Ergenlerde Sosyal Sorun Çözme, Stresle Baş Etme ve Sosyal Desteğin Problemli İnternet Kullanımıyla İlişkisi: Olumsuz ve Olumlu Duyguların Aracılık Rolü

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 1, 17 - 34, 29.06.2020

Yaşar Kuzucu Ali Umut Kögercin Sultan Yavaş Ahmet Çuhacı

Öz

Bu çalışmanın amacı ergenlerde sosyal sorun çözme, stresle baş etme ve sosyal destek değişkenlerinin problemli internet kullanımı ile ilişkisinde olumsuz ve olumlu duygu durumlarının aracılık rolünü incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu 512 ergen oluşturmaktadır (342 kadın 170 erkek). Veriler Gözden Geçirilmiş Sosyal Sorun Çözme Envanteri, Stresle Baş Çıkma Ölçeği, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği, Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği ve Saplantılı İnternet Kullanımı Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Veriler betimsel istatistik, korelasyon, varyans analizi ve regresyon analizi kullanılarak incelenmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular incelendiğinde sosyal sorun çözme, stresle baş etme ve sosyal destek değişkenlerinin problemli internet kullanımı ile ilişkisinde olumsuz duygu durumunun kısmi aracılık rolüne sahip olduğu görülmektedir. Buna karşın olumlu duygu durumunun aracılık rolü bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Sorun Çözme, Stresle Baş Etme, Sosyal Destek, Duygu Durum, Problemli İnternet Kullanımı

Kaynakça

• Alin, A. (2010). Multicollinearity. Wiley Interdisciplinary Reviews: Computational Statistics, 2(3), 370-374.
• Akdağ, M., Yılmaz, B.Ş., Özhan, U., ve Şan, İ. (2014). Üniversite öğrencilerinin internet bağımlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (İnönü Üniversitesi örneği). İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 73-96.
• Anderson, C.A. ve Dill, K.E. (2000). Video games and aggressive thoughts, feelings, and behavior in the laboratory and in life. Journal of Personality and Social psychology, 78, 772-790.
• Arslan, Y. (2009). Lise öğrencilerinin algıladıkları sosyal destek ile sosyal problem çözme arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bakioğlu, B., Küçükaydın, M. A., ve Karamustafaoğlu, O. (2015). Öğretmen adaylarının biliş ötesi farkındalık düzeyi, sorun çözme becerileri ve teknoloji tutumlarının incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 22-33.
• Baltacı, Ö. (2010). Üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı, sosyal destek ve problem çözme yaklaşımları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Batıgün, A. D., ve Kılıç, N. (2011). İnternet bağımlılığı ile kişilik özellikleri, sosyal destek, psikolojik belirtiler ve bazı sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, 26(67), 1-10.
• Bozkurt, H., Şahin, S., ve Zoroğlu, S. (2016). İnternet bağımlılığı: Güncel bir gözden geçirme. Journal Of Contemporary Medicine, 6(3), 235-247.
• Brand, M., Laier, C., ve Young, K. S. (2014). İnternet addiction: Coping styles, expectancies, and treatment implications. Frontiers in Psychology, 5, 1256, 1-14.
• Browne, M. W., MacCallum, R. C., Kim, C., Andersen, B. L., & Glaser, R. (2002). When fit indices and residuals are incompatible. Psychological Methods, 7, 403–421.
• Byun, S., Ruffini, C., Mills, J. E., Douglas, A. C., Niang, M., Stepchenkova, S., .. ve Blanton, M. (2009). Internet addiction: Metasynthesis of 1996–2006 quantitative research. CyberPsychology ve Behavior, 12(2), 203-207.
• Caplan, S. E. (2002). Problematic internet use and psychosocial well-being: Development of a theory-based cognitive–behavioral measurement instrument. Computers in Human Behavior, 18(5), 553-575.
• Cengizhan, C. (2005). Öğrencilerin bilgisayar ve internet kullanımında yeni bir boyut: İnternet bağımlılığı. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 22(1), 83-98.
• Ceyhan, A., Ceyhan, E., ve Kurtyilmaz, Y. (2012). The effect of body image satisfaction on problematic internet use through social support, problem solving skills and depression. The Online Journal of Counselling and Education, 1(3), 83-95.
• Chou, C. (2001). Internet abuse and addiction among Taiwan college students: An online interview study. Cyberpsychology &.Behavior, 4(5), 573–585.
• Chou, C., Condron, L., ve Belland, J. C. (2005). A review of the research on Internet addiction. Educational Psychology Review, 17(4), 363-388.
• Chung, E. (1995). Social Support and Self Efficacy as Mediators Between Stress and Depressive Symptoms in Older Adults. (Doktora Tezi). University of Michigan, Michigan.
• Cohen, J., Cohen, P., West, S. G., & Aiken, L. S. (2013). Applied multiple regression/correlation analysis for the behavioral sciences. Routledge.
• Compas, B.E., Slavin, L.A., Wagner, B.M. et al. Relationship of life events and social support with psychological dysfunction among adolescents. Journal of Youth and Adolescence 15, 205–221 (1986).Cüceloğlu, D. (1992). İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çakır, Y. ve Palabıyıkoğlu, R. (1997). Gençlerde sosyal destek-çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik çalışması. Kriz Dergisi, 5(1) 15-24.
• Çeçen, A. R. (2008). Öğrencilerinin cinsiyetlerine ve anababa tutum algılarına göre yalnızlık ve sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 415-431.
• Çetinkaya, Ş. (2013). Lise öğrencisi erkek ergenlerde problem çözme eğitiminin; problem çözme becerisi, kişilerarası ilişki tarzı ve öfke kontrolü üzerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Çevik, G. B., ve Yıldız, M. A. (2017). The Roles of Perceived Social Support, Coping, and Loneliness in Predicting Internet Addiction in Adolescents. Journal of Education and Practice, 8(12), 64-73.
• Demirtaş, A. S. (2007).bİlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Algılanan Sosyal Destek ve Yalnızlık Düzeyleri İle Stresle Başa Çıkma Düzeyleri Arasındaki İlişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Derin, S. (2013). Lise öğrencilerinde internet bağımlılığı ve öznel iyi oluş. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American psychologist, 55(1), 34.
• Doğan, H., Işıklar, A., ve Eroğlu, S. (2008). Ergenlerin problemli Internet kullanımının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 106- 124.
• Doğan, U.(2009). Lise öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile problem çözme becerilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Douglas, A. C., Mills, J. E., Niang, M., Stepchenkova, S., Byun, S., Ruffini, C., et al. (2008). Internet addiction: Meta-synthesis of qualitative research for the decade 1996–2006. Computers in Human Behavior, 24, 3027–3044.
• D'Zurilla, T. J., & Nezu, A. M. (1990). Development and preliminary evaluation of the Social Problem-Solving Inventory. Psychological Assessment: A Journal of Consulting and Clinical Psychology, 2(2), 156–163.
• Ekinci, B. (2014). The relationship between problematic internet entertainment use and proble solving skills among university students. International Journal of Mental Health and Addiction, 12(5), 607-617.
• Ekşi, F. ve Ümmet, D. (2013). Bir kişilerarası iletişim problemi olarak internet bağımlılığı ve siber zorbalık: Psikolojik danışma açısından değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 91-115.
• Esen, B. (2009). Çeşitli değişkenlere göre ergenlerde internet bağımlılığının yordanması. e-journal of New World Sciences Academy, 4(4), 1331-1340.
• Esen, E., ve Siyze, D.M. (2011). An investigation of psycho-social variables in predicting internet addiction among adolescents. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 4, 127-138.
• Eskin, M., ve Aycan, Z. (2009). The adaptation of the revised social problem solving inventory into Turkish: A reliability and validity analysis. Turkish Journal of Psychology, 12(23), 11–13.
• Eskin, M. (2009). Sorun çözme terapisi. Kuram, araştırma, uygulama. Ankara: HYB Basım Yayın.
• Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1986). Stress processes and depressive symptomatology. Journal of Abnormal Psychology, 95(2), 107–113.
• Folkman, S., ve Lazarus, R. S. (1988). Coping as a mediator of emotion. Journal of Personality and Social Psychology, 54(3), 466.
• Fiorelli, C., Capitello, T. G., Barni, D., Buonomo, I., ve Gentile, S. (2019). Predicting adolescent depression: The interrelated roles of self-esteem and interpersonal stressors. Frontiers in psychology, 10, 565.
• Ha, J.H., Kim, S.Y., Bae, S.C., Bae, S., Kim, H., Sim, M., Lyoo, I.K., Cho, S.C., 2007. Depression and Internet addiction in adolescents. Psychopathology 40, 424–430.
• Hamarta, E., Arslan, C., Saygın, Y., ve Özyeşil, Z. (2009). Benlik saygısı ve akılcı olmayan inançlar bakımından üniversite öğrencilerinin stresle başa çıkma yaklaşımlarının analizi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 25-42.
• Havighurst, R. J. (1972). Developmental tasks and education. 3rd ed. New York: David McKay Company.
• Hayes, A. F., ve Cai, L. (2007). Using heteroscedasticity-consistent standard error estimators in OLS regression: an introduction and software implementation. Behavior Research Methods, 39(4), 709–722.
• Hox, J. (2013). Multilevel Regression and Multilevel structural equation modeling. In T. D. Little (Eds). The Oxford Handbook of Quantitative Methods in Psychology. Vol: 2 Statistical analyses. Oxford library of psychology.
• Geldard, K. ve Geldard, D. (2013). Ergenler ve gençlerle psikolojik danışma-proaktif yaklaşım (M. Pişkin, çev. ed.). Ankara: Nobel.
• Gençöz, T. (2000). Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 15(46), 19-26.
• Godfrey, L.G. (1988). Specification Tests in Econometrics, Cambridge, UK: Cambridge.
• Green, E.P., Cho, H., Gallis, J. ve Puffer, E. S. (2019). The impact of school support on depression among adolescent orphans: a cluster-randomized trial in Kenya. The Journal of Child Psychology and Psychiatry, 60(1),54–62.
• Güner P (2000). Sorunlarla etkili baş etme yolu problem çözme. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 3(1): 62- 71.
• İkiz, E., Asıcı, E., Savcı, M., ve Yörük, C. (2015). Problemli internet kullanımı ile üniversite yaşamına uyum ilişkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 34-50.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Kutlu, M., Savcı, M., Demir, Y., ve Aysan, F. (2016). Young İnternet Bağımlılığı Testi Kısa Formunun Türkçe uyarlaması: Üniversite öğrencileri ve ergenlerde geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(1), 69-76.
• Kuzucu, Y., Bulut, B., Özçelik, Ş., ve Soydemir, F. M. (2015). Sosyal destek kontrol edildiğinde cinsiyetin internet bağımlılığı üzerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 11-19.
• Köseoğlu, S. A. ve Erçevik, A. (2015). Lise Öğrencilerinin Duygusal Özerklik ve Sosyal Destek Düzeylei Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 198- 216.
• Lin, S. S., ve Tsai, C. C. (2002). Sensation seeking and internet dependence of Taiwanese high school adolescents. Computers in human behavior, 18(4), 411-426.
• Lortie, C. L., ve Guitton, M. J. (2013). Internet addiction assessment tools: Dimensional structure and methodological status. Addiction, 108(7), 1207-1216.
• Maiuolo, M., Deane, F. P., ve Ciarrochi, J. (2019). Parental authoritativeness, social support and help-seeking for mental health problems in adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 48, 1056-1067.
• Martin, J. M., ve Schumacher, P. (2003). Loneliness and social uses of the Internet. Computers in Human Behavior, 19(6), 659-671.
• McNicol, M. L., ve Thorsteinsson, E. B. (2017). Internet addiction, psychological distress, and coping responses among adolescents and adults. Cyberpsychology, Behavior and Social Networking, 20(5), 296-304.
• Meehan, M. P., Durlak, J. A., ve Bryant, F. B. (1993). The relationship of social support to perceived control and subjective mental health in adolescents. Journal of Community Psychology, 21(1), 49-55.
• Meerkerk, G. J., Van Den Eijnden, R. J., Vermulst A.A., & Garretsen, H. F. (2009). The Compulsive Internet Use Scale (CIUS): Some psychometric properties. Cyberpsychology & Behavior 2, 1-6.
• Mertoğlu, H., ve Öztuna, A. (2004). Bireylerin Teknoloji Kullanımı Problem Çözme Yetenekleri ile İlişkili Midir? TOJET: The Turkish Online Journal of Educational Technology, 3(1), 83-92.
• Metin, M., (2015). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Moksnes, U. K., Moljord, I. E., Espnes, G. A. ve Byrne, D. G. (2010). The Association Between Stress And Emotional States In Adolescents: The Role Of Gender And Self-Esteem. Personality and Individual Differences, 49(5), 430-435.
• Oğuztürk, Ö., Akça, F., ve Şahin, G. (2011). Üniversite öğrencilerinde umutsuzluk düzeyi ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin bazı değişkenler üzerinden incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 14(1), 173-184.
• Oktan, V. (2015). Üniversite öğrencilerinde problemli internet kullanımı, yalnızlık ve algılanan sosyal destek. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 281-292.
• Özdemir, Y., Kuzucu, Y., ve Ak, Ş. (2014). Depression, loneliness and Internet addiction: How important is low self-control? Computers in Human Behavior, 34, 284-290.
• Papacharissi, Z., ve Rubin, A. M. (2000). Predictors of Internet use. Journal of broadcasting & electronic media, 44(2), 175-196.
• Runtz, M. ve Schallow, J. (1997). Social support and coping strategies as mediators of adult adjustment following childhood maltreatment. Child Abuse & Neglect, 21,211–226.
• Say, G., ve Batigun, A. D. (2016). The assessment of the relationship between problematic internet use and parent-adolescent relationship quality, loneliness, anger, and problem solving skills. Dusunen Adam, 29(4), 324–334.
• Saygın, Y. (2008). Üniversite öğrencilerinin sosyal destek, benlik saygısı ve öznel iyi oluş düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Sandler, I. N. (1980). Social support resources, stress, and maladjustment of poor children. American Journal of Community Psychology, 8(1), 41-52.
• Seo, M., Kang, H. S., ve Yom, Y. H. (2009). Internet addiction and interpersonal problems in Korean adolescents. Canadian Journal of Psychiatry, 53, 411–418.
• Schimmenti, A., Starcevic, V., Gervasi, A., Deleuze, J., ve Billieux, J. (2018). Interference with Processing Negative Stimuli in Problematic Internet Users: Preliminary Evidence from an Emotional Stroop Task. Journal of Clinical Medicine, 7(7), 177.
• Soylu, N., Taneli, Y., ve Taneli, S. (2013). Depresyonu olan ergenlerde intihar davranışını etkileyen sosyal, emosyonel ve kognitif faktörlerin araştırılması. Nöropsikiyatri Arsivi, 50(4), 352-359.
• Spada, M. M., Langston, B., Nikčević, A. V., ve Moneta, G. B. (2008). The role of metacognitions in problematic internet use. Computers in Human Behavior, 24, 2325–233.
• Steinberg, L. (2009). Ergenlik. İstanbul: İmge Kitapevi.
• Subrahmanyam, K., ve Lin, G. (2007). Adolescents on the Net: Internet use and well-being. Adolescence, 42(168), 659-677.
• Şahin, S., İbili, E., ve Uluyol, Ç. (2017). Öğretmen adaylarında problem çözme eğilimi ve internet bağımlılığı ilişkisinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 1-21.
• Şahin, N., Şhin, N. H., ve Heppner, P. P. (1993). Psychometric properties of the problem solving inventory in a group of Turkish university students. Cognitive Therapy an Research, 17(4), 379-396.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S. (1996). Using Multivariate Statistics (3rd ed.). New York: Harper Collins.
• Temel, E., Bahar, A., ve Çuhadar, D. (2007). Öğrenci hemşirelerin stresle baş etme tarzları ve depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2(5), 107-118.
• Topal, M. (2011). Üniversite öğrencilerinin stres ile başa çıkma stilleri ile pozitif ve negatif duygu arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Türküm, A. S. (2002). Stresle başa çıkma ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2 (8), 19-31.
• Vidyachathoth, K. B., Kumar, N. A., ve Pai, S. R. (2014). Correlation between affect and internet addiction in undergraduate medical students in Mangalore. Journal of Addiction Research & Therapy, 5(1), 1-4.
• Wang, M.-T., ve Sheikh-Khalil, S. (2014). Does parental involvement matter for student achievement and mental health in high school? Child Development, 85, 610–625.
• Weinstein, A., ve Lejoyeux, M. (2010). Internet addiction or excessive internet use. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 36(5), 277-283.
• Widyanto, L., ve Griffiths, M. (2006). ‘Internet addiction’: A critical review. International Journal of mental health and Addiction, 4(1), 31-51.
• Yeh, Y. C., Ko, H. C., Wu, J. Y. W., ve Cheng, C. P. (2008). Gender differences in relationships of actual and virtual social support to Internet addiction mediated through depressive symptoms among college students in Taiwan. Cyber Psychology ve Behavior, 11(4), 485-487.
• Yen, C. F., Chou, W. J., Liu, T. L., Yang, P., ve Hu, H. F. (2014). The association of Internet addiction symptoms with anxiety, depression and self-esteem among adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder. Comprehensive Psychiatry, 55(7), 1601–1608.
• Yenice, N. (2012). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik düzeyleri ile problem çözme becerilerinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(39), 36-58.
• Yıldırım, İ. (1997). Algılanan sosyal destek ölçeğinin geliştirilmesi güvenirliği ve geçerliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 81-87.
• Yiğit, R. (2013). Öğretmen adaylarının öznel iyi oluşu ile sosyal sorun çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İlköğretim Online, 12(2), 550-560.
• Young, K. S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology ve behavior, 1(3), 237-244.
• Young, K. S. (2004). Internet addiction: A new clinical phenomenon and its consequences. American behavioral scientist, 48(4), 402-415.
• Yüksel, M., ve Yılmaz, E. (2016). Lise öğrencilerinin internet bağımlılık düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 15(3), 1031-1042.
• Zhao, J., Kong, F., ve Wang, Y. (2013). The role of social support and self-esteem in the relationship between shyness and loneliness. Personality and Individual Differences, 54(5), 577–581.
• Zorbaz, O., ve Dost, M. T. (2014). Lise öğrencilerinin problemli internet kullanımının cinsiyet, sosyal kaygı ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(29-1), 298-310.