ŞAMAN MİTLERİNDE DOĞAÜSTÜ VARLIKLARLA EVLİLİK İLİŞKİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 265 - 294, 31.12.2022

Atilla Bağcı

Öz

Bazı konuların genel ahlak kuralları ve dini dogmalar nedeniyle uluorta konuşulması pek hoş karşılanmamaktadır. Özellikle cinsellikle ilgili konular herkesin ilgisini çekmesine rağmen konuşulması ayıp olarak nitelendirilmektedir. Dini açıdan da adlarının açıkça zikredilmesinden kaçınılan cin, peri vb. gibi bazı varlıklar tabu olarak değerlendirilmektedir. Doğaüstü varlıklarla evlilik ve cinsel ilişki kurulması da bu bağlamda değerlendirilebilir. Doğaüstü varlıklarla irtibatı ancak özel meziyetlere sahip olan kişiler kurabilmektedir. Şaman mitlerinde bu tür ilişkilerin kurulduğunu gösteren derlemeler mevcuttur. “Şaman Mitlerinde Doğaüstü Varlıklarla Evlilik İlişki” başlıklı bu araştırmada hangi doğaüstü varlıklarla, ne şekilde evlilik ve cinsel ilişki kurulduğu ve kurulan bu ilişkilerden neler amaçlandığına dair deliller tespit edilmiştir. Özellikle şaman başta olmak üzere tanrılar sınıfından Ülgen, Erlik, Uluu-Toyon vb. gibi doğaüstü varlıkların kızları ve oğullarıyla, Esrel, Şulbus, Albıs ve Abaasılar gibi tinsel ruhlarla, dağ, ırmak, toprak, su ve ağaç gibi coğrafi varlıkların iyeleri olan ruhlarla, gökten inen ışıkla, aşağı ve yukarı dünyadan orta dünyaya gelen atlar ve boğalarla sıradan insanlar ve hayvanlar da evlilik veya cinsel ilişki kurabilmektedir. Bu ilişkilerin kuruluş şekli farklılık göstermektedir. Bazen şaman kendi isteğiyle, bazen de istemediği halde zorla veya kandırılarak böyle bir ilişkinin içinde yar alabilmektedir.
Doğaüstü varlıklarla evlilik veya cinsel ilişki kurma fikrinin temelinde tabiatı kontrol ettiğine, onun zenginliklerini, bolluk ve bereketini, doğurganlık ve ürüme gücünü yönettiğine inanılan varlıklara hoş görünmek, onları memnun etmek ve ihsanlarını elde etme amacı yatmaktadır. Bu varlıklarla ilişki kurarak dünya nimetlerinden kendilerine bolca vermelerini sağlamak; insanlar ve hayvanlar için üreme ve doğurganlık gücü kazanmak hem refah içinde bir yaşamı hem de kendi boylarının devamını garanti altına almak demektir.
Her canlı var olmak, gelişmek ve yarın kalma güdüsüne sahiptir. Hayatın merkezinde üremek ve çoğalmak suretiyle yaşamın devamını sağlamak vardır. İnsanların ve hayvanların doğurganlığı, tabiattaki varlıklar toprak, dağ, orman, nehirler ve denizlerin verimliliği bunu temin edecektir. Yeni doğan insan yavruları geleceğin garantisi ve aynı zamanda yeni iş gücü demektir. Şamanizm inancına göre tabiattaki varlıkları ve meydana gelen olayları kontrol ettiklerine, zenginlik ve ganimetleri istedikleri şekilde taksim ettiklerine inanılan doğaüstü varlıklarla kurulan bu ilişki ve bunun yanında yapılan diğer sunu ve ritüellerle bahse konu zenginliklerden bolca istifade edileceğine ve ürüme gücü alınacağına inanılmaktadır. Doğaüstü varlıklarla iyi ilişkiler kurulması, onların memnun edilmesi zenginlik, refah ve boyun devamının garantisini sağlayacağına, memnun edilememesinin ise sefalete, kötülüklere ve yok olmaya neden olacağına inanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Altay, Yakut, Ülgen, Erlik, kut, kült, mit, şaman, tabu., tabu, Ulgen, cult, myth, shaman, taboo

THE MARRIAGE RELATIONSHIP WITH SUPERNATURAL CREATURES IN SHAMAN MYTHS

Öz

Some issues are not welcome to be talked about in public due to general ethics and religious dogmas. Although issues related to sexuality, in particular, are of interest to everyone, it is considered a shame to talk about it. Jinn, fairy, etc., which also avoid explicitly mentioning their names from a religious point of view. some assets such as are considered taboo. Sexual intercourse with supernatural beings can also be evaluated in this context. Only people with special virtues can establish contact with supernatural beings. There are compilations that show that such relationships are established in shaman myths. In this study entitled “The Relationship of Marriage with Supernatural Beings in Shamanic Myths” evidence was found about which supernatural beings, how marriage or sexual intercourse was established and what was intended from these established relationships. Especially shaman, especially from the class of Gods Ulgen, Erlik, Uluu-Toyon, etc. ordinary people and animals can also have marriage or sexual relations with the daughters and Sons of supernatural beings such as Esrel, Shulbus, Ayııs Albis and ancestors, with the spirits that are the gods of geographical beings such as mountains, rivers, earth, water and trees, with the light that descends from the sky, with horses and bulls from the lower and upper world to the Middle world. The way these relationships are established varies. Sometimes the Shaman can get injured in such a relationship by force or deception, sometimes by his own will, and sometimes by unwillingness.

At the heart of the idea of marriage or sexual relations with supernatural beings is the purpose of appearing pleasant, pleasing them and obtaining their bestowals to beings who are believed to control nature, control its wealth, abundance and fertility, power of fertility and reproduction. By associating with these beings, ensuring that they give themselves plenty of World blessings; gaining reproductive and fertility power for humans and animals means guaranteeing both a life of prosperity and the continuation of their own height.

Every living being has the drive to exist, thrive and stay tomorrow. At the center of life is to ensure the continuation of life by reproducing and reproducing. The fertility of humans and animals, beings in nature, the productivity of land, mountains, forests, rivers and seas will ensure this. Newborn human Cubs are a guarantee of the future, as well as a new workforce. Shamanism beliefs, entities and events in nature to check the riches and spoils the way they want this relationship with supernatural beings and the rituals they believed Taksim and in addition other offerings of the wealth and power will be in question with urume it is believed that a big benefit will be received. It is believed that establishing good relations with supernatural beings, their satisfaction, will guarantee wealth, prosperity, and the continuation of the neck, while their inability to be satisfied will lead to misery, evil, and extinction.

Anahtar Kelimeler

Ulgen, cult, myth, shaman, taboo, Altay, Yakut

Kaynakça

• Alekseyev N.A. (2013) “Türk Dilli Sibirya Halklarının Şamanizm’i”, Çeviren: Metin Ergun, Kömen Yayınları, Konya.
• Anohin A.V. (2006) “Altay Şamanlığına Ait Materyaller”, Çeviren: Zekeriya Karadavut-Jannet Mayermanova, Kömen Yayınları, Konya.
• Anohin A.V. (1929). “Teleütlerin Tasavvuruna Göre Ruh ve Özellikleri”, Çeviren: Atilla Bağcı, TDK Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 2017, sayı 44, sayfa 19-34.
• Barayeva J.M. (2013). “Tuva Şamanizmi”, Kömen Yayınları, Konya.
• Çobanoğlu Ö. (2003) “Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları”, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Ergin, M. (1995). Orhun Abideleri, İstanbul, Boğaziçi Yayınları, 19. Baskı.
• Ergin, M. (2009). Dede Korkut Kitabı - 1. Ankara, TDK Yayınları.
• Hudyakov İ.A. (1969). “Kratkoe Opisane Verhoyankogo Okruga”, Moskova.
• Karunovskaya L.Y. (1935). “Predstavlenia Altaytsev o Vselennoy”, Sovetskaya Etnografia, 4-5.
• Katanov N.F. (1907) “Nareçie Uranhaytsev, Abakinskih Tatar i Karagasov” Obraztsı Literaturı Turksih Plemen W.V.Radlova.
• Kon F.Y. (1934). “Predvaritel’nıy Otçöt o Poyezdek Soyotiyu”, Leningrad.
• Lvova Y.L.-Oktyabrskaya İ.V.-Sagalayev A.M.-Usmanova M.S. (2013) “Güney Sibirya Türklerinin Dünya Görüşleri: Simge ve Ritüel”, Çeviren: Metin Ergun, Kömen Yayınları, Konya.
• Lvova Y.L.-Oktyabrskaya İ.V.-Sagalayev A.M.-Usmanova M.S. (2013) “Güney Sibirya Türklerinin Dünya Görüşleri: İnsan ve Toplum”, Çeviren: Metin Ergun, Kömen Yayınları, Konya.
• Potapov L.P. (1947). Obrıyad Ojivlenia Şamanskogo Bubna u Turkoyazıçnıh Plemen Altaya. // “Тrudı İnstituta Etnografii Akademi Nauk SSSR”. Cilt 1, Moskova - Leningrad, ss. 139-183. Çeviren: Atilla Bağcı, Bitig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Bahar 2021 / 1: 153-180.
• Potapov L.P. (1983). “Mifı Altaye-Sayanskih Narodov kak İstoriçeskiy İstoçnik”, Gorno-Altaysk.
• Potapov L.P. (2012). “Altay Şamanizmi”, Çeviren: Metin Ergun, Kömen Yayınları, Konya.
• Potapov L.P. (2014). Altaylılar, Makaleler. Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Çeviri Eserler Dizisi 03, Çeviren ve hazırlayan: Atilla Bağcı.
• Satlayev F.A. (1971). “Koço-Kan, Starinnıe Obryad İspraşenia Plodorodia u Kumandintsev”, Religioznıe Predstavlenia i Obryadı u Narodov Sibiri v XIX – naçale XX. veka, Leningrad.
• Şternberg L.Y. (1936) “Pervobıtnaa Religia v Svete Etnografii”, Leningrad.
• Vadetskaya E.B. (2009) “Drevnıe Maski Yeniseya” Krasnoyarsk-St. Petersburg, Rossiyskaya Akademia Nauk İnstitut İstorii Material’noy Kulturı.
• Yıldırım, D. (1998). Türk Bitiği, Araştırma/İnceleme Yazıları, Ankara, Akçağ Yayınları, I.Baskı.