Human and Space: Gallipoli and Barbaros Hayreddin Pasha (Ottoman Dominance over the Mediterranean)

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 14, 17 - 31, 01.12.2013

Feridun Bilgin

Öz

This article tries to show how marine and terrestrial practices of the Ottoman Empire gained speed and how the struggle on land and sea on a regional level acquired a global significance when a particular place – Gallipoli – was conquered and when one particular man – Barbaros Hayreddin Pasha – was employed by the state. Following this overall thesis the article draws attention to the use of Gallipoli as a central base by the Ottoman fleet over centuries due to its geo-strategic qualities. This shows how important the place was in the military, political and administrative policies of the state. Likewise, the employment of Barbaros by the Ottoman Empire is essential to show that victories, the expanded borders and the overlordship in a region (North Africa and the Mediterranean) all depend on a qualified man. The province of “Cezâyir-i Bahri Sefîd” as a well-chosen place and the “captain of the sea” Barbarossa Khar al-Din Pasha as a well-chosen person who made this place meaningful would become the two elements that secured the overlordship of the Ottoman state in the Mediterranean. Thanks to these choices, success became inevitable. All the historical data in this article will be used with specific reference to space and human

Anahtar Kelimeler

Barbarossa Khar al-Din Pasha, Gallipoli, Ottoman State, Mediter

Mekan ve İnsan: Gelibolu ve Barbaros Hayreddin Paşa (Osmanlı Devleti'nin Akdeniz HAkimiyeti)

Öz

Osmanlı Devleti’nin hem karada hem de denizde yürüttüğü faaliyetlerin, bir mekânın (Gelibolu) ele geçirilmesiyle ve bir insanın (Barbaros Hayreddin Paşa) devletin hizmetine alınmasıyla nasıl ivme kazandığı, karada ve denizde bölgesel ölçekte verilen mücadelenin nasıl da küresel bir mahiyete taşındığı makalemizde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu ana düşünce kapsamında; jeostratejik bir konumda yer alan Gelibolu’nun Osmanlı donanmasının merkez üssü olarak yüzyıllar boyunca kullanılması “mekânın” devletin askerî, siyasî ve idarî politikasında ne kadar önemli olduğunu göstermiştir. Aynı şekilde, kazanılan zaferlerin, genişletilen sınırların, bir coğrafyadaki (Kuzey Afrika ve Akdeniz) hâkimiyetin “nitelikli insan” unsuruna bağlı olduğu Barbaros’un Osmanlı hizmetine girmesiyle daha iyi anlaşılmıştır. Bir mekân olarak “Cezâyir-i Bahri Sefîd” eyaleti ve bu mekâna anlam katan bir “insan” olarak Kaptan-ı Derya Barbaros Hayreddin Paşa Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki hakimiyetini sağlayan iyi “mekân” ve seçilen doğru “insan” başarıyı kaçınılmaz hale getirmiştir. Çalışmamızdaki tüm veriler mekân ve insan merkeze alınarak kullanılacaktır

Anahtar Kelimeler

Barbaros Hayreddin Paşa, Gelibolu, Osmanlı Devleti, Ak

Kaynakça

• Bechingham, C. F., “Djaza’ir-ı Bahr-ı Safıd”, Eİ, c. II, s. 521-522.
• Bostan, İdris, Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, İstanbul 2007.
• Bostan, İdris, Osmanlılar ve Deniz, İstanbul 2010.
• Bostan, İdris, Adriyatik’te Korsanlık, İstanbul 2009.
• Bostan, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Amire, Ankara 1992.
• Bostan, İdris, “Kapudan Paşa”, TDVİA c.XXIV, s. 354-355.
• Buenes, Miguela Angel de., “Kanunî, Barbaros Paşa ve V. Charles: Akdeniz Dünyası”, Osmanlı Ansiklopedisi, (ed. Güler Eren), Ankara 1999, s. 391-397.
• Çelebi, Kâtip, Tuhfetü’l’-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr (yay. haz: Seda Çakmakçıoğlu-Çetin Şan), İs- tanbul 2007.
• Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul 1945.
• Demircan, Yasemin, “Ege Adalarında Osmanlı Hâkimiyeti”, Türkler, c. IX, s. 363-372.
• Demircan, Yasemin, “1670 Tahririne Göre Para Adası”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, c. 29, S. 4, 2009, s. 722-753.
• Eıckhoff, Ekkehard, “Akdeniz’deki Osmanlı Deniz Cephesi (XVI-XVIII. yy), Osmanlı Ansiklo- pedisi (ed. Güler Eren), Ankara 1999, s. 382-391.
• Emecen, Feridun, “Gelibolu”, TDVİA,c. XIV, 1996, s. 1-6.
• Fılalı, Kamel, “Osmanlı Cezâyirinde Devlet Otoritesinin Güçlendirilmesinde Bağış ve Arma- ğan”, Osmanlı Ansiklopedisi, (ed. Güler Eren), Ankara 1999, s. 401-410.
• Galotta, A., “Khayr al-Dîn Pasha, Barbarossa”, Eİ, c. IV, s. 1155-1158.
• Gülsoy, Ersin, “XVI-XVII. Yüzyıllarda Akdeniz’de Osmanlı Hâkimiyeti”, Türkler, c. IX, s. 589- 598.
• Gravieré, Jurien de la, Doria ve Barbaros, (çev. Ayşe Meral), Profil Yayınları, İstanbul 2006.
• Greene, Molly, “Dirilen İslam: 1500-1700”, Tarih Boyunca Akdeniz Uygarlıkları, (haz. David Abulafia (çev. Nurettin Elhüseyni), İstanbul 2005, s. 219-251.
• Haedo, D. Topographia Ehistoria General de Arcel, Valladolid 1612.
• Hammer, B. J. V., Büyük Osmanlı Tarihi, c. V, (çev: Mümün-Çevik ve Erol Kılıç), İstanbul 1993.
• İllescas, Gonzalo de., Jornada de Carlos V a Tunez, Madrıd 1804.
• İnalcık, Halil, Osmanlılar, İstanbul 2010.
• İnalcık, Halil, “Gelibolu”, Eİ, c.II, s. 983-987.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), İstanbul 2009.
• Karal, Enver Ziya, “Barbaros Hayreddin Paşa”, İA, c. II, s. 311-315.
• Korkmaz, Şerif, “Tanzimat Sonrası Çanakkale’nin İdarî ve Nüfus Yapısı” Çanakkale Araştır- maları Yıllığı, S.3, s. 108-136.
• Kumrular, Özlem, Yeni Belgeler Işığında Osmanlı-Habsburg Düelleosu, İstanbul 2011.
• Lütfî Paşa, Asafnâme, (haz: Georg Jacob), Berlin 1910.
• Özbaran, Salih, “Kapudan Pasha”, Eİ, c. IV, s. 571-572.
• Özçelik, Fatih, M. 1903 (H. 1321) Tarihli Sâlnâme’ye göre Cezâyir-i Bahr-i Sefîd Vilâyeti, (Ya- yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu 2007.
• Özçelik, Fatih, “19 yy. ve 20 yy. Başlarında Ege Adalarının İdari Yapısı ve M. 1903 (H. 1321) Tarihli Salnamaye Göre Cezayir-i Bahr-i Sefîd Vilayetinin Genel İdari Birimleri”, Düzce Üniversitesi Yönetim ve Eğitim Bilimleri Dergisi, c. 2, S.1, 2012, s. 1-17.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara 1998.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi – II, 9. Baskı, Ankara 2006.
• Ünal, Ayhan Afşın, “XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Cezayir-i Bahr-i Sefîd (Akdeniz Ege Adaları ya da Kapudan Paşa Eyâleti)”, Türkler, c. IX, s. 614-617.
• Parmaksızoğlu, İsmet, “Kaptan Paşa”, İA, c.VI, s. 206-210.
• Peçevî, İbrahim, Tarih-i Peçevî, İstanbul 1283.
• Pryor, John H., Akdeniz’de Coğrafya, Teknoloji ve Savaş, (çev. Füsun Tayanç, Tunç Tayanç), İstanbul 2004.
• Sandoval, Fray Prudencio, Historia de la vida y hechos del Emperador Carlos V, Tomo: IV, Moratin: Biblioteca Digital. http://bibliotecavirtual-pdf.blogspot.com.tr/2011/03/fray- prudencio-de-sandoval-historia-de.html (02.02.2014)
• Sannav, Sabri Can, “Tanzimat’ ın İlanından Sonra Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti’nin Yeniden Yapılandırılması Süreci ve Limni Adası’nın Statüsü”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. VI, s. 174-188
• Seyyid Murâdî Reîs, Gazavât-ı Hayreddîn Paşa (Kaptân-ı Deryâ Barbaros Hayreddîn Paşa’nın Hâtıraları) (sadeleştiren: Osman Erdem), İstanbul 2009.
• Şemseddin Sami, Kamusu Alam, İstanbul 1308 (1891).
• Şakizoğlu, Mahmut H., “Cezâyir-i Bahr-i Sefîd”, DİA, c. VII, s. 500-501.
• Toledo, Paulino, “Osmanlı-İspanyol İmparatorluklarında Dünya İmparatorluğu Fikri, 16. Yüz- yıl”, İspanya-Türkiye, 16. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Rekabet ve Dostluk, (der. Pablo Martín Asuero), İstanbul 2006.
• Turan, Şerafettin, “Barbaros Hayreddin Paşa”, DİA, c. V, s. 65-67.
• Turan, Şerafettin, “Rodos’un Zaptından Malta Muhasarasına”, Kanunî Armağanı, Ankara 2001, s. 47-118.
• Yücel-Sevim, Yaşar-Ali, Klâsik Dönemin Üç Hükümdarı, Fatih, Yavuz ve Kanunî, Ankara 1991.