I. Dünya Savaşı’na Ait Macarca Bir Eser: “Törökök” (Türkler)

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 23, 1 - 44, 31.10.2017

Yücel, Sezgin Topal Namal, Mızrak

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.348252

Cited By: 1

Öz

István Dobay I. Dünya Savaşı başlarında Budapesti Hírlap gazetesi adına İstanbul’a gelerek aldığı özel izinle Çanakkale Cephesi kara ve deniz savaşlarını ve askeri bölgeleri gözlemleme fırsatı bulur. Dobay, Osmanlı topraklarında başta İstanbul ve Çanakkale cephesinde tuttuğu notlarını 1917 yılında Macarca yayımladığı “Törökök” (Türkler) isimli kitapta toplamıştır. Bu eser I. Dünya Savaşı daha sonlanmadan Macaristan’da yayımlanmıştır. Eserde yabancı bir gazetecinin gözünden Çanakkale Savaşlarıyla ilgili özel bilgiler verilmekle beraber savaşın askeri yönü dışında siyasal, kültürel ve toplumsal yönü hakkında da ilginç ayrıntılar bulunmaktadır. Bu çalışmada Dobay’ın gözünden gerek Osmanlı toplumu ve şehirleri hakkındaki gözlemleri gerekse Çanakkale cephesindeki gözlem ve tespitleri ortaya konulmuştur. Dobay’ın olaylara farklı bir bakış açısı sağlaması açısından bu eser son derece önemli bir kaynaktır. Ayrıca eser I. Dünya Savaşı ve Çanakkale Savaşları literatürüne de önemli bir katkı yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Budapesti Hírlap, Çanakkale Cephesi, Macar, Dobay

Kaynakça

• Kaynakça Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Hariciye Nezareti Siyasi Kısım (HR. SYS), Dos. 2405, no. 53. Dâhiliye Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 5. Şube (DH. EUM.5.ŞB), Dos. 9, no. 1. Dâhiliye Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Evrak Odası (DH. EUM. VRK), Dos. 25, no. 20. Süreli Yayınlar Servet-i Fünun, Cilt: 50, Sayı: 1282. Servet-i Fünun, Cilt: 50, Sayı: 1284. Servet-i Fünûn, Cilt: 52, Sayı: 1347. Vasárnapi Ujság, 1918. Február 24. Vasárnapi Ujság, 1918. Február 3. Vasárnapi Ujság, 1921. Deczember 25. Zaman, 27 Mayıs 1334/1918. Zaman, 28 Mayıs 1334/1918. Kitaplar DOBAY, István(1917), Törökök, A Társaság Kiadása, Budapest. GYÖRGY, Kemény(1942), Magyarorszság Időszakı Sajtója, Kıadja a Magyar Nemzeti Múzeum Országos Széchényi Könyvtára, Budapest. NAMAL, Yücel(2013), Türk Kaynakları Işığında: Türk-Macar İlişkileri (1923-1950), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danışman: Prof. Dr. İzzet Öztoprak, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2013. ___________(2009), Türk-Macar İlişkileri, İskenderiye Yayınevi, İstanbul 2009. “Pallavicini János”, Révai Nagy Lexikona, X. Kötet, s. 115. YAZMAN, M. Şevki(1940), Mehmetçik Avrupada, Kenan Basımevi ve Klişe Fabrikası, İstanbul. Makaleler BAYCAN, Nusret(1991), “Orgeneral Cevat Çobanlı” , Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: VII, Sayı: 20, Kasım, s. 367-389. ÇALIK, Ramazan(1996), “Colmar Freiherr Von Der Goltz (Paşa) ve Bazı Görüşleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XII, Sayı: 36, Kasım, s. 765-815. ÇOLAK, Melek(2009), “İstanbul Macar Bilim Enstitüsü (1916-1918)”, Karadeniz, Sayı: 3, (Yaz), s. 91- 105. __________(2001), “19. Yüzyıl Sonu - 20. Yüzyıl Başlarında Türk-Macar Yakınlaşması”, Toplumsal Tarih, Cilt: 15, Sayı: 89, Mayıs, ss. 4-10. Yücel Namal & Sezgin Topal Mızrak 36 __________(2009), “Macar Kaynaklarına Göre Türk-Macar Askeri İlişkileri (1912-1918)”, On İkinci Askerî Tarih Sempozyumu Bildirileri I (Kuruluşundan Günümüze Türk Ordusu), 20-22 Mayıs 2009-İstanbul, Genelkurmay Basımevi, Ankara, ss. 395-411. GÖRGÜLÜ, İsmet(1994), “Çanakkale Zaferi Üzerine Alman İddiaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: X, Sayı: 28, Mart, s. 105-135. SZİNNYEİ, József (2009), “Széchenyi Ödön”, Magyar Irók Élete és Munkái, “Ödön Széchenyi”, Türk- Macar Tarihi İlişkilerinden Kesitler, Haz. T. Cengiz Göncü, Milli Saraylar Daire Başkanlığı, İstanbul, s. 223. KAŞIYUĞUN, Ali-Mustafa Çolak(2014), “Savaş ve Propaganda: Birinci Dünya Savaşı’nda Alman Propagandası”, History Studies, Volume: 6, Issue: 5, September, pp. 157-176. NAMAL, Yücel(2014), “According to theTurkish Archive Resources: Helps of Hungarians to the Ottoman Red Crescent Association Duringthe First World War”, Közép-EurópaiKözlemények, VII. Évfolyam, 1. Szám, no. 24, 2014/1, p. 126-130. ___________(2015), “I.Dünya Savaşı Sırasında Avusturya-Macaristan Gazetecilerinin İstanbul ve İzmir Ziyaretlerinin Osmanlı Basınına Yansımaları(31 Mayıs-11 Haziran 1918), Yeni Türkiye Dergisi (Çanakkale Özel Sayısı), Yıl: 21, Sayı: 65, Ocak-Şubat, s. 1363-1374. ___________(2015), “I.Dünya Savaşı Sırasında Macar Gazeteci István (Dobaı) Dobay’ın İstanbul ve Çanakkale Cephesindeki İzlenimleri (1915), 7. Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi, s. 270-281. SARIÖZ, Kadir, Goeben’den Yavuz’a, http://160.75.46.2/staff/kadir/Yavuz/2_Celik_Kalelerin_Dogusu. pdf, (24.04.2017). SÖNMEZ, Ali(2011), “Truva Hazinelerinin Peşinde Bir Hukuk Mücadelesi: Osmanlı Devleti ve Schliemann Davası”, OTAM(Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), Sayı: 29, Bahar, s. 215-228. ÜZEN, İsmet(2010), “Alman Kruvazörü Emden Mürettebatının Osmanlı Topraklarındaki Serüveni (1915), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 2, s. 361-379. YALÇINKAYA, Haldun(2008), “Savaşlarda Asker-Medya İlişkilerinin Geldiği Son Aşama: İliştirilmiş Gazetecilik”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 19, Güz, s. 29-56.