and Environmental Sciences, 15, 126–131.
• Massaquoi, I., Abu, A., Kamara, S., Sesay, M. (2023). Investigate the radiation safety awareness among medical workers at Government Hospital, Bo. International Journal of High Energy Physics, 11(1).
• Motamed, N., Babamohamoodi, F., Khalilian, A., Peykanheirati, M., Nozari, M. (2006). Knowledge and practices of health care workers and medical students towards universal precautions in hospitals in Mazandaran Province. Eastern Mediterranean Health Journal, 12(5); 653–661.
• Naveen, D., Tripathi, D. G. (2025). The influence of healthcare workers’ awareness and attitudes on occupational safety and performance outcomes. South Eastern European Journal of Public Health, S1, 1402–1410. https://doi.org/10.70135/seejph.v1i.3944
• Öter, N. S. (2022). İş sağlığı ve güvenliği farkındalığının ölçülmesi, maliyetlerinin hesaplanması: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi örneği. Yüksek lisans tezi. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Özkan, Ş., Aba, G., Tekinsoy, B. (2016). Hastane yönetimi açısından radyasyon güvenliğinin önemi ve radyoloji teknisyenlerinin farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Journal of Academic Research in Medicine, 6(3); 162–169. https://doi.org/10.5152/jarem.2016.1056.
• Şahin, M., Özaydın, Ö. (2024). Sağlık çalışanlarının bilgi güvenliği farkındalık düzeylerinin ve elektronik sağlık kayıtlarının gizliliğine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Journal of Business Administration and Social Studies, 8(2); 123–131.
• Şenişık, A. M., Tunçman Genç, D., Mutlu, E. (2020). Radyasyon çalışanlarının radyasyon bilinci anketi. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1); 63–70. https://doi.org/10.26453/otjhs.520471.
• Soyal, H. (2024). Dozimetre kullanan sağlık çalışanlarında iyonize radyasyon güvenliği yeterlilik algısına yönelik ölçek geliştirme. Doktora tezi. İstanbul Gedik Üniversitesi.
• Tektaş, M. A. (2016). Sağlık sektöründe iyonlaştırıcı radyasyona maruz kalan çalışanlar için uygulamadaki iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin araştırılması, analizi ve çözüm önerileri. İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Uçar, M., Akkoç, A., Topçuoğlu, M., Öztürk, S. A., Demir, M. (2020). Evaluation of exposure and awareness of radiation in healthcare professionals exposed to ionizing radiation. Acta Medica Alanya, 4(3); 285–290. https://doi.org/10.30565/medalanya.804454.
• Wilson, A. B. M., Chawla, S., Sukumar, S. (2024). Knowledge and attitude of nurses about radiation safety and radiation protection: A scoping review. IOSR Journal of Nursing and Health Science, 13(5); 49–53.
• Yaşar, M. E., Aydemir, İ. (2023). İş sağlığı ve güvenliği farkındalığına etki eden faktörlerin belirlenmesi: Sağlık çalışanları üzerine bir uygulama. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3); 213–230.
• Yalçın, P., Yurt, M., Altun Yalçın, S. (2024). Determination of cognitive, affective, and behavioral attitudes of healthcare professionals towards radiation. Journal of Education in Health Sciences, 7(1); 34–56.
• Yüksel, S. (2024). Radyasyon çalışanlarında radyasyondan korunma farkındalığı. Yüksek lisans tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Yurt, A., Çavuşoğlu, B., Günay, T. (2014). Evaluation of awareness on radiation protection and knowledge about radiological examinations in healthcare professionals who use ionized radiation at work. Molecular Imaging and Radionuclide Therapy, 23(2); 48–53. https://doi.org/10.4274/mirt.00719.
• Yürük, R. K. (2024). Healthcare students’ knowledge and awareness on ionizing radiation and radiation protection. Journal of Radiation Research and Applied Sciences, 17(4); 101180.