TÜRKLERDE KUŞÇULUK VE EVDE BAKILAN KUŞ TÜRÜ SEÇİMİNİN CİNSİYET KÜLTÜRÜ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 47 - 69, 31.12.2021

Ali Bezgin

Öz

Kuşlar; uçuşları, ötüşleri, avlanma şekilleri ve daha pek çok özellikleri sebebiyle Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir. Kuşlar ve kuşçuluk da tarihin eski zamanlarından XIX. yüzyıla kadar askeri bir rütbe ve meslek dalı olarak önemini korumuştur. Türk devletlerinde padişahın en gözde askerlerinden olan doğancılar, ateşli silahların keşfi ile önemini kaybetmiş ve II. Mahmut’un ıslahatları neticesinde de lağvedilmiştir. Ancak insanların bu canlılara olan ilgisi hiçbir zaman azalmamıştır. Orta Asya’da kartalla avlanma geleneği festivallerle ve yarışmalarla sürdürülmektedir. Karadeniz bölgesinde de atmaca kuşu ile bıldırcın avı günümüzde önemini kaybetmeye başlasa da geleneksel bir avlanma türü olarak sürdürülmektedir. Zaman içinde değişen toplum yapısı kuşçuluk ve kuş ile avlanma gibi meslekleri ve geleneklere olan ilgiyi azaltmışsa da kuşçu kahveleri gibi yerlerde, evlerde ve düzenlenen fuarlarda kuşçuluk geleneği sürdürülmektedir. Gelişen ve küreselleşen dünyada artık sadece yerel türler değil dünyanın farklı bölgelerinden getirilen rengârenk ya da çok çeşitli ötüşü olan kuşlar da yetiştirilebilmektedir. Çalışmamızda da Türk kültüründe kadim bir geçmişe sahip olan bu canlıların seçilmesi ve ev ortamında bakılmasında kadın ya da erkeklerin tür seçimlerinde nelere dikkat ettiğine yer verdik. Toplumsal cinsiyet bağlamında değerlendirildiğinde geçmişten beri erkeklerin ilgilendiği bu hobi günümüzde de erkek egemenliği hâkimiyetindedir. Sosyal roller kuramı bakış açısıyla bakıldığında “kuşçuluk” ya erkeklere göre bir iş ya da boş bir uğraş olarak görülmektedir. Bu bağlamda çalışmamızın öncelikli amacı evvela Türk milletinin kuşa bakışına ve kuşçuluğa verilen önemin zaman içindeki değişimine değinmek, ayrıca cinsiyet kültürü penceresinden bakıldığında kadınların tarihsel süreçte uzak tutuldukları bu canlı türüne günümüzdeki yaklaşımına tarihsel ve toplumsal bakışın etkisinin aydınlatılması yönüyle literatüre katkı sağlayacağı kanaatindeyiz. Bununla beraber TÜİK’ten alınan verilerle kadın iş gücünün bir parçası olarak ülke ekonomisine nasıl bir katkı sağlayabileceğine dair bilgi vermesi yönüyle de farklı bilim dallarına farklı bir bakış açısı sunacağı düşüncesindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Kuş, Türk kültürü, cinsiyet, cinsiyet kültürü, Türk kültüründe kuşlar

The Evaluation of Birding and Bird Type Selection in The Context of Gender Culture in Turks

Öz

Birds; it has an important place in Turkish culture due to its flight, song, hunting styles and many other features. Birds and aviculture are also from the ancient times of the XIX. It has maintained its importance as a military rank and profession until the 19th century. Doğancılar, one of the most favorite soldiers of the sultan in Turkish
states, lost its importance with the discovery of firearms and II. It was abolished as a result of Mahmut's reforms. However, people’s interest in these creatures has never diminished. In Central Asia, the tradition of hunting with eagles is continued with festivals and competitions. Although hawk and quail hunting in the Black Sea region has begun to lose its importance today, it is still a traditional type of hunting. Although the changing social structure over time has reduced the interest in professions and traditions such as birding and hunting, the tradition of birding continues in places such as bird’s cafes, in houses and in fairs. In the developing and globalizing world, not only local species, but also colorful or diverse birds brought from different parts of the world can be raised. In our study, we have included what men or women pay attention to when choosing these creatures, which have an ancient history in Turkish culture, and their care in the home environment. When evaluated in the context of gender, this hobby, which has been interested in men since the past, is still dominated by men today. From the perspective of social role theory, “birding” is seen as either a job or a vain pursuit for men. In this context, the primary aim of our study is primarily to address the Turkish nation’s view of the bird and the change in the importance given to birding over time; When viewed from the perspective of gender culture, we believe that it will contribute to the literature in terms of illuminating the effect of historical and social perspectives on today’s approach to this species, which women have been kept away from in the historical process. However, we think that it will offer a different perspective to different branches of science, as it provides information on how women can contribute to the country’s economy as a part of the workforce, with the data obtained from TUIK.

Anahtar Kelimeler

Bird, Turkish culture, gender, gender culture, birds in Turkish culture

Kaynakça

• Akalın, L. Sami. (1993). Türk Folklorunda Kuşlar. Ankara: Ersa Matbaası.
• Akalın, Şükrü Haluk vd. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dili Yayınları.
• Akpınarlı, Hatice Feriha-Aslan, Pınar. (2018). Kuş Motifinin Özellikleri Ve Kuş Motifli Döşemealtı Halıları. Uluslararası Folklor Akademi Dergisi, 1 (3), 273-286.