An Essay on the Financial History of Aksaray

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 14, 131 - 158, 01.12.2013

Mustafa Fırat Gül

Öz

Aksaray, which is in the middle of Anatolia and is located where the paths intersect, has been an important settlement of people throughout the history. The financial activities are still continuing in this region. It attracts the interests of civilizations in terms of financial situation as well thanks to its location. Trade in Aşıklı Höyük about ten thousand of years ago, Güvercinkayası (the first castle of Anatolia), and the evidence found in Acemhöyük, which is the earliest trade centre of Aksaray, reveal that the financial history of the city dates back to ancient times. The financial developments of Aksaray in the first years of the Republic are fairly frequent and rapid in comparison to other cities. This study which focuses on the answers of such questions as ‘’who conducted business in Aksaray and where?’’, “What kind of contributes was made to city by means of these financial activities?’’ aims to inspire those who want to carry out research on the financial history of Aksaray

Anahtar Kelimeler

Aksaray, Trade, Acemhoyuk, Seljuks, Caravanserai (In)

Aksaray Şehrinin İktisadi Tarihi Hakkında Bir Deneme

Öz

Anadolu’nun ortasında, yolların kesiştiği bir yerde bulunan Aksaray, tarih boyunca önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Konum itibariyle ticarî açıdan da medeniyetlerin ilgisini çeken bu coğrafyada iktisadî faaliyetler hâlâ devam etmektedir. On bin yıl öncesinde Aşıklı Höyük’teki alış-verişler, Anadolu’nun ilk kalesi Güvercinkayası ve Aksaray’ın en eski ticaret merkezi Acemhöyük’teki bulgular şehrin iktisadî tarihinin de çok eskilere dayandığını gözler önüne sermektedir. Cumhuriyetin ilk yıllarındaki gelişmeler de yine başka şehirlere göre oldukça yoğundur. Tarih boyunca Aksaray’ın neresinde kimler hangi ticarî faaliyetlerle uğraşmışlar, bu hareketliliğin şehre ne gibi katkıları olmuş gibi soruların cevaplarına odaklanan bu çalışma Aksaray iktisadî tarihi alanında araştırma yapmak isteyenlere bir kıvılcım olabilme amacındadır

Anahtar Kelimeler

Aksaray, Ticaret, Acemhöyük, Selçuklular, Kervansaray (Han)

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• TT.d, 455, s. 571-580, C.AS, 517 / 21604 – 1, HAT, 1002 / 42057, İ.DH, 62 / 3084, İ.MVL, 236 / 8322 – 2, Y.PRK.UM, 53 / 123 – 1 ve 2, İ.TNF, 11 / 1320.S.03 – 4, MV. 238 / 19
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) 030-0-001-000-000-82-516-3, 030-0-001-000-000-120-759-1, 030-0-018-001-002-4-36-9, 030-0-018-001-002-101-8-11, 030-0-018-001-001-1-14-2
• Aksaray Vilayet Gazetesi (1926-1933)
• Konya Vilayet Salnâmeleri (KVS)
• H. 1286- M.1869-1870, H. 1290- M.1873-1874, H. 1291- M.1874-1875, H. 1292- M.1875-1876, H. 1294- M.1877-1878, H. 1295- M.1878, H. 1298- M.1880-1881, H. 1299- M. 1881-1882, H. 1300- M. 1882-1883, H. 1301- M. 1883-1884, H. 1303- M. 1885-1886, H. 1312- M. 1894-1895, H. 1322- M. 1904-1905.
• Kitaplar / Tezler / Makaleler
• Azmi Milli T.A.Ş., Nizamname-i Dâhilîsidir, Çituris Biraderler Matbaası, Dersaadet (İstanbul) 1924.
• Baş, Ali, “Öresun Hanı’nda Temizlik ve Restorasyon Çalışmaları”, XIII. Ortaçağ ve Türk Döne- mi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Pamukkale Üniversi- tesi Yayınları, Denizli 2010.
• Bozis, Sula, Kapadokya Lezzeti (Kapadokyalı Rumların Yemek Kültürü), Tarih Vakfı Yurt Ya- yınları, İstanbul 2004.
• Çantay, Gönül, “Kervansaraylar”, Türkler, c.VI, (ed. Hasan Celâl Güzel v.d.), Yeni Türkiye Ya- yınları, Ankara 2002, s. 76-86.
• Çaylı, Pınar-Işıl Demirtaş, “Anadolu’nun İlk Kalesi Güvercinkayası”, Kırk Bir Kere Aksaray, S. 2 Nisan 2012, s.6-12.
• Çetintürk, Nihal, “Aksaray Kılıç Arslan Han”, Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fa- kültesi Dergisi, (1993), 8, 2.
• Demirbaş, Hacı Murat, Aksaray İli Güzelyurt (Gelveri) İlçesi’nin Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Yapısı, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Y.L.Tezi, Niğde 2012.
• Deniz, Bekir, “Ağzıkara Han”, Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, (ed: Hakkı Acun), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. Ankara 2007.
• Deniz, Bekir, “Alayhan”, Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, (ed. Hakkı Acun), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. Ankara 2007.
• Deniz, Bekir, “Aksaray Yöresi Halıları”, Türk Folkloru Belleten, 1988.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 2004.
• Durukan, Aynur, “Aksaray Sultan Hanı”, Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, (ed: Hakkı Acun), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. Ankara 2007.
• Ekmen, Gülden Özkalalı, “Aksaray’ın En Eski Ticaret Merkezi Acemhöyük”, Kırk Bir Kere Ak- saray, S.3. Ağustos 2012, s.6-10.
• Gül, Mustafa Fırat, Aksaray Azmi Milli T.A.Ş., Niğde Üniv. Sos.Bil. Ens. Bas. Y. Lisans Tezi, Niğde 2012.
• Gül, Mustafa Fırat, Eskimeyen Aksaray Fotoğrafları, Aksaray 2010.
• Güven, Esat, Kavak Ziraatı Hakkında, Hasandağı Dergisi, S.4, 1951, s.7,10.
• Hülagü, M. Metin, “Osmanlı Devleti’nde Güherçile Üretimi ve Kayseri Güherçile Fabrikası”, Kayseri Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı : 11, Kayseri 2001.
• İbnbattûta, İbn Battûta Seyahatnâmesi, çev. A. Sait Aykut, I-II, İstanbul 2000.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), İstanbul 2003.
• İnce, Yunus, Karaman Eyaletinde Güherçile Üretimi, Bas. Y. Lisans Tezi, Konya 2005.
• Koltuk, M.Taner, Osmanlı Belgelerinde Aksaray Vilayeti, Aksaray Valiliği Kültür Yayınları, Ak- saray 2010.
• Komisyon, 1994 Yılı Aksaray İlinin Yıllık Sanayi, Ekonomik ve Ticari Durumu Hakkında Ra- por, Aksaray Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü Yayınları, Aksaray 1995.
• Komisyon, Aksaray İli Yatırım Teşvik Rehberi, Aksaray Valiliği Yayınları, Aksaray, (Basım yılı yok)
• Konyalı, İ. Hakkı, Abideleri ve Kitabeleriyle Aksaray Tarihi, İstanbul 1974.
• Kurt, Nejla-Ece Birçek, “Aşıklı Höyük”, Kırk Bir Kere Aksaray, S.1, Ocak 2012.
• Kuzuoğlu, Remzi, Koloni Çağı Asurlu Tüccarlarından Aššur-re’î, Basılmamış Doktora Tezi, 2010.
• Mektupçu Hilmi, Aksaray Tarihçesi, Aksaray 1931.
• Muallim Sapancalı Hüsnü, Hasan Dağı’nda İlmî Cevelan, Aksaray 1928.
• Özgüç, Tahsin, Mahmut Akok, “Alayhan, Öresunhan, Hızırilyas Köşkü – İki Selçuklu Kervan- sarayı ve Köşkü-”, Belleten (ayrı basım), c. XXI, S.81., 1957.
• Perek, Faruk Zeki, Büyük Devrim Çağında Aksaray, 1998.
• Perek, Hami, “Aksarayımızın İktisadi Durumu”, Hasandağı Dergisi, S. 7-8, 1951, s.18-19.
• Sarre, Friedrich, Küçük Asya Seyahati (1895 Yazı), (Çev. Dârâ Çolakoğlu), İstanbul 1998.
• Solak, Kürşat, Memluk Devletinin Anadolu Beylikleriyle Münasebetleri, Ege Üniv. Sosyal Bil. Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir 2011.
• Tekeli, Osman, Aksaray Vilayeti Tarihi 1926-1933, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde 2008.
• Topal, Nevzat, Anadolu Selçukları Devrinde Aksaray Şehri, Aksaray Valiliği Kültür Yayınları, Aksaray 2009.
• Tuncer, Orhan Cezmi, Anadolu Kervan Yolları, Vakıflar Genel Müd. Yay., Ankara 2007.
• Turan, Refik-Güray Kırpık, “Selçuklu Dönemi Türklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat”, Anado- lu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, (ed. Hakkı Acun), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 2007.
• Tütüncü, Filiz, The Land of BeautifulHorses: Stables in Middle Byzantine Settlements of Cap- padocia, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara 2008.
• Yavuz, Arif, Aksaray Tarihi ve Etnografyası, Basılmamış kitap, Aksaray 2006.
• Yılmaz, Naci, 1930-1946 Dönemi Türk Bankacılık Tarihi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2007.
• Yörük, Doğan, XVI. Yüzyılda Aksaray Sancağı (1500-1584), Konya 2005. Görüşülen Kişiler
• Mahir Südemen (1929-2011) Emekli Öğretmen ve Gazeteci
• Mehmet Çopursan, Aksaray Muhasebeciler Odası Sekreteri