Çanakkale Cephesinde Türk Ordusunun Menzil Teşkilatı ve Askeri Ulaştırma Hizmetleri

Yıl 2015, Cilt: 13 Sayı: 18, 271 - 298, 30.05.2015

Mustafa Şahin

https://doi.org/10.17518/caty.91053

Öz

Çanakkale Muharebelerinde Türk tarafının başarıya ulaşmasındaki önemli faktörlerin başında Menzil teşkilatı ve askeri nakliye (ulaştırma) hizmetleri gelmektedir. Askeri lojistik ihtiyaçları deruhte etmek maksadıyla 25 Mart 1915 sonrasında 5’inci Ordu Komutanlığı emrinde 5’inci Menzil Müfettişliği (Kumandanlığı) kurulmuştur.

İkmal maddeleri, düşman deniz topçusunun etki sahasından uzakta cephe gerisindeki depolara nakledilmiş, buradan siperlere kadar ulaştırılması prensibi üzerinde durulmuştur. İstanbul’dan deniz yoluyla ya da demiryolu ile taşınan ikmal maddeleri Biga’da kurulan ambarlarda depolanmıştır. Buradan mavnalar ve küçük deniz vasıtaları ile ikmal maddelerinin taşınmasına öncelik verilmiştir. Suyolunun kesintiye uğraması durumunda ise Menzil Komutanlığınca öküz, deve ve mekkâre kolları ile ikmal maddeleri intikali yapılmıştır.

Anafartalar ve Arıburnu bölgesindeki birliklerin ikmali için Bigalı’nın kuzeyinde, Seddülbahir bölgesindeki birliklerin ikmali için Soğanlıdere bölgesinde Grup Komutanlıkları depoları kurulmuş, buralardan lojistik destek sağlanmıştır.

İkmal maddelerinin nakliyatında “birliğe kadar götürme” usulü tercih edilmiştir. Menzil Komutanlığı emrindeki nakliye birliklerinin en önemli problemleri; muharebelerin şiddetlendiği dönemlerde istirahat edememe, nakliye hayvanlarının zayıflığı, nakliye motorlu araçlarının piston ve benzeri yedek parçalarının olmayışı, İngiliz ve Fransız uçaklarının bombalarından verilen zayiatlar olmuştur.

Çanakkale Muharebelerinde, cephenin İstanbul’a yakınlığı, “Tekâlif-i Harbiye” ile ikmal maddelerinin yerinden temini ve Balkan harpleri gibi diğer muharebelerden alınan dersler sebebiyle ikmal maddesi nakliyatında önemli problemler yaşanmamıştır. Birinci Dünya Savaşı içerisinde lojistik sistemin en verimli biçimde işletildiği cephenin Çanakkale cephesi olduğu değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler: Çanakkale, Lojistik, Menzil, İkmal, Ulaştırma.

 

At Çanakkale Front Turkish Army Support Unit Organisation and Military Transport Services

Abstract

Command Support Staff Organization and Military Transport Services are among the important factors that lead to the success of Turkish side at Çanakkale Battles. After March 25, 1915  in order to undertake logistics needs, 5th Command Support Staff Inspectorate was established under the command of the 5th Army Command.

Supply substances were transfered to the storage areas behind the front away from the effects of enemy naval artillery, and from there the principle was to deliver them to the trenches. Supply materials transported from İstanbul by sea or by rail were stored in warehouses established in Biga. From Biga, the priority was given to tranfering the materials by means of barges or small sea vehicles. In case of interruption of the waterway, Support command provided the transport of the supply materials by ox, camel and mekkare (rented beasts of burden) convoys.

For the resupply of the troops at Anafartalar and Arıburnu area, Group command stores were established at the North of Bigalı, fort he resupply of the troops at Seddülbahir  area, Group Command stores were establihed and logistics support had been provided.

Take up to the unit procedure was preferred  for the transport of supply materials. Most important problems of the units under the command of Command Support Staff:  inability to rest in the periods of intensified hostilities, the weakness of the shipping animals, absence of pistons and similar spare parts of motor transport vehicles, and casualities given by British and French bombardment planes.

In the Battle of Çanakkale, no important problem was experienced in the transport of supply materials because of  the proximity of the front to İstanbul, providing the supply materials locally  by  “Tekâlif-i harbiye” (a kind of war tax) and lessons learned from Balkan wars. It can be assesed that In the First World War, logistics system was operated  most efficiently at Çanakkale Front.

Keywords: Dardanel, Logistics, Support Unit System, Supply, Transportation.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Lojistik, Menzil, İkmal, Ulaştırma

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Kitaplar
• Arat, İrfan, Çanakkale Savaşı’nın Lojistik Desteğinin İncelenmesi ve Savaşın sonucuna Etkilerinin Değerlendirilmesi, Harp Akademileri Komutanlığı, İstanbul, 2008, (Kara Harp Akademisi Öğrenci Subay Tezi).
• Atabey, Figen, Çanakkale Savaşları’nın Deniz Cephesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2010, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Beşikçi, Mehmet, Between Voluntarism And Resistance: The Ottoman Mobilization Of Manpower In The First World War, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, 2009, (Yayınmamış Doktora Tezi).
• Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi V nci Cilt Çanakkale Cephesi Harekâtı 1 nci Kitap (Haziran 1914-25 Nisan 1915), Genelkurmay Başkanlığı, ATASE Yay., Ankara, 1993.
• Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1914-25 Nisan 1915), V. Cilt 1. Kitap, Genelkurmay Personel Başkanlığı ATASE Daire Başkanlığı Yay., Ankara, 2012.
• Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (Amfibi Harekat), (V. Cilt, II. Kitap), Genelkurmay Personel Başkanlığı ATASE Daire Başkanlığı Yay., Ankara, 2012.
• Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi Harekâtı (04 Haziran 1915-09 Ocak 1916), V. Cilt III. Kitap, Genelkurmay Personel Başkanlığı ATASE Daire Başkanlığı Yay., Ankara, 2012.
• Erickson, Erdward J., Dünya Savaşı Tarihi, I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı 1914-1918, Cilt: IV, (Çev.: Sare Levin Atalay), Timaş Yay., İstanbul, 2011.
• Erdemir, Lokman, Çanakkale Savaşı Siyasi Askeri ve Sosyal Yönleri, Gökkubbe Yay., İstanbul, 2009.
• Göncü, Gürsel ve ALDOĞAN, Şahin, Çanakkale Savaşı, Siperin Ardı Vatan, MB Yay., İstanbul, 2006.
• Görgülü, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu (1912-1922), TTK Yay., Ankara, 1993.
• İnanır, Nejat, Çanakkale Savaşları’nda Türk tarafının İdari ve Lojistik İkmali…, Silahlı Kuvvetler Akademisi, İstanbul, 2010, (Yayınlanmamış Akademi Tezi).
• Keskin, Özgür, Çanakkale Muharebeleri’nde Türk Ordusunun Lojistik Faaliyetleri, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2007, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Örenç, Ali Fuat, Yakınçağ Tarihi (1789-1918), Ati Yay., İstanbul, 2012.
• Özçelik, Mücahit, Türk Basını’nda Osmanlı Devleri’nin I. Dünya Savaşı’na Giriş Süreci, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Ruşen Eşref, Hamdullah Suphi vd., Çanakkale, Savaşanlar Anlatıyor, Örgün Yay., İstanbul, 2006.
• Tezcan, Cezmi, Tekâlif-i Harbiye ve Tekâlif-i Milliye Örneklerinde Savaş Dönemleri Mâli Politikaları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara, 2005, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Toker, Hülya, Çanakkale Muharebelerine Katılan Komutanların Biyografileri (Belge ve Fotoğraflarla), Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yay., Ankara, 2014.
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi V nci Cilt 3 ncü Kitap Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1915-Ocak 1916), Genelkurmay Başkanlığı ATASE Yay., Ankara, 1980.
• Türkmen, Zekeriya, Çanakkale 1915 Türk Ordusunun Kara ve Hava Harekatı, Berikan Yay., Ankara, 2010.
• Makaleler
• Aydın, Nurhan, “Çanakkale Savaşları’nda Sıhhiye ve Tahliye Hizmetleri” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXVI, Sayı: 77 (Temmuz 2010), http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-77/canakkale-savaslarinda-sihhiye-ve-tahliye-hizmetleri, (Erişim Tarihi: 25 Ağustos 2014).
• Erat, Muhammet, “Çanakkale Muharebelerinde Türk Ordusunun İaşe Problemi”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi Yay., Sayı: 1, (Mart 2003), 114-133.
• Esenkaya, Ahmet, “Çanakkale Muharebelerinde Cephede ve Cephe Dışında Sağlık Hizmetleri”, Çanakkale Savaşları Türk Yıllığı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi Yay., Yıl: 9, Sayı: 10-11, (Bahar-Güz 2011), 25-70.