Çanakkale Savaşı'nın Yüzüncü Yılında Türk Edebiyatında Savaş ve Kadın -Türk Tiyatrosu Örneği-

Yıl 2015, Cilt: 13 Sayı: 18, 533 - 550, 30.05.2015

Abdullah Şengül

https://doi.org/10.17518/caty.01311

Cited By: 1

Öz

Savaşın en masum ve en mağdur kesiminden biri çocuklarla birlikte kadınlardır. Kadın ve savaş yan yana gelmemesi gereken iki kavram olmasına rağmen, edebî eserler çoğu zaman kadını birtakım gerekçelerle erkeğin yanında ve savaşın içinde kurgular. Savaşı kadın dikkatiyle anlatan eserler azdır. Daha çok cephede veya cephe gerisinde kadınların üstlendiği roller anlatılır.

Türk tiyatrosu, savaşı anlatan ilk eserleriyle birlikte kadını savaşın önemli bir unsuru olarak ele alır. Namık Kemal ve Abdülhak Hâmid'in eserlerinde erkeğin yanında ve çoğu zaman onun ideallerine bağlı kadınlarla karşılaşırız. Özellikle Milli Mücadeleyi anlatan oyunlarda da kadınlar önemli roller üstlenir. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra kaleme alınan oyunlarda kadına biçilen roller, ortak bilincin oluşmasının yanında, sosyal hayatta kadını ön plana çıkarmak ve kadında özgüven geliştirmeyi amaçlamaktadır. Zira Millî Mücadele'nin anlatıldığı bazı oyunlarda kadınlar inisiyatif üstlenir, karar verir ve uygularlar. Bunların tamamına yakını doğru karalardır ve netice itibariyle başarı getiriler. Bu çalışma ile Türk tiyatro edebiyatında savaşı anlatan oyunlarda kadın kimliği ve kadına biçilen rol üzerinde durulacaktır.

Anahtar kelimeler: Türk edebiyatı, Türk tiyatrosu, savaş, kadın

 

İn the centenary Battle of Çanakkale War War And Women In Turkısh Lıterature

 -The Example of Turkish Theatre-

Abstract

The most innocent and the most victim of wars is women besides children. War and women shouldn’t come side by side. But usually literal works fictionalise with some justification women beside men in the war. The works narrate the war with women attention is very few. The roles which are assumed by women mostly in front or  back are narrated.

Turkish theatre with first works narrating war, handle women as a important factor of war. We come across women who are besides men and mostly depending his ideals in Namık Kemal’s and Abdülhak Hâmid’s works. Women take an active role in especially the pieces that narrating National Struggle. The women’s roles are aim beside the formation of collective consciousness, feature the women in the social life and developing self-esteem in women, in the pieces that is indited after the establishment of the rebuplic. Likewise, in some pieces  narrating National Struggle, women take an initiative,  decide and implement. Almost all of these decisions are the right decisions and consequently bring success. In this work we will insist female identity and the role of women in pieces describing war in Turkish theatre literary.

Key words: Turkish literature, Turkish theatre, war, women. 

Anahtar Kelimeler

Türk edebiyatı, Türk tiyatrosu, savaş, kadın

Kaynakça

• Abdurrahman Ali, Devlet-i Âliyye-İtalyan Muharebesi yahut General Kanova'nın Nedameti, İkbal Matbaası, Trabzon 1328.
• Abdülhak Hâmid, İlhan, Tanin Matbaası, İstanbul 1329.
• Abdülhak Hâmid, Turhan, Yeni Osmanlı Matbaası ve Kitaphanesi, İstanbul 1332.
• Akıncı, Gündüz, Abdülhak Hâmid Tarhan Hayatı Eserleri ve Sanatı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1954.
• And, Metin, Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu 1908-1923, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1971.
• Araz, Nezihe, Kuvâyı Millîye Kadınları, Dünya Yayınları, İstanbul 1997.
• Banarlı, Nihat Sami, Bir Yuvanın Şarkısı, Devlet Matbaası, İstanbul 1933.
• Baykal, Bekir Sıtkı, Millî Mücadele'de Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1986.
• Behçet Kemal, Çoban, Hâkimiyeti Milliye Matbaası, Ankara 1933.
• Celâl Esat, Büyük Yarın. İkdam Matbaası, İstan¬bul 1341.
• Düden (Camicioğlu), Mithat, Vatan Sağolsun, Erdinç Basımevi, İstanbul 1979.
• Düden Camicioğlu, Mithat, "Yirmi Yıl Sonra", Okullarda Millî Piyesler Antolojisi, (Hazırlayan: Mustafa Yılmazkaya) Günaydın Kitapevi, İstanbul 1990.
• Erdem, İzzet, Yurt ve Millet, Kayseri Erciyes Matbaası, Kayseri 1952.
• Faik Ali, Payitahtın Kapısında, Ahmet İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, İstanbul 1336.
• Göçgün, Önder, Namık Kemâl'in Şairliği ve Bütün Şiirleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1999.
• Hayrettin İlhan, Gün Doğarken, İstanbul Maarif Kütüphanesi Matbaası, İstanbul 1933.
• Ilgar, İhsan, Mütarekede Yerli ve Yabancı Basın, Toker Yayınları, İstanbul 1973.
• Karaburgu, Oğuzhan, Şairin Sahneye Düşen Gölgesi Abdülhak Hâmid Tarhan'ın Tiyatroları Üzerine Bir İnceleme, Kesit Yayınları, İstanbul 2012.
• Karakollukçu, Münir, Şehit Fatma, Bakış Matbaası, İstanbul 1956.
• Kurnaz, Şefika, "Türk Kadın Hakları Tarihinde Bir Dönüm Noktası: Balkan Savaşı'nda Kadın Konferansı", Türk Yurdu, C: 32, S: 303, Y:2012, ss.76-83.
• Mehmet Nafi, "Kamer Sultan", Tiyatro ve Temaşa Mecmuası, nr: l, 1 Ocak 1329, s.1-36.
• Mehmet Raif, Osmanlı-İtalya Trablusgarp Muharebesi yahut Osmanlı Muzafferiyeti, Ahenk Matbaası, İzmir 1327.
• Mehmet Rıfat, Ya Şehit Ya Gazi. 1324. (Yayın evi ve yeri belirtilmemiş)
• Mehmet Sadettin, Tuna ve Zafer1290. (Yayın evi ve yeri belirtilmemiş)
• Mehmet Sırrı, "Irzımızın Namusu", Tanin, nr. 1556, 31 Mart 1913, ss.3.
• Melekzade Fuat, Edirne Müdafaası yahut Şükrü Paşa, Şems Matbaası, İstanbul 1913.
• Mithat Cemâl, Yirmisekiz Kânunuevvel, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul 1334/1918.
• Moralızade Vassaf Kadri, (1320), Mukaddime-i İnkılâp, Ahmet Sâmi Bey Matbaası.
• Muhittin Mekki, Vatan Daha Güzel, Vilayet Matbaası, Mahmuretü'l-aziz 1330.
• Namık Kemal, Vatan yahut Silistre, 1289. (Yayın evi ve yeri belirtilmemiş)
• Namık Kemal, Celalettin Harzemşah, 1292. (Yayın evi ve yeri belirtilmemiş)
• Olcay, Hamdi, Günlerden Bir Gün, Ulus Basımevi, Ankara 1950.
• Selanikli Abdi Tevfik, Girid'in Fethi 1080, Matbaa-i Nefâset, Çemberlitaş-Vezirhan-İstanbul 1327.
• Süleyman Sırrı, Gayz, Nefâset Matbaası, İstanbul 1328.
• Şengül, Abdullah, Türk Drama Geleneği ve Tarihî Oyunlarımız, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, Afyon 2001.
• Şengül, Abdullah, “Dünden Bugüne Atatürk, Millî Mücadele ve Cumhuriyet Konulu Oyunlar Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi -Atatürk Özel Sayısı-, 2006, ss.171-180.
• Şengül, Abdullah, Cumhuriyet Döneminde Tarihi Tiyatro, Alp Yayınevi, Ankara 2008.
• Şengül, Abdullah, "Çanakkale Savaşlarını Anlatan İlk Tiyatro Eseri: Yirmisekiz Kânunuevvel" Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl:12, Sayı:16, 2014, ss.115-129.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul 1982.
• Tarhan, Abdülhak Hâmid, Târık, (Sadeleştiren: İnci Enginün), Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1975.
• Töre, Enver, II. Meşrutiyet Tiyatrosu, Duyap Yayıncılık, İstanbul 2006.
• Ulu, Şükrü Erdoğan, Ayıntap Nasıl Gazi Oldu?..., Baysal Matbaası, Ankara 1963.
• Zeliha Osman, "Edebî Hisler", İnci Dergisi, nr: 811, 1 Eylül 1919, ss.3-4.