İşletmelerin Pazaryeri Seçimini Etkileyen Faktörlerin Önem Derecelerinin AHS Yöntemi ile Belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 1, 70 - 90

Melek Bingöl Mustafa Halid Karaarslan

Öz

E-pazaryeri seçimi tüketiciler açısından önemli olduğu kadar satıcılar için de fazlasıyla önemlidir. Satıcıların satış yapacağı platformu doğru seçmeleri sonucunda satışlarının ve kârlarının artış göstermesi olasıdır. Bu çalışmada literatürden farklı olarak tüketiciler yerine satıcıların e-pazaryeri tercihlerine odaklanılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, işletmelerin e-pazaryeri tercihlerini etkileyen faktörlerin araştırılması için e-pazaryerlerinin web siteleri ve ilgili literatür incelenmiştir. İncelemeler sonucunda 4 ana faktör ve 15 alt kriter ortaya çıkarılmıştır. Bu kriterler 4 e-ticaret uzmanı ve 1 e-pazaryeri satıcısı tarafından önem derecesine göre sıralanmış ve 1 kriterin önemsiz olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu kriterlere ek olarak satıcılara 3 e-pazaryeri seçeneği sunulmuştur. Kriterlerin ve seçeneklerin karşılaştırmasını yapmak üzere Türkiye’nin en çok ziyaret edilen 3 e-pazaryerinin (Trendyol, Hepsiburada, Amazon) en az birinde satış yapan 20 e-pazaryeri satıcısı ile görüşülmüştür. Elde edilen yanıtlar Expert Choice 11 programı aracılığıyla Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) yöntemi ile analiz edilmiştir. Sonuç olarak, 4 ana faktör arasından en önemlisinin finansal faktörler olduğu belirlenmiştir. Alt kriterlerin karşılaştırılması sonucunda en önemli finansal faktörün komisyon oranları, stratejik faktörün e-pazaryerinin bilinirliği, organizasyonel faktörün e-pazaryerlerinin satıcılara sunduğu destekler, teknolojik faktörün e-pazaryerinin satıcılara dijital veri hizmetleri sunması olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca 4 ana faktöre göre satıcılar tarafından en çok tercih edilen e-pazaryerinin Trendyol olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Analitik Hiyerarşi Süreci, Çok Kriterli Karar Verme, Elektronik Pazaryeri, Elektronik Ticaret, Pazaryeri Seçimi

Kaynakça

• Ağırgün, B. (2012). Ranking B2C Web Sites with AHP and TOPSIS Under Fuzzy Environment. Nevşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(2).
• Ağyıldız, T.S. (2023a). Trendyol Kredi Kartı Ödeme Yöntemi Nasıldır? https://www.ticimax.com/blog/trendyolodemeyontemleri#:~:text=Trendyol%20%C3%B6deme%20kredi%20kart%C4%B1%2C%20banka,havale%20yoluyla%20%C3%B6deme%20se%C3%A7enekleri%20bulunmamaktad%C4%B1r Erişim Tarihi: 10.08.2023
• Ağyıldız, T.S. (2023b). E-ticarette İptal ve İade Koşulları Hakkında Bilmeniz Gerekenler. https://www.ticimax.com/blog/e-ticarette-iptal-ve-iade-kosullari Erişim Tarihi: 10.08.2023
• Ağyıldız, T.S. (2023c). Trendyol’un Girişimcilere Sağladığı Destekler. https://www.ticimax.com/blog/trendyolun-girisimcilere-sagladigi-destekler Erişim Tarihi: 10.08.2023
• Alan, H. (2023). Trendyol’da Kampanyalara Katılarak Satışları Artırmanın Yolları. https://www.sopyo.com/blog/pazaryerleri/trendyolda-kampanyalara-katilarak-satislari-artirmaninyollari.html Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Amazon (2023a). Kabul Edilen Ödeme Seçenekleri. https://www.amazon.com.tr/gp/help/customer/display.html?nodeId=GFBWMNXEPYVJAY9A Erişim Tarihi: 10.08.2023
• Amazon (2023b). İade Politikalarımız Hakkında. https://www.amazon.com.tr/gp/help/customer/display.html?nodeId=GKM69DUUYKQWKWX7 Erişim Tarihi: 10.08.2023
• Amazon (2023c). https://www.amazon.com.tr/ Erişim Tarihi: 13.08.2023 Amazon Gelir ortaklığı (2023). Raporları Kullanma. https://gelirortakligi.amazon.com.tr/help/node/topic/GMWAK55DQX8JEK7C Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Amazon Satış (2023a). Kategori Bazında Satış Komisyonları. https://satis.amazon.com.tr/ucretlendirme#referralfees Erişim Tarihi: 29.09.2023 Amazon Satış (2023b). Ödemelerinizi nasıl alırsınız? https://satis.amazon.com.tr/ucretlendirme#:~:text=Bir%20sat%C4%B1c%C4%B1%20hesab%C4%B1 %20olu%C5%9Fturdu%C4%9Funuzda%20bir,g%C3%BCnl%C3%BCk%20aral%C4%B1klarla%20ba nka%20hesab%C4%B1n%C4%B1za%20yat%C4%B1r%C4%B1r Erişim Tarihi: 29.09.2023
• Amazon Satış (2023c). Lojistik Ücretleri. https://satis.amazon.com.tr/ucretlendirme#fulfillment-fees Erişim Tarihi: 09.08.2023
• Amazon Satış (2023d). Yeni Başlayanlar için Amazon Türkiye'de Satış Kılavuzu. https://satis.amazon.com.tr/satis/baslangic-kilavuzu?ref_=sdtr_soa_tbg_n Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Amazon Satış (2023e). Satışlarınızı Destekleyecek Amazon Reklam Modelleri. https://satis.amazon.com.tr/satici-blogu/amazon-reklam-modelleri Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Amazon Satış (2023f). Amazon Global Satış ile Nasıl Uluslararası Satış Yapılır? https://satis.amazon.com.tr/isinizi-buyutun/amazon-global-satis/rehber Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Aydin, S., & Kahraman, C. (2012). Evaluation of E-Commerce Website Quality Using Fuzzy Multi-Criteria Decision Making Approach. IAENG International Journal of Computer Science, 39(1).
• Bailey, J. P., & Bakos, Y. (1997). An Exploratory Study of the Emerging Role of Electronic Intermediaries. International Journal of Electronic Commerce, 1(3), 7–20.
• Bakos, Y. (1998). The Emerging Role of Electronic Marketplaces on the Internet. Communications of ACM, 41, 35–42. https://doi.org/10.1145/280324.280330
• Bayır, T. (2020). B2C Online Alışveriş Sitelerinin Seçim Kriterlerinin AHP Yöntemi ile Belirlenmesi. Kesit Akademi Dergisi, 6(25), 641-653.
• Bulak, M. E., Kozanoğlu, O., Aydoğduoğlu, Ş. N., Göçer, F., & Algül, R. (2021). E-Ticaret Sitelerinin Kullanılabilirliğinin AHP ve TOPSİS Yöntemleriyle Karşılaştırılması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (26), 493-509. https://doi.org/10.31590/ejosat.963658
• Büyüközkan, G. (2004). Multi‐Criteria Decision Making for E‐Marketplace Selection. Internet Research, 14(2), 139–154. https://doi.org/10.1108/10662240410530853
• Çağlar, S. (2022). Markaların Sanal Pazaryeri Seçiminde Etkili Olan Faktörlerin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Dağdeviren, M., Akay D., & Kurt M. (2004). İş Değerlendirme Sürecinde Analitik Hiyerarşi Prosesi ve Uygulaması. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19(2).
• Davis, F. D. (1989). Perceived Usefulness, Perceived Ease of Use, and User Acceptance of Information Technology. MIS Quarterly, 13(3), 319. https://doi.org/10.2307/249008
• Demirbağ, S. S. (2023). E-Ticaret Alanında Elektronik Pazaryeri Seçimine Yönelik Bir Uzman Sistem Tasarımı. Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Dew, M. A. A., Hidayanto, A. N., Shihab, M. R., & Zhu, Y. Q. (2017). Trust Transfer and Its Effects on the Continuance Usage of Mobile Service in B2C E-Marketplaces.
• Doong, H. S., Wang, H. C., & Shih, H. C. (2008). Exploring Loyalty Intention in the Electronic Marketplace. Electronic Markets, 18(2), 142–149. https://doi.org/10.1080/10196780802044792
• Dopigo (2023). Hepsiburada’da Komisyon Kesintileri Nasıl Tahsil Edilir? https://www.dopigo.com/hepsiburadakomisyon-oranlari-nekadar/#:~:text=Bu%20s%C3%BCre%20di%C4%9Fer%20pazaryerlerine%20k%C4%B1yasla,ilgili%20 ma%C4%9Fazan%C4%B1n%20banka%20hesab%C4%B1na%20yat%C4%B1r%C4%B1l%C4%B1r Erişim Tarihi: 29.09.2023
• Erdaş, Y., & Ecer, F. (2022). Covid-19 Salgınında Sanal Alışveriş Platformlarının Performanslarının Ölçülmesi: AHP-MAIRCA Modeli. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(34), 619–641. https://doi.org/10.21076/vizyoner.949281
• Ghobakhloo, M., & Tang, S. H. (2013). The Role of Owner/Manager in Adoption of Electronic Commerce in Small Businesses. Journal of Small Business and Enterprise Development, 20(4), 754–787. https://doi.org/10.1108/JSBED-12-2011-0037
• Han, Ö. Ü. V. (2022). Türkiye’de E-Ticaretin Gelişimi: Uluslararası Trendler ve Beklentiler. Dış Ticarette Güncel Tartışmalar, 73.
• Hasiloglu, M., & Kaya, O. (2021). An Analysis of Price, Service and Commission Rate Decisions in Online Sales Made Through E-Commerce Platforms. Computers & Industrial Engineering, 162, 107688. https://doi.org/10.1016/j.cie.2021.107688
• Hepsiburada (2023a). Hepsiburada İş Ortağım. https://www.hepsiburada.com/nasil-online-satis-yapilir Erişim Tarihi: 29.09.2023
• Hepsiburada (2023b). HepsiLojistik Nedir? https://www.hepsiburada.com/hepsilojistik Erişim Tarihi: 09.08.2023
• Hepsiburada (2023c). Ödeme Seçenekleri. https://www.hepsiburada.com/odeme-secenekleri Erişim Tarihi: 10.08.2023 Hepsiburada (2023d). Girişimci Kadınlar, Finansal Engelleri Aşıyor. https://www.hepsiburada.com/staticpage/1056188799215397 Erişim Tarihi: 13.08.2023 Hepsiburada (2023e). Milyonlarca Müşteriye Hepsiburada Reklamlarıyla Ulaşın. https://www.hepsiburada.com/reklam Erişim Tarihi: 13.08.2023 Hepsiburada (2023f). https://www.hepsiburada.com/ Erişim Tarihi: 13.08.2023 Hepsiburada (2023g). Hepsiglobal. https://www.hepsiburada.com/staticpage/786700737428161 Erişim Tarihi: 13.08.2023 Hepsiburada Akademi (2023a). Eğitimler. https://akademi.hepsiburada.com/portal/catalog?categoryId=20705 Erişim Tarihi: 10.08.2023 Hepsiburada Akademi (2023b). Eğitimler. https://akademi.hepsiburada.com/portal/catalog?categoryId=22602Erişim Tarihi: 13.08.2023
• HepsiJet (2023). HepsiJET Hakkında. https://www.hepsijet.com/hepsijet-hakkinda Erişim Tarihi: 09.08.2023
• Hossain, M. I., Azam, M. S., & Quaddus, M. (2021). Small Firm Entry to E-Marketplace for Market Expansion and Internationalization: A Theoretical Perspective. Journal of International Entrepreneurship, 19(4), 560–590. https://doi.org/10.1007/s10843-021-00297-5
• Kahraman, C., Onar, S. Ç., & Öztayşi, B. (2018). B2C Marketplace Prioritization Using Hesitant Fuzzy Linguistic AHP. International Journal of Fuzzy Systems, 20(7), 2202–2215. https://doi.org/10.1007/s40815-017-0429-4
• Kemp, S. (2023). Digital 2023: Global Overview Report. https://datareportal.com/reports/digital-2023-globaloverview-report Erişim Tarihi: 11.10.2023
• Khan, A. (2023). Kampanya Planlama. https://advertising.amazon.com/tr-tr/library/guides/campaign-planningErişim Tarihi: 13.08.2023
• Kim, M. S., & Ahn, J. H. (2005). A Model for Buyer’s Trust in the E-Marketplace. Proceedings of the 7th International Conference on Electronic Commerce- ICEC ’05, 195. https://doi.org/10.1145/1089551.1089590
• Kim, M. S., & Ahn, J. H. (2007). Management of Trust in the E-Marketplace: The Role of the Buyer’s Experience in Building Trust. Journal of Information Technology, 22(2), 119–132. https://doi.org/10.1057/palgrave.jit.2000095
• Malak, F., Ferreira, J. B., Pessoa de Queiroz Falcão, R., & Giovannini, C. J. (2021). Seller Reputation Within the B2C E-Marketplace and Impacts on Purchase Intention. Latin American Business Review, 22(3), 287– 307. https://doi.org/10.1080/10978526.2021.1893182
• Pavlou, P. A. (2003). Consumer Acceptance of Electronic Commerce: Integrating Trust and Risk with the Technology Acceptance Model. International Journal of Electronic Commerce, 7(3), 101–134. https://doi.org/10.1080/10864415.2003.11044275
• Purwandari, B., Otmen, B., & Kumaralalita, L. (2019). Adoption Factors of E-Marketplace and Instagram for Micro, Small, and Medium Enterprises (MSMEs) in Indonesia. Proceedings of the 2019 2nd International Conference on Data Science and Information Technology, 111–116. https://doi.org/10.1145/3352411.3352453
• Rao, S. S., Truong, D., Senecal, S., & Le, T. T. (2007). How Buyers' Expected Benefits, Perceived Risks, and EBusiness Readiness Influence their E-Marketplace Usage. Ind
• Rask, M., & Kragh, H. (2004). Motives for E-Marketplace Participation: Differences and Similarities Between Buyers and Suppliers. Electronic Markets, 14(4), 270–283. https://doi.org/10.1080/10196780412331311720
• Resmî Gazete, “Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun”, 29166, 23.10.2014, 2/1. (Çevrimiçi), 1.5.6563.pdf (mevzuat.gov.tr). Erişim Tarihi: 10.11.2023
• Resmî Gazete, “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”, 28835, 07.11.2013, (Çevrimiçi), 1.5.6502.pdf (mevzuat.gov.tr). Erişim Tarihi: 19.10.2023
• Roketfy (2023). 2023 Güncel Hepsiburada Kargo Ücretleri. https://roketfy.com/tr/blog/2023-guncelhepsiburada-kargo-ucretleri/#uc Erişim Tarihi: 09.08.2023
• Saaty, T. L. (1977). A Scaling Method for Priorities in Hierarchical Structures. Journal of Mathematical Psychology, 15(3), 234–281. https://doi.org/10.1016/0022-2496(77)90033-5
• Saaty, T. L. (1994). How to Make a Decision: The Analytic Hierarchy Process. Interfaces, 24(6), 19–43. https://doi.org/10.1287/inte.24.6.19
• Saaty, T. L. (2008). Decision Making with the Analytic Hierarchy Process. International Journal of Services Sciences, 1(1), 83. https://doi.org/10.1504/IJSSCI.2008.017590
• Sfenrianto, S., Wijaya, T., & Wang, G. (2018). Assessing the Buyer Trust and Satisfaction Factors in the EMarketplace. Journal of Theoretical and Applied Electronic Commerce Research, 13(2), 43–57. https://doi.org/10.4067/S0718-18762018000200105
• Similarweb (2023a). Trafik ve Etkileşim Analizi. https://www.similarweb.com/tr/website/trendyol.com/#traffic Erişim Tarihi: 29.09.2023
• Similarweb (2023b). En Popüler Web Siteleri Sıralaması. https://www.similarweb.com/tr/top-websites/turkey/ecommerce-and-shopping/marketplace/ Erişim Tarihi: 02.07.2023
• Simjanović, D. J., Zdravković, N., & Vesić, N. O. (2022). On the Factors of Successful e-Commerce Platform Design during and after COVID-19 Pandemic Using Extended Fuzzy AHP Method. Axioms, 11(3), 105. https://doi.org/10.3390/axioms11030105
• Son, J. Y., Tu, L., & Benbasat, I. (2006). A Descriptive Content Analysis of Trust-Building Measures in B2B Electronic Marketplaces. Communications of the Association for Information Systems, 18. https://doi.org/10.17705/1CAIS.01806
• Stockdale, R., & Standing, C. (2002), "A framework for the selection of electronic marketplaces: a content analysis approach", Internet Research, Vol. 12 No. 3, pp. 221-234. https://doi.org/10.1108/10662240210430900
• Stockdale, R., & Standing, C. (2004). Benefits and Barriers of Electronic Marketplace Participation: An SME Perspective. Journal of Enterprise Information Management, 17(4), 301–311. https://doi.org/10.1108/17410390410548715
• Strader, T. J., & Shaw, M. J. (1997). Characteristics of Electronic Markets. Decision Support Systems, 21(3), 185–198. https://doi.org/10.1016/S0167-9236(97)00028-6
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2023). Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (ETBİS) 2023 Yılı İlk 6 Ay Verileri. https://www.eticaret.gov.tr/dnnqthgzvawtdxraybsaacxtymawm/content/FileManager/Dosyalar/2023%20 OCAK-HAZ%C4%B0RAN%20E-T%C4%B0CARET%20B%C3%9CLTEN%C4%B0.pdf Erişim Tarihi: 12.10.2023
• Thitimajshima, W., Esichaikul, V., & Krairit, D. (2018). A Framework to Identify Factors Affecting the Performance of Third-Party B2B E-Marketplaces: A Seller’s Perspective. Electronic Markets, 28(2), 129–147. https://doi.org/10.1007/s12525-017-0256-03
• Trendyol Akademi (2023a). Trendyol Komisyonları. https://akademi.trendyol.com/satici-bilgi-merkezi/detay/4 Erişim Tarihi: 29.09.2023
• Trendyol Akademi (2023b). https://akademi.trendyol.com/satici-bilgi-merkezi/detay/132 Erişim Tarihi: 29.09.2023
• Trendyol Akademi (2023c). https://akademi.trendyol.com/satici-bilgi-merkezi/detay/101 Erişim Tarihi: 08.08.2023
• Trendyol Akademi (2023d). İade Süreçleri. https://akademi.trendyol.com/satici-bilgimerkezi/detay/85?highlight=iade Erişim Tarihi: 10.08.2023
• Trendyol Akademi (2023e). Kampanyalar. https://akademi.trendyol.com/satici-bilgi-merkezi/detay/187 Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Trendyol Akademi (2023f). Trendyol'da Etiket ve Rozetler. https://akademi.trendyol.com/satici-bilgimerkezi/satis-artirma-pazarlama/trendyolda-etiket-ve-rozetler Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Trendyol Akademi (2023g). Reklam Yönetimi. https://akademi.trendyol.com/satici-bilgi-merkezi/satici-paneliuygulamalari/reklam-yonetimi Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Trendyol Akademi (2023h). Raporlar. https://akademi.trendyol.com/satici-bilgi-merkezi/satici-paneliuygulamalari/raporlar Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Trendyol Akademi (2023i). İletişim Kanalları. https://akademi.trendyol.com/satici-bilgi-merkezi/iletisimkanallari Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Trendyol Akademi (2023j). Trendyol’da Mikro İhracat Süreci. https://akademi.trendyol.com/satici-bilgimerkezi/detay/373 Erişim Tarihi: 13.08.2023
• Trendyol Express (2023). https://trendyolexpress.com/ Erişim Tarihi: 08.08.2023
• WTO (1998). Comprendre Le Jargon Du Commerce Électronique. https://www.wto.org/e_com_e_lib/fr/JargonBuster Erişim Tarihi: 10.10.2023
• Zakarian, A., & Kusiak, A. (1999). Forming Teams: An Analytical Approach. IIE Transactions, 31(1), 85–97. https://doi.org/10.1023/A:100758082300